05.03.2014r.
WYKŁAD 2
Temat: Pochodzenie bydła (Bovidae) i rola wybranych czynników w kształtowaniu ras, typów oraz cech użytkowych w populacji bydła. Systematyka bydła.
Ślady pierwszych Bovidae.
Ślady najwcześniejszych zwierząt z rodziny Bovidae znaleziono u stóp Himalajów.
Dziki tur (aurochs) w najwcześniejszej formie pojawił się na terenie Azji, zaczynając od połowy Iranu, przez Pakistan, aż do pustynnych terenów Indii.
Wraz ze zmianą okrywy lodowej i temperatury zmienia się teren, który zamieszkuje.
TUR
Najwcześniej tur wyginął w Afryce, najdłużej występował w Europie Środkowej.
Tury zniknęły koło X w z Francji, między XI a XII wiekiem z Niemiec.
W XIV wieku żyły już tylko na Mazowszu, przywilej polowania na tury był jedynie w rękach książęcych.
W 1523r. panował Zygmunt II August, ogłosił w Statucie Litewskim ochronę żubra, tura, bobra, sokoła, łabędzia.
1627r. – padła ostatnia krowa.
Zygmunt III Waza wzmocnił przepis ochrony tura w Puszczy Jaktorowskiej.
Do przyczyn wymarcia tura należy zaliczyć:
-polowania;
-utratę środowiska życia wynikającą z intensywności rozwoju rolnictwa;
-zmiany klimatu;
-choroby przenoszone przez bydło.
Próby wskrzeszenia tura:
-ogród zoologiczny w Monachium – krzyżowanie ras Siwa stepowa, szkocki highland, angler, fryzyjska, bydło korsykańskie;
-ogród zoologiczny w Berlinie.
Polska Fundacja Odtworzenia Tura (2006r.):
-przez modyfikację genetyczną, w wyniku której genom bydlęcym zostałby użyty jako „szkielet”, do którego wprowadzono by geny tura uzyskane z materiałów kopalnych.
Wyróżnia się następujące typy bydła:
1.bydło typu primigenius;
2.bydło typu brachyceros.
TUR DUŻY
Zwierzę duże, silne, wysokie w kłębie; dorosły samiec ma 3 m długości i 2m wysokości w kłębie; waga 800-1000kg. Wysokość w krzyżu stanowi 90% wysokości w kłębie.
Bydło typu primigenius
Bydło czarno-białe, czerwono-białe, np. simentalery, herefordy.
Bydło typu brachyceros
Jersey, aberdun, Angus, Galloway, Czerwone bydło polskie.
Wydajność mleczna współczesnych krów wzrosła 10 krotnie (2500 do 5000kg), a w rekordowych przypadkach nawet 40 razy. Ale skróciła się długość życia i użytkowości.
Kryteria selekcji:
-cechy adaptacyjne – dostępność pożywienia, klimat, pasożyty, choroby, drapieżniki;
-cechy „podobające się” bogom;
-siła, agresja – starożytny Rzym;
-siła i uległość – robocze wykorzystanie bydła;
-mleczność;
-mięsność (Anglia XVIII wiek);
-cechy funkcjonalne.
Systematyka bydła domowego (Bovina)
Królestwo – zwierzęta.
Typ – strunowce.
Podtyp – kręgowce.
Gromada – ssaki.
Rząd – parzystokopytne.
Podrząd – przeżuwacze.
Rodzina – pustorogie.
Podrodzina – bydłowate.
Rodzaj – bydło (Bos).
Bawół indyjski (wodny, arni, arna):
-zaadaptowany do klimatu tropikalnego;
-duża odporność na choroby tropikalne;
-wysokość w kłębie do 1,8m;
-masa do 1000kg;
-długie półksiężycowato wygięte rogi;
-w dużych stadach zamieszkuje bagniste okolice południowej i wschodniej Azji.
Bawół domowy:
-hodowany w północno-wschodniej Azji, w północnej Afryce, na Bliskim Wschodzie, w Ameryce Środkowej i Południowej, na południu Europy;
-długość ciała 2,2-3m;
-wysokość w kłębie do 180cm;
-masa ciała 600-1000kg;
-krępa budowa, szczególnie masywny w kłębie;
-silne nogi zakończone szerokimi racicami (przystosowane do życia w bagniskach, na mokradłach i na przybrzeżnych płyciznach);
-potężne rogi, zwłaszcza u samców;
-ciało pokryte rzadkimi, sztywnymi włosami;
-ciąża u bawołów trwa 311-315 dni;
-samice bawołów zachowują płodność do 35 lat;
-w Europie głównie w Bułgarii i Ruminii;
-w Bułgarii hodowane w małych stadach głównie na mleko;
-w Niemczech hodowany głównie na mięso (mięso chude, smak pośredni między dziczyzną a wołowiną);
-cenne skóry;
-we Włoszech produkcja mleka, z którego produkuje się sery typu mozarella;
-mleko bawole w porównaniu z mlekiem krowim ma wyższą zawartość tłuszczu mlecznego i białka, co wpływa na lepszy smak i bardzo miękką konsystencję otrzymywanych serów oraz wyższą wartość odżywcza;
-mleko wykorzystywane do produkcji markowych serów, głównie mozarelli – tzw. mozarella buffali; mniej gumowy ser;
-w Ameryce Północnej i Południowej – zalety mięsa bawolego, doskonałe walory smakowe i zdrowotne;
-dzielą się na rzeczne i błotne.
Bawół domowy błotny – zwierzę pociągowe, przy uprawie ryżu, dają tylko do 1,5l mleka dziennie; zamieszkują południowo-wschodnią Azję.
Bawół domowy rzeczny – utrzymywany głównie na produkcję mleka, 6-7l na dobę; roczna wydajność mleczna 1540-2730l, a nawet do 4000l (Indie, Pakistan, Bułgaria, Egipt, Włochy).
Bawoły afrykańskie:
-wysokość w kłębie 140-170cm;
-rozpiętość rogów 1m;
-waga 500-900kg (typ stepowy, większy);
-długość życia do 20 lat;
-ciąża 330-340 dni;
-cielę waży 35-50kg, wypija dziennie do 5l mleka; pod opieka krowy zostaje 2 lata.
Żubr:
-największy dziki ssak zamieszkujący Europę;
-osiąga do 2m wysokości w kłębie;
-długość 2,4-3,5m, długość ogona do 80cm;
-ciężar byków – ponad 1000kg, krowy 320-640kg;
-cecha charakterystyczna byków – znaczna dysproporcja między przednią a tylną częścią ciała;
-przód szeroki, masywny, wyraźny garb porośnięty długą kudłatą grzywą;
-tył mały i pokryty krótką sierścią;
-zwierzę stadne, stado liczy 10-15 sztuk;
-na czas rui (sierpień – wrzesień) łączą się w stada liczące 30-40 sztuk;
-dojrzałość fizjologiczną osiągają późno – 8-9 lat samce, 5-6 lat samice;
-ciąża trwa 265 dni;
-matka opieka się potomstwem przez 2 lata.
Bizon:
-długość ciała 2,1-3m;
-masa ciała 450-1000kg; największy osobnik ważył 1140kg;
-wysokość w kłębie -> samiec 1,8-2m;
-ubarwienie: brązowe, przednia część ciała okryta gęstą sierścią tworzącą „pelerynę”; młode bizony są rudawe;
-dojrzałość płciową osiągają około 3 roku życia;
-ciąża trwa 9 miesięcy;
-karmienie mlekiem przez 7-8 miesięcy;
-peleryna – potęguje wrażenie masywności zwierzęcia;
-w porównaniu z bydłem ras mięsnych spożycie pasz jest 13 razy mniejsze;
-użytkowanie krów 20-25 lat;
-krzyżowania: *z żubrem -> żubrobizon;
*z bydłem domowym -> cattalu, beefalo.
Yak:
-bliski kuzyn bydła;
-taka sama liczba chromosomów haploidalnych;
-krzyżuje się z bydłem bez ograniczeń;
-występuje w stanie dzikim na Wyżynie Tybetańskiej;
-udomowiony w wysokich partiach Azji Środkowej i Południowej;
-wysokość w kłębie – 2m;
-waga samców 1000kg (udomowione 350-580kg); samice 400kg;
-na głowie rogi o długości do 90cm;
-ciąża trwa 8,5miesiąca;
-silne;
-długa sierść (ochrania przed zimnem), toleruje niskie temperatury, huragan, wiatry, burze śnieżne;
-żyje około 20 lat;
-znoszą wysokości powyżej 3000m npm (większe płuca i serce);
-wszechstronnie wykorzystywany – zwierzę pociągowe, mogą transportować ciężar do 70kg na wysokość do 6000m npm;
-diostarczają mięsa, mleka do produkcji serów, jogurtów, masła; mleko dodawane do tybetańskiej herbaty lub lampek ofiarnych i świątecznych;
-z długiej sierści jaka plecie się liny;
-ogon wykorzystywany do praktyk religijnych;
-z wełny produkowane torby, odzież, namioty;
-ze skóry -> lekkie, zwinne łodzie;
-samce produkują około 500kg ……….;
-w niektórych częściach Tybetu odbywają się wyścigi jaków, jest to rozrywka.
Banteg:
-żyje w formie udomowionej i dzikiej;
-dzikie zamieszkują lesiste obszary Borylo, Jawy, Sumatry;
-przodek bydła Bali;
-zasiedlają tereny górskie o łagodnej rzeźbie do wysokości 2000m npm;
-na terenach podmokłych i suchych;
-stada 10 krów i kilku młodych byków;
-stare samce żyją samotnie;
-wysokość do 1,5m, byki 900kgt, krowy do 400kg;
-krowy są rudawe, stare byki czarne;
-białe skrawki na sadzie i białe dolne odcinki kończyn.
Gaur:
-żyją w rezerwacie w Indiach i na Półwyspie Indochińskim;
-jest około 2 tysięcy sztuk;
-są pod ochroną;
-są płochliwe;
-przebywają w lasach i na terenach górzystych do 2000m npm;
-żyją w grupach od 3 do 30 osobników;
-wysokość w kłębie byka 170-180cm; nawet do 220cm;
-waga 700-1000kg;
-żyją około 20 lat;
-silnie rozwinięte płaskie rogi.
Gajal:
-wpół udomowiona forma gaura;
-chowany w stanie półdzikim w rejonie Zatoki Bengalskiej;
-czarnobrunatna sierść z jasnymi nogami poniżej stawu skokowego;
-waga do 1000kg;
-długość do 280cm;
-wysokość 1,6m;
-masywne, zakrzywione rogi.
Zebu:
-bydło domowe garbate;
-forma udomowiona w starożytności bydła domowego;
-charakterystyczny garb położony na grzbiecie i masywne rogi;
-rozpowszechniony w krajach……….
-w Indiach otoczony kultem (święta krowa);
-odporny na gorący i wilgotny klimat i wiele chorób;
-krzyżowany z innymi rasami bydła;
-użytkowany na mleko i mięso;
-wysokość w kłębie około 160cm.
Rasy powstałe z krzyżowania bydła domowego z zebu:
-brangus – 2/5 zebu amerykańskiego i 3/5 angus -> celem było uzyskanie bydła odpornego na warunki tropikalne;
-beef master.
Wpływ czynników społecznych, przyrodniczych, religijnych na rozmiar produkcji związanej z użytkowością bydła.
Czynniki społeczne:
-stosunki przedkapitalistyczne – wspólnota pierwotna, niewolnictwo, feudalizm;
-stosunki kapitalistyczne;
-stosunki przedkapitalistyczne -> Ameryka Południowa i Środkowa, Afryka i południowo-wschodnia Azja;
-charakteryzuje je prymitywny sposób gospodarki, małe rozmiary, niski poziom produkcji;
-użytkowanie bydła -> siła pociągowa, dostarcza mleka i mięsa -> stoją na przeszkodzie zwyczaje plemienne i wierzenia religijne.
Wpływ religii
Zdecydowana większość religii zakazuje zabijania zwierząt.
Hinduizm – oddawanie czci bydłu i jego ochrona, spożywanie mięsa jest zakazane. Mleko krów, bawołów i kóz oraz inne produkty z niego uzyskiwane jest akceptowane.
Wpływ środowiska
Pojęcie „środowisko” określa zespół naturalnych i sztucznych warunków w jakich żyją zwierzęta. Zalicza się do niego klimat, glebę.
Do sztucznych czynników środowiska zaliczają się:
-mikroklimat pomieszczeń;
-pielęgnowanie;
-żywienie zwierząt.
Klimat:
-działanie bezpośrednie:
*na skórę;
*narządy oddechowe;
-działanie pośrednie:
*za pośrednictwem nerwów – na ogólną przemianę materii;
-atmosfera;
-ciśnienie atmosferyczne;
-temperatura;
-promieniowanie;
-wilgotność powietrza;
-opady atmosferyczne;
-ruch powietrza.
Klimat umiarkowany – umożliwia wytworzenia wysoko wydajnego bydła o zwartej budowie, dużej masie ciała, dobrze umięśnione, silnie rozwinięta tkanka podskórna.
W krajach tropikalnych – mniejsze, smuklejsze, długonogie, o większych uszach i bardziej pofałdowanej skórze niż żyjące w klimacie umiarkowanym.
Gacololo00