Barbara Sałacka
Doradca metodyczny wychowania przedszkolnego
Zabawy relaksacyjne
dla dzieci
w wieku przedszkolnym.
Centrum Edukacji Nauczycieli
Koszalin, 2003
Treningi relaksacyjne.
Treningi relaksacyjne są zabiegami mającymi na celu wprowadzenie organizmu w stan odprężenia.
Zaliczyć je można do stymulujących działań rewalidacyjnych, które wspomagają proces uczenia się. Stymulują osiągnięcie wewnętrznego spokoju i odprężenia.
Wykonywane w trakcie zajęć przez 5 –10 minut wprowadzają fazę relaksu, stymulują proces nauki i wpływają korzystnie na fizyczne oraz psychiczne zdrowie dziecka.
Opanowanie technik relaksu zaczynamy od poznania i zapanowania nad własnym ciałem. Wszystkie ćwiczenia skłaniają dzieci do patrzenia, koncentracji uwagi wzrokowej na gestach, ruchach i czynnościach.
Przemawiając spokojnie do dziecka dorosły skłania je do zwrócenia uwagi na własne ciało.
Dzięki ćwiczeniom dziecko uczy się skupiać myśli na własnych doznaniach.
W literaturze opisane są różnorodne oddechowe techniki relaksacyjne.
Z dziećmi w wieku przedszkolnym zajęcia zaczynamy od najbezpieczniejszych i najłatwiejszych ćwiczeń oddechowych (najpierw przez nos wdech, wydech ustami, później z unoszeniem rąk przy wdechu, opuszczeniem przy wydechu). Stopniowo uruchamiamy kończyny dolne. Po każdym wysiłku oddychamy głęboko.
Następnie przechodzimy do oddychania przeponowego. Z powodu łatwości wyuczenia i skuteczności wywoływania stanu rozluźnienia uznawane jest za oddychanie najbardziej użyteczne.
Natomiast słuchanie muzyki w połączeniu z ćwiczeniami relaksacyjnymi doskonale przygotowuje dziecko do osiągnięcia jak najlepszych rezultatów w trakcie uczenia się.
Muzyka relaksacyjna ułatwia oddech, rozluźnia napięcie mięśniowe, wprowadza nastrój spokoju wewnętrznego.
Muzyka powinna być cicho odtwarzana o łagodnej, łatwej melodii, miękkim brzmieniu i małej dynamice.
Ułatwia ona oddech, zachęca do odpoczynku i spokojnego ruchu.
Zwykło się dobierać utwory o działaniu kojącym, harmonizującym, z których emanuje optymistyczne wyciszenie.
Szczególnie pozytywnie oddziałuje powolna muzyka barokowa. Ponieważ jej rytm zbliżony jest do rytmu uderzeń serca, powoduje stopniowe ukojenie ciała i umysłu, eliminując blokady uczenia się.
Opracowano wiele form relaksacji, które wywodzą się z techniki relaksacji progresywnej Jacobsona, metody treningu autogennego Schulza, jogi, medytacji i wizualizacji.
Relaksacja progresywna należy do grupy metod neuromięśniowych – fizycznie aktywnych, polega bowiem na napinaniu i rozluźnianiu wybranych mięśni przechodząc stopniowo przez główne grupy mięśniowe, tak by całe ciało lub jego wybrany obszar został zrelaksowany.
Istotą tej metody jest skurcz mięśni i rozluźnienie – odprężenie, aż do osiągnięcia stanu całkowitej relaksacji.
„Nauczanie się odczuwania, zauważania wrażeń napięcia własnych mięśni stanowi podstawę uczenia się relaksacji”(Jacobson).
Technika relaksacji zaliczana do grupy metod neuromięśniowych – fizycznie biernych.
Metoda oddziaływania na własny organizm i życie psychiczne, polegające na wyzwalaniu u siebie reakcji odprężenia i koncentracji oraz na stosowaniu prostych formuł autosugestii.
Ćwiczący w czasie treningu powinien pozostawać bierny. Musi odrzucić pragnienie uzyskania odprężenia .Ma koncentrować się wyłącznie na sugestiach i wrażeniach.
Przykłady masaży dla dzieci.
Dla najmłodszych dzieci ciekawą formą relaksacji są masaże. Oto kilka przykładów:
Spacer
Wyruszamy w drogę (uderzamy dłońmi płasko w uda, naśladując odgłosy).
Teraz trochę pobiegniemy ( szybciej uderzamy).
Wyprzedza nas jeździec na koniu (wyklepujemy rytm galopującego konia).
Przechodzimy przez most (bijemy się w pierś).
Na brzegu lasu widzimy sarenkę, skradamy się po cichutku, żeby jej nie spłoszyć ( czubkami palców dotykamy ud).
Zaczyna wiać wiatr, coraz silniejszy huragan ( wydmuchujemy powietrze, naśladujemy gwizd wiatru).
Sarenka ucieka wielkimi skokami ( uderzamy mocno dłońmi w uda, unosimy je w górę i ponownie uderzamy uda).
Wracamy pomału do domu, niektórzy są zmęczeni i wloką się na końcu, szorując nogami (dłonie udają wolne kroki).
W Zoo
Mniejsza osoba kładzie ręce na ławce, a na nich układa głowę ( lub kładzie się na brzuchu na podłodze, głowa leży na rękach).
Drugi partner siada lub klęczy obok i udaje zwierzęta z zoo maszerujące po plecach partnera.
Najpierw nadchodzi słoń. Idzie ciężkimi krokami- dłonie na płasko, udają ciężkie kroki.
Biegnie koń- dłonie uderzają lekko w rytmie galopu konia.
Australijski kangur skacze ogromnymi skokami po plecach- dłonie luźne w nadgarstkach uderzają lekko, wykonują skok i lądują lekko na plecach.
Łasica skrada się po łup- opuszki palców delikatnie i lekko przebiegają po plecach.
Lwica lirze swoje małe- płaską dłonią głaszczemy plecy w kierunku z góry do dołu.
Wąż przesuwa się w śród traw- ręka wije się po plecach.
Ulubione zwierze wygina się- delikatnie głaszczemy plecy.
Pożegnaj się z partnerem. Poczuj, jak było w zoo.
Zmiana pozycji, powtórzenie ćwiczenia.
Masaż z myszką
Cicho, cicho, w puszystej kurteczce
Chodziła raz myszka po gładkiej półeczce (powolne głaskanie)
Znalazła ser żółty, ząbkami go jadła ( powolne ściskanie szczypanie)
Strzepnęła okruszki ( szybkie klepanie, strzepywanie)
W kąciku usiadła okruszki zebrała
Ząbkami je zjadła ( powtórne ściskanie)
Po gładkiej półeczce chodziła w kurteczce ( głaskanie).
Dreszczyk
Idą słonie po betonie (uderzenia piąstkami po plecach)
płynie rzeczka (ręka wije się wzdłuż kręgosłupa)
idzie pani na szpileczkach (kłucie sztywnymi palcami)
z gryzącymi pieseczkami (lekkie szczypanie)
słonko świeci ( głaszczemy w koło plecy)
pada deszczyk (przebieramy palcami)
czy cię przeszedł dreszczyk (chwytamy za szyję) .
Tu płynie rzeczka – ręka wije się wzdłuż kręgosłupa
tu jest kładeczka – palcem rysujemy od jednego do drugiego boku
tędy idzie pani na szpileczkach – kłucie sztywnymi palcami
i pan w klapeczkach –uderzanie całymi dłońmi
tędy biegły konie – zgięte palce wskazujące, uderzanie od dołu pleców
i szły wielkie słonie - uderzanie miękką stroną pięści
biegały mróweczki – przebieranie palcami po plecach
padał deszczyk – kłucie palcami
czy cię przeszedł dreszczyk – chwytanie za szyję.
Zabawa „Dotyk”
To jest koń –dotykanie zgiętymi palcami
to jest słoń – uderzenia piąstkami
to malutka pchełka – dotykanie pleców małym palcem
to jest sowa – uderzenie palcami zaciśniętymi w piąstkę
a to krowa, ona taka wielka – uderzanie wszystkimi palcami jednocześnie
pada deszcz, potem wiesz, że to już ulewa – coraz mocniejsze przebieranie palcami
bo gdy wieje i wciąż leje, to ptak już nie śpiewa – kołysanie palcami po plecach
gdy jest zimno i jest deszczyk- opuszkami palców przebiegamy po plecach
to przechodzi po nas dreszczyk – chwytanie za szyję
Masaż pleców
Dzieci w parach.. Jedno dziecko klęka, podpierając się rękami o ziemię, pozwalając głowie swobodnie zwisać. Drugie dziecko klęka z boku.
Delikatnie kładzie ręce na plecach partnera.
Najpierw uderza rękami, jakby były ciężkim zwierzęciem, to tu, to tam...
Następnie ręce są galopującym koniem...
Potem ogromnym wężem....
Następnie człapie rękami jak ciężka gruba gęś chodząca po podwórku...
Teraz plecy partnera są bębenkiem. Palce uderzają lekko, miękko, najpierw wolno, a potem szybciej...
Potem dzieci zamieniają się rolami.
Masaż relaksacyjny Toczek i skoczek.
Dzieci dobierają się parami. Jedno kładzie się na brzuchu, drugie klęka przy nim z boku i:
- naśladuje taniec „toczka”, przy muzyce w trójmiarze, granej legato (płynnie) piłeczką zatacza koła na leżącym dziecku, przesuwając ruch od pięt do czubka głowy
- naśladuje taniec „skoczka” przy muzyce w dwumiarze granej staccato (skocznie) dotyka piłką ciała dziecka. Głowę należy pominąć lub dotykać delikatnie.
Masaż należy powtórzyć przynajmniej dwukrotnie, a potem zamienić rolę dzieci.
Zabawa Koło masażu.
Dzieci siadają w kole na podłodze tak, aby ich ręce mogły dotykać ramion dziecka siedzącego przed nimi... Kładą ręce na ramionach znajdujących się przed nimi i delikatnie masują. Mogą je głaskać lub ugniatać jak ciasto, mogą je gładzić jak poduszkę lub opukiwać je, jakby grały na bębenku... Od czasu do czasu mogą także „przejechać” po plecach całą dłonią. Potem przekręcają się w drugą stronę i robią masaż nowym ramionom znajdującym się przed nimi.
Propozycje opowiadań, zabaw i ćwiczeń relaksacyjnych.
Wprowadzanie w stan relaksu może odbywać się także, poprzez opowiadania, zabawy, ćwiczenia relaksacyjne.
Mam zamknięte oczy. Wydaje mi się, że jestem lekki i powoli, powoli unoszę się w górę. Zamieniam się w małą chmurkę. Płynę po niebie, spotykam słoneczko, które ogrzewa mnie swoimi promykami.
Dziękuję ci słoneczko za piękną pogodę i za to, że mogę pobawić się twoimi promykami.
Witaj, witaj chmurko odpocznijmy razem, bardzo jestem zmęczona.
- Proszę bardzo ułożę cię na fotelu miękkim jak z waty.
Płyniemy razem powoli po niebie unosimy się wysoko, to znów zbliżamy się do ziemi. Wieje lekki wietrzyk.
Jest nam przyjemnie, wygodnie.
Połóżcie się równo na plecach, kręgosłup prosty, ramiona ułożone swobodnie wzdłuż ciała, oczy zamknięte.
Oddychajcie rytmicznie, harmonijnie, głęboko bez wysiłku.
Ciało powinno leżeć bezwładnie, szczęki rozluźnione, mięśnie szyi, tułowia, rąk, oraz nóg całkowicie rozluźnione.
Osiągniecie to myśląc kolejno o mięśniach wzdłuż całego ciała.
Skontrolujcie w ten sposób kilkukrotnie ciało, usuwając wszelkie napięcia mięśni. (Koncentrujcie się kolejno na różnych częściach ciała) np.: moja ręka jest zupełnie bezwładna. Ręka staje się coraz cięższa.
Ciało nasze osiąga teraz stan zupełnego odprężenia.
Nie myśl o niczym, oczy zamknięte, prawie nie czujecie własnego oddechu.
Nie słuchacie żadnych odgłosów. Pozostajecie w ciszy.
Następnie przejdźcie spokojnie do pozycji siedzącej.
Ćwiczenia relaksu.
Usiądźcie prosto, kręgosłup wyprostowany, głowa utrzymana prosto, ręce swobodnie na kolanach.
Zharmonizujcie i uspokójcie oddech. Obserwuj przez chwilę swój myśli, następnie uciszcie je, przestańcie myśleć.
Rozluźnijcie wszystkie mięśnie zaczynając od głowy, poprzez szyję, tułów, ręce i nogi. Gdy czujecie jeszcze pewne naprężenia mięśni, pomyślcie intensywnie o tym miejscu ciała, aż do uczucia zupełnego bezwładu. Zatrzymajcie wzrok na okręgu na tablicy, skoncentrujcie uwagę na tym punkcie, patrzcie tylko na ten punkt.
Przymrużcie lub zamknijcie oczy.
Nie obserwujcie niczego, nie przysłuchujcie się żadnym odgłosom. Nie myślcie o niczym. Oddychajcie głęboko i rytmicznie (prowadzący odlicza czas wydechu (4s) i czas wdechu (4s)). Powtarzamy kilka razy. Gdy ćwiczenie dobiegło końca kierujący relaksem stukał lekko w stół, to sygnał do zakończenia relaksu.
Usiądź lub połóż się wygodnie (ok. 10 sekund), zamknij oczy, przyjmij jeszcze wygodniejszą pozycję.
Znajdujesz się na wyspie na środku oceanu. Wokół panuje zupełna cisza, spokój, słońce, czujesz ciepło.
Słońce świeci na stopy i nogi. Czujesz jego promienie na rękach i ramionach.
Idziesz boso plażą wzdłuż brzegu. Czujesz ciepło piasku na bosych stopach.
Ciepło ogarnia całe ciało. Spokój, ciepło, spokój, ciepło czujesz.
Morze jest przed tobą.
Fale poruszają się w przód i w tył, w przód i w tył, przypływ – odpływ, przypływ – odpływ.
Wdech i wydech pokrywają się z rytmem fal.
W górę i w dół, w górę i w dół. Oddychasz równo spokojnie.
Oddychasz, oddech przychodzi sam.
Za tobą gąszcz kwitnących krzewów, drzewa i palmy, zielona ściana nie do przebycia. Chcesz przejść przez nią.
Jesteś ciekawy, odważny? Chcesz zobaczyć, przeżyć.
Słyszysz dźwięki wydawane przez zwierzęta.
Jesteś bardzo odważny...przebędziesz ten zielony gąszcz.
Zapachy – słodkie, tajemnicze.
Ciepło, światło, jasne południe.
Jesteś zupełnie spokojny, rozluźniony, zrelaksowany.
Czujesz ciepło, jest ci dobrze, jesteś spokojny i rozluźniony.
Teraz wracasz do sali. Zwijasz dłonie w pięści, napinasz ramiona, przeciągasz się i wyciągasz, ziewasz i otwierasz oczy.
Połóż się wygodnie, zamknij oczy (ok. 10 sekund).
Wyobraź sobie, że stoisz na łące, wysoko w górach.
Patrzysz daleko w przestrzeń, twój wzrok prawie gubi się na horyzoncie.
Wokół widać wiele szczytów i wzgórz, mają różne kształty i kolory.
Niedaleko przed tobą widać kolorowe skrzydła. To lotnia. Podchodzisz bliżej i nie widać nikogo.
Jesteś ciekawy, oglądasz drążki, wsiadasz i przypinasz pasy.
Podnosisz lotnię, jesteś pewien: chcesz latać.
Teraz ruszasz z miejsca, unosisz się w powietrze, płyniesz wolno.
Powietrze otacza twoje ciało. To cudowne uczucie. Bez obawy żeglujesz przez powietrze.
Jesteś wolny i wysoko ponad wszystkim – uczucie, którego nie da się opisać.
Czujesz się wspaniale, ogarnia cię głęboki spokój, nic, zupęłnie nic cię nie obciąża, jesteś wolny jak ptak.
Jesteś zupełnie spokojny i odprężony, ogarnia cię spokój.
Wracasz ponownie do sali, zwijasz dłonie w pięści i napinasz, przeciągasz się i wyciągasz, powoli otwierasz oczy.
Zabawa relaksacyjna „ Drzewka”.
W letni dzień ciepły wietrzyk łagodnie nimi kołysze w lewo i w prawo.
W południe robi się gorąco. Luźne, bezwładne opuszczenie
Liście drzewek omdlewają. najpierw jednej, a potem drugiej dłoni.
Lekki, spokojny deszcz. Spływa po liściach i po a potem drugiego przedramienia.
Gałązkach. Stają się one ciężkie i chylą się ku ziemi.
Ciepły deszcz kąpie też trawy. Stają się one ciężkie Powolne przesunięcie w przód najpierw
i układają się na ziemi. Jednej, potem drugiej stopy i luźne
ułożenie na dywanie całych nóg.
palcami w stół, krzesło lub podłogę albo
szeleści papierem).
Ćwiczenia relaksacyjne „Pszczółka Słoduszka”(adaptacja treningu W. Schultza).
Dzieci układają się na kocykach w wygodnej pozycji. Zaczyna brzmieć muzyka np. Vivaldiego „Cztery pory roku” op.8 „Wiosna”
„ Była wiosna. Słońce mocniej grzało. Słoduszka od rana zbierała z kwiatów słodki nektar. Poczuła zmęczenie. Ile to jeszcze kwiatów muszę odwiedzić ? Zaczęła liczyć: jeden, dwa, trzy….., jedenaście, dwanaście (przy liczeniu należy zwalniać tempo).Słoduszce zaczął się plątać język……Położyła się wygodnie na dużym liściu, rozluźniła zmęczone nóżki i łapki, zamknęła oczy. Jej brzuszek zaczął spokojnie oddychać. Jak mi dobrze, słyszę tylko piękną, cichą muzykę, pomyślała Słoduszka. Moja prawa łapka staje się coraz cięższa, nie chce mi się jej podnieść. Moja lewa łapka staje się leniwa, nie chce mi się jej podnieść. Tylko mój brzuch równiutko, spokojnie oddycha. Prawa noga z przyczepionym woreczkiem miodu staje się ciężka, coraz cięższa i cięższa. Lewa noga, też z woreczkiem miodu, staje się ciężka, coraz cięższa. Nie chce mi się jej podnieść. Głowa jest tak wygodnie ułożona. Jestem spokojna, słyszę piękną muzykę. Czuję jak słońce ogrzewa moje nogi i łapki. Jest mi coraz cieplej… Ciepło z łapek i nóg przepływa do brzuszka. Całe ciało jest przyjemnie ogrzane słońcem. Jestem spokojna, czuję się bezpiecznie. Ogarnia mnie senność….”.
Ćw. relaksacyjne.
Mówię do dzieci, które leżą na dywanie:
„ Ponieważ jesteście sennymi misiami połóżcie się na plecach i zamknijcie oczy, oddychajcie równo, lekko, swobodnie. Rozluźnijcie paluszki prawej ręki...lewej ręki... prawej nogi....itd. czujemy się spokojni, otwieramy oczy, poruszamy ręką, nogą.....siadamy.
Wszystko to mówię głosem bardzo cichym, miękkim, by dzieci czuły się odprężone.
Ćwiczenia relaksacyjne Śnieżki .
Dzieci dostają kawałki waty, robią z nich „kuleczki śniegowe”. Dotykają nimi wybrane części ciała (nauczyciel mówi które) na początku z otwartymi, a potem z zamkniętymi oczami.
Ćwiczenia relaksacyjne Piórko.
Dziecko łagodnie dmucha na piórko
Puszcza piórko i obserwuje jego opadanie
Kładzie piórko na ręku, na ramieniu, na dłoni, na palcu. Uświadamia sobie jego lekkość.
Zamyka oczy koncentruje się na leżącym na dłoni piórku.
Otwiera oczy i zdmuchuje piórko z dłoni.
Dmuchając na piórko, próbuje utrzymać je w locie.
Muska piórkiem różne części ciała. Recytując tekst:
Małe pi...
salak26