Poradnik_09.pdf

(1377 KB) Pobierz
9. Ochrona przeciwpożarowa
9.1. Podstawowe definicje z zakresu ochrony przeciwpożarowej
9.2. Obowiązki w zakresie ochrony przeciwpożarowej
9.3. Podstawowe pojęcia dotyczące teorii spalania oraz pożarów
9.3.1. Czym jest pożar
9.3.2. Podział pożarów
9.3.3. Przyczyny pożarów
9.3.4. Gęstość obciążenia ogniowego
9.4. Gaśnice i środki gaśnicze
9.4.1. Budowa gaśnic
9.4.2. Wyposażenie obiektów w gaśnice
9.4.3. Przeglądy konserwacyjne
9.4.4. Środki gaśnicze
9.4.5. Zasady użycia gaśnic
9.5. Urządzenia i instalacje przeciwpożarowe
9.6. Zagrożenie wybuchem
9.7. Prace niebezpieczne pod względem pożarowym
9.8. Materiały niebezpieczne
Informacja:
Rozwinięcie powyższej tematyki m.in. w książce
Poradnik inspektora ochrony przeciwpożarowej,
w wydawnictwie
aktualizowanym
Serwis PEN-Asystent Ochrona przeciwpożarowa oraz Ochrona środowiska i Budownictwo – Płyta
DVD „czerwona”
oraz na
Serwis PEN-Asystent Ochrona przeciwpożarowa oraz Ochrona środowiska i Budownictwo –
pendrive „czerwony”.
Dodatkowo polecamy szkolenia z tego zakresu:
– R-OP-ZA-10 – Postępowanie na wypadek pożaru i innego zagrożenia,
– R-OP-NP-11 – Wykonywanie prac niebezpiecznych pod względem pożarowym,
– R-OP-OE-12 – Praktyczne sprawdzenie organizacji i warunków ewakuacji ludzi,
– R-OP-RP-13 – Zarządzanie ryzykiem pożarowym w obiektach,
– R-OP-AB-14 – Audity bezpieczeństwa pożarowego — ocena zagrożenia pożarowego (listy kontrolne zagrożeń)
9.1. Podstawowe definicje z zakresu ochrony przeciwpożarowej
Ochrona przeciwpożarowa
polega na realizacji przedsięwzięć mających na celu ochronę życia, zdrowia, mienia lub
środowiska przed pożarem, klęską żywiołową lub innym miejscowym zagrożeniem poprzez:
1) zapobieganie powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia,
2) zapewnienie sił i środków do zwalczania pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia,
3) prowadzenie działań ratowniczych
1
.
Zadaniem osób zajmujących się zagadnieniami ochrony przeciwpożarowej jest przede wszystkim realizacja zagadnień,
o których jest mowa w punkcie pierwszym: zapobieganie, profilaktyka, niedopuszczenie do powstania warunków mo-
gących doprowadzić do powstania nie tylko pożaru, ale także innego miejscowego zagrożenia oraz przygotowanie od-
powiednich warunków oczekując na przyjście klęski żywiołowej. Kilka przytoczonych powyżej pojęć wymaga wyja-
śnienia.
Zapobieganie powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagroże-
nia:
a) zapewnienie koniecznych warunków ochrony technicznej nieruchomościom i ruchomościom,
b) tworzenie warunków organizacyjnych i formalnoprawnych zapewniających ochronę ludzi i mienia, a także przeciw-
działających powstawaniu lub minimalizujących skutki pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagroże-
nia.
Działania ratownicze
są to wszelkie czynności podjęte w celu ochrony życia, zdrowia, mienia lub środowiska, a także
likwidacja przyczyn powstania pożaru, wystąpienia klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia.
Inne miejscowe zagrożenie
– jest to zdarzenie wynikające z rozwoju cywilizacyjnego i naturalnych praw przyrody,
niebędące pożarem ani klęską żywiołową, stanowiące zagrożenie dla życia, zdrowia, mienia lub środowiska, któremu
zapobieżenie lub którego usunięcie skutków nie wymaga zastosowania nadzwyczajnych środków. Niestety, pojęcie
„nadzwyczajnych środków” nie zostało zdefiniowane.
Pożar
jest to niekontrolowany proces spalania, który powstał w miejscu do tego nieprzeznaczonym, rozwija się w spo-
sób niekontrolowany i stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi i zwierząt oraz powoduje straty materialne.
Poniżej podajemy kilka innych niezbędnych definicji z zakresu ochrony przeciwpożarowej.
Atmosfera wybuchowa
– mieszanina z powietrzem, w warunkach atmosferycznych, substancji palnych w postaci
gazów, par, mgieł lub pyłów, w której po wystąpieniu zapłonu spalanie rozprzestrzenia się na całą niespaloną mieszani-
nę.
Gęstość obciążenia ogniowego
– energia cieplna, wyrażona w megadżulach, która może powstać przy spalaniu mate-
riałów palnych znajdujących się w pomieszczeniu, strefie pożarowej lub składowisku materiałów palnych przypadająca
na jednostkę powierzchni tego obiektu, wyrażona w metrach kwadratowych.
Grupy wysokości budynków
– podział budynków ze względu na ich wysokość w celu określenia wymagań technicz-
nych i użytkowych:
1) niskie (N) – do 12 m włącznie nad poziomem terenu lub mieszkalne o wysokości do 4 kondygnacji nadziemnych
włącznie,
2) średniowysokie (SW) – ponad 12 m do 25 m włącznie nad poziomem terenu lub mieszkalne o wysokości ponad 4 do
9 kondygnacji nadziemnych włącznie,
3) wysokie (W) – ponad 25 m do 55 m włącznie nad poziomem terenu lub mieszkalne o wysokości ponad 9 do 18 kon-
dygnacji nadziemnych włącznie,
4) wysokościowe (WW) – powyżej 55 m nad poziomem terenu.
Kategoria zagrożenia ludzi
– jedna lub więcej kategorii budynku oraz jego części, stanowiące odrębne strefy pożarowe,
określone jako ZL (mieszkalne, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej, charakteryzowane kategorią zagrożenia
ludzi):
1) ZL I – zawierające pomieszczenia przeznaczone do jednoczesnego przebywania ponad 50 osób niebędących ich
stałymi użytkownikami, a nieprzeznaczone przede wszystkim do użytku ludzi o ograniczonej zdolności poruszania
się,
2) ZL II – przeznaczone przede wszystkim do użytku ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się, takie jak szpitale,
żłobki, przedszkola, domy dla osób starszych,
3) ZL III – użyteczności publicznej, niezakwalifikowane do ZL I i ZL II,
4) ZL IV – mieszkalne,
1
Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (J.t.: Dz. U. z 2009 r. Nr 178, poz. 1380, z późn. zm.).
5) ZL V – zamieszkania zbiorowego, niezakwalifikowane do ZL I i ZL II.
Krajowy system ratowniczo-gaśniczy
– integralna część organizacji bezpieczeństwa wewnętrznego państwa, obejmu-
jąca, w celu ratowania życia, zdrowia, mienia lub środowiska, prognozowanie, rozpoznawanie i zwalczanie pożarów,
klęsk żywiołowych lub innych miejscowych zagrożeń; system ten skupia jednostki ochrony przeciwpożarowej, inne
służby, inspekcje, straże, instytucje oraz podmioty, które dobrowolnie w drodze umowy cywilnoprawnej zgodziły się
współdziałać w akcjach ratowniczych.
Materiały niebezpieczne pożarowo
– następujące materiały niebezpieczne:
a) gazy palne,
b) ciecze palne o temperaturze zapłonu poniżej 328,15 K (55°C),
c) materiały wytwarzające w zetknięciu z wodą gazy palne,
d) materiały zapalające się samorzutnie na powietrzu,
e) materiały wybuchowe i wyroby pirotechniczne,
f) materiały ulegające samorzutnemu rozkładowi lub polimeryzacji,
g) materiały mające skłonności do samozapalenia,
h) materiały inne niż wymienione w lit. a—g, jeśli sposób ich składowania, przetwarzania lub innego wykorzystania
może spowodować powstanie pożaru.
Nośność, szczelność i izolacyjność ogniowa (R E I)
– oznaczanie klasy odporności ogniowej charakteryzującej się
nośnością ogniową (R), szczelnością ogniową (E), izolacyjnością ogniową (I).
Pas przeciwpożarowy
– system drzewostanów różnej szerokości poddanych specjalnym zabiegom gospodarczym i po-
rządkowym lub powierzchni wylesionych i oczyszczonych do warstwy mineralnej.
Prace niebezpieczne pod względem pożarowym
– prace remontowo-budowlane związane z użyciem otwartego ognia,
cięciem z wytwarzaniem iskier mechanicznych i spawaniem, prowadzone wewnątrz lub na dachach obiektów, na przy-
ległych do nich terenach oraz placach składowych, a także prace remontowo-budowlane wykonywane w strefach zagro-
żonych wybuchem.
Spalanie
– egzotermiczna (z wydzielaniem ciepła) reakcja substancji palnej z utleniaczem, której towarzyszą płomie-
nie, żarzenie i/lub wydzielanie dymu.
Strefa pożarowa
– budynek albo jego część oddzielona od innych budynków lub innych części budynku elementami
oddzielenia przeciwpożarowego bądź też pasami wolnego terenu o szerokości nie mniejszej niż dopuszczalne odległo-
ści od innych budynków, określone w przepisach dotyczących warunków technicznych.
Strefa pożarowa składowiska
– powierzchna składowiska oddzielona od budynków, innych obiektów budowlanych
i składowisk w sposób określony dla budynków magazynowych – wolnym pasem terenu o szerokości nie mniejszej niż
dopuszczalna lub ścianą oddzielenia przeciwpożarowego o wysokości przekraczającej poziom składowania co najmniej
o 0,5 m i klasie odporności ogniowej nie mniejszej niż R E I 120.
Strefa zagrożenia wybuchem
– przestrzeń, w której może występować mieszanina wybuchowa substancji palnych
z powietrzem lub innymi gazami utleniającymi, o stężeniu zawartym między dolną i górną granicą wybuchowości.
Techniczne środki zabezpieczenia przeciwpożarowego
– urządzenia, sprzęt, instalacje i rozwiązania budowlane słu-
żące zapobieganiu powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożarów.
Temperatura zapłonu
– najniższa temperatura cieczy, w której wytwarza ona pary w ilości wystarczającej do zapłonu
od zewnętrznego bodźca energetycznego.
Urządzenia przeciwpożarowe
– urządzenia (stałe lub półstałe, uruchamiane ręcznie lub samoczynnie) służące do za-
pobiegania powstaniu, wykrywania, zwalczania pożaru lub ograniczania jego skutków, a w szczególności: stałe i półsta-
łe urządzenia gaśnicze i zabezpieczające, urządzenia inertyzujące, urządzenia wchodzące w skład dźwiękowego syste-
mu ostrzegawczego i systemu sygnalizacji pożarowej, w tym urządzenia sygnalizacyjno-alarmowe, urządzenia odbior-
cze alarmów pożarowych i urządzenia odbiorcze sygnałów uszkodzeniowych, instalacje oświetlenia ewakuacyjnego,
hydranty wewnętrzne i zawory hydrantowe, hydranty zewnętrzne, pompy w pompowniach przeciwpożarowych, prze-
ciwpożarowe klapy odcinające, urządzenia oddymiające, urządzenia zabezpieczające przed powstaniem wybuchu
i ograniczające jego skutki, kurtyny dymowe oraz drzwi, bramy przeciwpożarowe i inne zamknięcia przeciwpożarowe,
jeżeli są wyposażone w systemy sterowania, przeciwpożarowe wyłączniki prądu oraz dźwigi dla ekip ratowniczych.
Zagrożenie wybuchem
– możliwość (ryzyko) tworzenia przez palne gazy, pary palnych cieczy, pyły lub włókna pal-
nych ciał stałych, w różnych warunkach, mieszanin z powietrzem, które pod wpływem czynnika inicjującego zapłon
(iskra, łuk elektryczny lub przekroczenie temperatury samozapłonu) wybuchają, czyli ulegają gwałtownemu spalaniu
połączonemu ze wzrostem ciśnienia.
9.2. Obowiązki w zakresie ochrony przeciwpożarowej
Jednym z ważniejszych, jeżeli nie najważniejszym, obowiązkiem w zakresie ochrony przeciwpożarowej, jest obowią-
zek, o którym mówi art. 9 ustawy o ochronie przeciwpożarowej
2
. Brzmi on następująco:
„Kto zauważy pożar, klęskę
żywiołową lub inne miejscowe zagrożenie, jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić osoby znajdujące się w strefie
zagrożenia oraz: centrum powiadamiania ratunkowego lub jednostkę ochrony przeciwpożarowej albo Policję bądź
wójta albo sołtysa”.
Określono w nim dokładnie wszystkie obowiązki spoczywające na nas wszystkich, czyli przede
wszystkim zawiadamianie (alarmowanie) osób zagrożonych oraz zawiadamianie (alarmowanie) centrum powiadamia-
nia ratunkowego (CPR), jednostek ochrony przeciwpożarowej lub policji. Czy zatem mamy obowiązek podjęcia działań
gaśniczych? Obowiązek ten nie wynika z zapisów ustawy, jednak może wynikać z wewnętrznych regulaminów organi-
zacyjnych oraz zakresów obowiązków poszczególnych pracowników zakładów. Nie może być to jednak obowiązek
bezwzględny, czyli nie można nakazać gaszenia każdego pożaru przy użyciu gaśnic i hydrantów pracownikom, gdyż
wiąże się to z ryzykiem utraty zdrowia lub życia w wyniku narażenia pracownika na oddziaływania termiczne pożaru
oraz oddziaływanie toksyczne produktów spalania. Oprócz powyższego, w strefie zadymionej zdarza się, że utrata wi-
doczności prowadzi do braku orientacji w pomieszczeniach, co także powoduje poważne zagrożenie. Pozwólmy więc
praktycznie przeszkolonym pracownikom podjąć samodzielną decyzję rozpoczęcia akcji gaśniczej. Pracownik przed
podjęciem tej decyzji na pewno przeprowadzi błyskawiczną analizę zagrożeń i zapewne podejmie decyzję prawidłową,
mając także na uwadze fakt, że w ewentualnym pożarze może spłonąć jego miejsce pracy.
Dalej w obowiązkach w zakresie ochrony przeciwpożarowej „idzie” Kodeks pracy. Otóż na podstawie wspomnianego
już art. 209
1
pracodawca jest obowiązany:
1) zapewnić środki niezbędne do udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, zwalczania pożarów i ewakuacji
pracowników,
2) wyznaczyć pracowników do:
a) udzielania pierwszej pomocy,
b) wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników,
3) zapewnić łączność ze służbami zewnętrznymi wyspecjalizowanymi w szczególności w zakresie udzielania pierwszej
pomocy w nagłych wypadkach, ratownictwa medycznego oraz ochrony przeciwpożarowej.
Działania powyższe powinny być dostosowane do rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, liczby zatrudnionych
pracowników i innych osób przebywających na terenie zakładu pracy oraz rodzaju i poziomu występujących zagrożeń.
Liczba pracowników wyznaczonych do udzielania pierwszej pomocy oraz do wykonywania działań w zakresie zwal-
czania pożarów i ewakuacji pracowników, ich szkolenie oraz wyposażenie powinny uwzględniać rodzaj i poziom wy-
stępujących zagrożeń. W przypadku zatrudniania przez pracodawcę wyłącznie pracowników młodocianych lub niepeł-
nosprawnych – działania w zakresie udzielania pierwszej pomocy oraz w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji
pracowników może wykonywać sam pracodawca.
Warto w tym miejscu postawić pytanie: czym różni się pojęcie „zwalczanie pożarów”, o którym mówi Kodeks pracy,
od pojęcia „walka z pożarami”, o którym mówi ustawa o ochronie przeciwpożarowej? Sens tego pytania wynika z za-
kresu działalności jednostek ochrony przeciwpożarowej, które zgodnie z art. 16a ustawy o ochronie przeciwpożarowej
przeznaczone są między innymi do „walki z pożarami”. A w jednostkach ochrony przeciwpożarowej mogą być zatrud-
nieni pracownicy podlegający szczególnym obowiązkom wynikającym z charakteru pracy oraz posiadający odpowied-
nie kwalifikacje (wymagane do wykonywania zawodu strażaka, technika pożarnictwa lub inżyniera pożarnictwa) i wa-
runki psychofizyczne. Interpretacja „wprost” tych zapisów moim zdaniem prowadzi do wniosku, że w obecnym
brzmieniu Kodeks pracy wymaga od każdego pracodawcy wyznaczenia do „zwalczania pożarów/walki z pożarami”
pracownika, który będzie nie inspektorem ochrony przeciwpożarowej (co wprowadziła zmiana K.p. ze stycznia
2009 r.), lecz przynajmniej technikiem pożarnictwa (czyli absolwentem dwuletniej Szkoły Aspirantów PSP lub Cen-
tralnej Szkoły PSP, z pozytywnie zdanym egzaminem potwierdzającym kwalifikacje zawodowe w zawodzie technik
pożarnictwa). W przypadku interpretacji przeciwnej pracodawca musi odpowiedzieć sobie na pytanie, jak przeszkolić
i w jakie ochrony osobiste wyposażyć pracownika wyznaczonego (czyli mającego obowiązek) do „walki z pożarami”.
Tym bardziej, że „kodeksowym” obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków
pracy (art. 94 Kodeksu pracy). A jak w świetle tych obowiązków, wynikających z K.p., interpretować art. 4 ustawy
o ochronie przeciwpożarowej?
Ponadto, zgodnie z art. 207
1
Kodeksu pracy, pracodawca jest obowiązany przekazywać pracownikom informacje o pra-
cownikach wyznaczonych do:
a) udzielania pierwszej pomocy,
b) wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników.
2
Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (J.t.: Dz. U. z 2009 r. Nr 178, poz. 1380, z późn. zm.).
Informacja o pracownikach wyznaczonych do udzielania pierwszej pomocy oraz wykonywania działań w zakresie
zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników obejmować powinna:
1) imię i nazwisko,
2) miejsce wykonywania pracy,
3) numer telefonu służbowego lub innego środka komunikacji elektronicznej.
W tym samym art. 207
1
Kodeks pracy nakłada na pracodawcę obowiązek przekazywania pracownikom informacji o:
1) zagrożeniach dla zdrowia i życia występujących w zakładzie pracy, na poszczególnych stanowiskach pracy i przy
wykonywanych pracach, w tym o zasadach postępowania w przypadku awarii i innych sytuacji zagrażających zdro-
wiu i życiu pracowników,
2) działaniach ochronnych i zapobiegawczych podjętych w celu wyeliminowania lub ograniczenia zagrożeń, o których
mowa w pkt 1.
Zaznaczyć tutaj należy, że obowiązek udzielenia pierwszej pomocy przedlekarskiej osobom poszkodowanym w poża-
rach wynika także z innych przepisów niż przepisy przeciwpożarowe i spoczywa na nas wszystkich.
O obowiązku przestrzegania przepisów z zakresu ochrony przeciwpożarowej mówią zapisy art. 3 wspomnianej już wcze-
śniej ustawy o ochronie przeciwpożarowej. Obowiązkiem każdej osoby fizycznej, osoby prawnej, organizacji lub instytucji
korzystających ze środowiska, budynku, obiektu lub terenu, jest zabezpieczyć środowisko, budynek, obiekt lub teren przed
zagrożeniem pożarowym lub innym miejscowym zagrożeniem. Za naruszenie przepisów przeciwpożarowych osoby wy-
mienione powyżej ponoszą odpowiedzialność w trybie i na zasadach określonych w innych przepisach. Ustawodawca miał
tutaj na myśli między innymi Kodeks karny, gdzie w art. 163 oraz w art. 164 określono odpowiedzialność karną za spro-
wadzenie zdarzeń zagrażających zdrowiu i życiu, a także art. 82, 82a i 83 Kodeksu wykroczeń.
Również art. 100 Kodeksu pracy nakłada na pracownika obowiązek przestrzegania przepisów oraz zasad bezpieczeń-
stwa i higieny pracy, a także przepisów przeciwpożarowych.
Rozporządzenie MSWiA w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów
3
nakłada cały szereg obowiązków oraz zakazów. Zabraniają one w obiektach oraz na terenach przyległych do nich wy-
konywania czynności, które mogą spowodować pożar, jego rozprzestrzenianie się, utrudnienie prowadzenia działania
ratowniczego lub ewakuacji. Zabraniają między innymi:
1) używania otwartego ognia, palenia tytoniu i stosowania innych czynników mogących zainicjować zapłon materia-
łów występujących:
a) w strefie zagrożenia wybuchem, z wyjątkiem urządzeń przeznaczonych do tego celu, spełniających wymagania
określone w przepisach rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 22 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych
wymagań dla urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w przestrzeniach zagrożonych wybu-
chem (Dz. U. Nr 263, poz. 2203),
b) w miejscach występowania materiałów niebezpiecznych pożarowo;
2) użytkowania instalacji, urządzeń i narzędzi niesprawnych technicznie lub w sposób niezgodny z przeznaczeniem
albo warunkami określonymi przez producenta bądź niepoddawanych okresowym kontrolom, o zakresie i często-
tliwości wynikających z przepisów prawa budowlanego, jeżeli może się to przyczynić do powstania pożaru, wybu-
chu lub rozprzestrzenienia ognia;
3) garażowania pojazdów silnikowych w obiektach i pomieszczeniach nieprzeznaczonych do tego celu, jeżeli nie
opróżniono zbiornika paliwa pojazdu i nie odłączono na stałe zasilania akumulatorowego pojazdu;
4) rozgrzewania za pomocą otwartego ognia smoły i innych materiałów w odległości mniejszej niż 5 m od obiektu,
przyległego do niego składowiska lub placu składowego z materiałami palnymi, przy czym jest dopuszczalne wy-
konywanie tych czynności na dachach o konstrukcji i pokryciu niepalnym w budowanych obiektach, a w pozosta-
łych, jeżeli zostaną zastosowane odpowiednie, przeznaczone do tego celu podgrzewacze;
5) rozpalania ognia, wysypywania gorącego popiołu i żużla lub wypalania wierzchniej warstwy gleby i traw w miej-
scu umożliwiającym zapalenie się materiałów palnych albo sąsiednich obiektów;
6) składowania poza budynkami, w odległości mniejszej niż 4 m od granicy działki sąsiedniej, materiałów palnych,
w tym pozostałości roślinnych, gałęzi i chrustu;
7) użytkowania elektrycznych urządzeń ogrzewczych ustawionych bezpośrednio na podłożu palnym, z wyjątkiem
urządzeń eksploatowanych zgodnie z warunkami określonymi przez producenta;
8) przechowywania materiałów palnych oraz stosowania elementów wystroju i wyposażenia wnętrz z materiałów pal-
nych w odległości mniejszej niż 0,5 m od:
3
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej
budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. Nr 109, poz. 719).

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin