Stroj Gorali Szczawnickich._Reinfuss R.pdf

(50176 KB) Pobierz
A-T-L-A-S
POLSKICH
STROJÓW
LUDOWYCH
R. R E I N F U S S
STROJE GÓRALI SZCZAWNICKICH
P O L S K I E TOWARZYSTWO LUDOZNAWCZE
ATLAS
C
Z
POLSKICH
V
STROJÓW
LUDOWYCH
Z E S Z Y T 18
Ę Ś Ć
MAŁOPOLSKA
ROMAN
REINFUSS
STROJE
GÓRALI
SZCZAWNICKICH
Zakład Kulturoznawstwa
B ib 1 io
t
e
k
a
Nr
inwentarzowy
/.
L U B L I N
1
Z
Z A S I Ł K U
9
4
9
W LUBLINIE
I
S Z T U K I
K U L T U R Y
NAKŁADEM POLSKIEGO TOWARZYSTWA
M I N I S T E R S T W A
LUDOZNAWCZEGO
KOMITET
REDAKCYJNY
ATLASU
POLSKICH
SEWERYN
STROJÓW LUDOWYCH: E. FRANKOWSKI, J. GAJEK,
K. P I E T K I E W I C Z ,
R. R E I N F U S S , T.
ORAZ DELEGAT MINISTERSTWA KULTURY I SZTUKI
REDAKTOR
NACZELNY
JÓZEF
GAJEK
WYDAJE POLSKIE TOWARZYSTWO
Z
ZASIŁKU
MINISTERSTWA
ADAMA
BARWNE:
LUDOZNAWCZE
L. 2
I
SZTUKI
PREKA
KOCH
W LUBLINIE, ULICA CURIE - SKŁODOWSKIEJ
KULTURY
OKŁADKA
PLANSZE
ORAZ
MŁODZIANOWSKIEGO
KSAWEREGO
I MARTY
WANDY MANTEUFEL
UKŁAD GRAFICZNY H . MORTKOWICZ-OLCZAKOWEJ
DRUKARNIA Nr 17 PKZG W KRAKOWIE, UL. ZWIE­
RZYNIECKA 2 — KLISZE JEDNOBARWNE
I TRÓJ­
BARWNE: FOTOCHEMIA, KRAKÓW, KARMELICKA 16
Rękopis otrzymano 18. X. 1949.
1
Zam. 915/49.
M-54654.
Nakład 6.200 egz.
Druk 2 /. ark. ukończono 12.
I I .
1950.
Papier bezdrz. ilustr. sal. 61x86, 100 g
ATLAS POLSKICH
składa
się
STROJÓW
LUDOWYCH
typy
z szeregu monografii obejmujących wszystkie
strojów ludowych z całego obszaru Polski
ATLAS POLSKICH
STROJÓW
LUDOWYCH
obejmuje 5 części. W skład każdej z nich wejdą zeszyty zawie­
rające monografie poszczególnych strojów.
Część I . POMORZE
S t r ó j : kaszubski, kociewski, borowiacki, tucholski, kraiński, cheł­
miński, lubuski, dobrzyński, malborski, słowiński.
Część I I . WIELKOPOLSKA
Strój: szamotulski, lubuski, kaliski, borowiacki, leśniacki, pałucki,
wieleński, łęczycki, kujawski.
Część I I I . ŚLĄSK
Strój: bytomski (rozbarski), wałaski, górali śląskich, górali czadeckich,
opolski, Jacków jabłonowskich, pszczyński, raciborski, dolnośląski.
Część I V . MAZOWSZE I SIERADZKIE
S t r ó j : mazowiecki (centralny), opoczyński, łowicki, sieradzki, kurpio­
wski, poborski, podlaski, mazowiecki (północny), Mazurów pruskich.
Część V. MAŁOPOLSKA
Strój: krakowski (z okolic Krakowa, Powiśla Dąbrowskiego, pogranicza
śląskiego), kielecki, radomski, lubelski, Lachów sądeckich, Pogórzan,
Dolinian sanockich, rzeszowski, przeworski, łańcucki, lesiacki, boro­
wiacki, górali żywieckich, babiogórskich, orawskich, szczawnickich,
podhalańskich, spiskich, gorczańskich oraz Łemków.
Wymieniona kolejność poszczególnych monografii
nie jest kolejnością ukazywania się zeszytów w druku
Zamówienia i przedpłatę przyjmuje Administracja Atlasu Polskich
Strojów Ludowych — Polskie Towarzystwo Ludoznawcze — Lublin
Curie-Skłodowskiej 2. Skrytka pocztowa 82.
1. WSTĘP
W Szczawnicy i k i l k u okolicznych, miejscowościach, k t ó r e s k ł a d a j ą się na tzw. „re­
gion szczawnicki", ubiory ludowe zachowały się do dnia dzisiejszego stosunkowo do­
brze. Nie znaczy to bynajmniej, że wszyscy m i e s z k a ń c y wsi tamtejszych u b i e r a j ą się
do dziś wyłącznie w tradycyjne ubiory, niemniej strój jest t u jeszcze żywy, widuje się
mężczyzn noszących góralskie kapelusze z muszelkami, ozdobne kamizelki,
białe
spodnie wyszywane, czasem kierpce. Kobiety, zwłaszcza w d n i świąteczne, chodzą
w wyszywanych gorsetach, kwiecistych tybetowych s p ó d n i c a c h i b i a ł y c h haftowa­
nych zapaskach.
Prócz wymienionych t u części ubioru męskiego i kobiecego, r e p r e z e n t u j ą c y c h naj­
nowszą m o d ę szczawnicką, m o ż n a jeszcze po c h a ł u p a c h s p o t k a ć starsze, j u ż prawie
zarzucone, okazy ludowego ubioru jak długie męskie sukmany, babskie gorsety su­
kienne, spódnice z białoczerwonego pasiaka i t p . Na podstawie tych szczątkowych
m a t e r i a ł ó w , popartych ponadto żywą t r a d y c j ą , m o ż n a pokusić się o r e k o n s t r u k c j ę
owego ł a ń c u c h a przemian, j a k i m ulegały stroje szczawnickie w ciągu ostatniego
stulecia.
2. RYS HISTORYCZNY REGIONU I ZASIĘG UBIORÓW
SZCZAWNICKICH
Region szczawnicki wraz z kilkoma wsiami, leżącymi w jego najbliższym sąsiedz­
twie, od północy (Tylmanowa, Ochotnica), od zachodu (Krośnica, Mizerna, Huba,
Maniowy, Kluszkowce, Czorsztyn) i od p o ł u d n i a (Sromowce Niżne i W y ż n e ) , wcho­
dził dawniej w obręb królewszczyzny zwanej „ s t a r o s t w e m czorsztyńskim". Niektóre
wsie starostwa czorsztyńskiego j a k Sromowce (dawniej „ P r z e k o p " ) , Kluszkowce, Ma­
niowy, Tylmanowa i sam Czorsztyn znane są z d o k u m e n t ó w pochodzących z X I V w.
Ochotnica została założona w 1416 r. przez pasterzy wołoskich. Obydwie Szczawnice
powstały zapewne pod koniec X V w. lub w I połowie X V I wieku, zaś Mizerna, Huba,
Tylka, H a ł u s z o w a d a t u j ą się z X V I I w. Z p o c z ą t k i e m ubiegłego stulecia r z ą d
austriacki zaczął rozsprzedawać królewszczyzny w ręce osób prywatnych i wówczas
obszar ten rozpadł się na trzy różne „ d o m i n i a " (szczawnickie, krościeńskie i czorsz­
tyńskie) .
Ubiory Górali szczawnickich typologicznie i genetycznie wiążą się z ubiorami po­
bliskiego Spiszą. Pierwotnie cały polski Spisz, graniczące z n i m przez Dunajec wsie
leżące na wschód od Nowego Targu, obszar dawnego „ s t a r o s t w a czorsztyńskiego" oraz
t a k zwanej „Rusi Szlachtowskiej" ) objęte były przez mniej więcej ten sam typ stroju,
k t ó r y w ubiorze m ę s k i m c h a r a k t e r y z o w a ł y filcowe kapelusze z krezami do góry pod­
winiętymi, białe do kolan sięgające sukmany z szerokimi f a ł d a m i po bokach, w ko­
biecym zaś obcisłe kolorowe czepki z ostrym zębem nad czołem, koszule z czerwo­
n y m i p r ą ż k a m i na ramionach, spódnice z białoczerwonego pasiaka.
1
5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin