Instrukcja uprawy marchwi jadalnej.pdf

(1011 KB) Pobierz
Janas R., Grzesik M., Górnik K. 2013. Instrukcja uprawy marchwi jadalnej (Daucus
carota
L.) na nasiona metodami
ekologicznymi
Zakład Szkółkarstwa i Nasiennictwa
Roślin Ozdobnych
Pracownia Nasiennictwa
Instrukcja uprawy
marchwi jadalnej (Daucus
carota
L.) na nasiona
metodami ekologicznymi
Autorzy:
dr Regina Janas
prof. dr hab. Mieczysław Grzesik
dr Krzysztof Górnik
Zdjęcia: dr Regina Janas
Opracowanie redakcyjne: dr Ludwika Kawa-Miszczak
Opracowanie przygotowane w ramach
zadania 4.3:
„Opracowanie metod ekologicznej produkcji nasiennej roślin ogrodniczych
i uszlachetniania materiału siewnego”
Programu Wieloletniego:
„Rozwój
zrównoważonych metod produkcji ogrodniczej w celu zapewnienia
wysokiej jakości biologicznej i odżywczej produktów ogrodniczych oraz zachowania
bioróżnorodności środowiska i ochrony jego zasobów”
finansowanego przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi
Skierniewice 2013
Instytut Ogrodnictwa, Skierniewice
Strona: 1 z 17
Janas R., Grzesik M., Górnik K. 2013. Instrukcja uprawy marchwi jadalnej (Daucus
carota
L.) na nasiona metodami
ekologicznymi
Spis treści
1. Charakterystyka biologiczna gatunku
2. Odmiany
3. Wymagania klimatyczne
4. Wymagania glebowe
5. Uprawa w I roku
5.1. Stanowisko w zmianowaniu
5.2. Uprawa gleby i nawożenie
5.3. Przedsiewne uszlachetnianie nasion
5.4. Metody uprawy marchwi na nasiona i wysiew nasion
5.5. Zabiegi pielęgnacyjne na plantacjach nasiennych
5.6. Zbiór i przechowywanie korzeni wysadkowych
6. Uprawa marchwi w II roku
7. Najważniejsze choroby marchwi w uprawie na nasiona i ich zwalczanie
8. Profilaktyczne metody zapobiegania występowaniu chorób na plantacjach nasiennych
w uprawach ekologicznych
9. Szkodniki marchwi uprawianej na nasiona i ich zwalczanie
10. Zbiór nasion
11. Omłot, czyszczenie, suszenie i przechowywanie nasion
12. Plon i wymagania jakościowe w produkcji nasion marchwi
13. Rejonizacja
14. Uprawa odmian tolerancyjnych
15. Kwalifikacja
16. Selekcja negatywna
17. Izolacja przestrzenna
18. Wybrane akty prawne dotyczące ekologicznej produkcji roślin
19. Literatura
Instytut Ogrodnictwa, Skierniewice
Strona: 2 z 17
Janas R., Grzesik M., Górnik K. 2013. Instrukcja uprawy marchwi jadalnej (Daucus
carota
L.) na nasiona metodami
ekologicznymi
1. Charakterystyka biologiczna gatunku
Marchew jadalna,
Daucus carota
L.
subsp.
sativus
(Hoffm.), jest rośliną dwuletnią
należącą do rodziny selerowatych (Apiaceae), dawniej baldaszkowatych (Umbelliferae).
W pierwszym roku uprawy wytwarza rozetę liści (8-12 liści) i korzeń spichrzowy. W drugim
roku uprawy po wysadzeniu korzeni (nazywanych wysadkami), wykształca się nowa rozeta
liści i system korzeniowy a następnie pęd kwiatostanowy zakończony baldachem głównym,
składającym się z określonej liczby baldaszków, osadzonych okółkowo. Pęd główny tworzy
rozgałęzienia zakończone baldachami pierwszego, drugiego i dalszych rzędów. Ostateczny
pokrój roślin nasiennych (architektura nasiennika) i stopień rozkrzewienia w znacznym
stopniu zależy od rozstawy roślin. Można wyróżnić dwa typy nasienników:
1) Rośliny jednopędowe wytwarzające z szyjki korzeniowej jeden pęd kwiatostanowy, na
którym w miarę wzrostu wyrastają boczne rozgałęzienia pierwszego, drugiego, trzeciego,
a niekiedy i czwartego rzędu.
2) Rośliny wielopędowe wytwarzające od 3 do 8 i więcej pędów. Pędy te rozgałęziają się
podobnie, jak u roślin jednopędowych.
Rośliny należące do tej rodziny botanicznej
mają kwiaty drobne, zebrane w charakterystyczne
baldachy złożone z baldaszków. Kwiaty rośliny
nasiennej marchwi mają barwę białą, czasem
bladoróżową oraz intensywny zapach. Są w zasadzie
obupłciowe, ale spotyka się również kwiaty męskie
(pręcikowe) lub rzadziej słupkowe. Marchew jest
rośliną obcopylną – kwiaty zapylane są głównie przez
owady błonkoskrzydłe. Z tego względu gatunek łatwo
krzyżuje się z marchwią dziką.
Bezbielmowe nasiona zrośnięte są z owocnią, tworząc dwudzielną rozłupkę (owoc
marchwi), rozpadającą się na dwie niełupki. Są pokryte haczykowatymi włoskami i kolcami.
Nasiona komercyjne są otarte i pozbawione włosków i kolców. W okrywie rozłupki znajduje
się olejek eteryczny, nadający świeżym nasionom aromatyczny zapach. Masa 1000 nasion
(otartych) wynosi około 1,3 grama. W 1 gramie znajduje się ok. 770 nasion.
2. Odmiany
Odmiany marchwi dla produkcji ekologicznej powinny spełniać nieco inne kryteria
niż w produkcji konwencjonalnej. W ekologicznej produkcji marchwi na nasiona należy
zwrócić uwagę przede wszystkim na takie cechy jak: wysoka odporność lub tolerancja na
choroby i szkodniki najczęściej występujące w danej uprawie, bardzo dobre wyrównanie
korzeni i
silnie rozbudowany system korzeniowy, wysoki plon, stabilne plonowanie, pokrój
zapewniający dobre przewietrzanie oraz dobra trwałość przechowalnicza.
Na rynku krajowym znajduje się coraz większy asortyment ekologicznych nasion
warzyw. Oferowane są ekologiczne nasiona polskich odmian marchwi: Amsterdam 2,
Flakkee 2, Berlikumer 2- Perfekcja REW, Pierwszy Zbiór, Nantes 3.
Odmiany marchwi różnią się:
1) Długością okresu wegetacji:
-
wczesne,
o krótkim okresie wegetacji, zbiera się po ok. 80-100 dniach od siewu.
-
średniowczesne,
o okresie wegetacji 110-120 dni.
Do upraw ekologicznych w krajowych warunkach klimatycznych zalecane są
następujące odmiany wczesne i średniowczesne:
Fantazja (Bejo), Jaguar F1
Instytut Ogrodnictwa, Skierniewice
Strona: 3 z 17
Janas R., Grzesik M., Górnik K. 2013. Instrukcja uprawy marchwi jadalnej (Daucus
carota
L.) na nasiona metodami
ekologicznymi
(Syngenta), Champion F1 (Syng.), Nanbro (Bejo), Monanta (Rijk Zwana), Bolero F1
(Vilmorin), Nevis F1 (Bejo), Newburg F1 (Bejo).
-
średniopóźne
osiągają dojrzałość po ok. 130-150 dniach. Do upraw ekologicznych
zalecane są:
Jawa (Polan), Berlanda F1 (Bejo), Bergen F1 (Bejo), Narbonne F1 (Bejo),
Nerac F1 (Bejo), Kometa F1 (Polan).
-
późne
– zaleca się zbierać po 160-180 dniach. Do upraw ekologicznych zaleca się:
Perfekcja (PlantiCo), Koral (Polan) , Bangor F1 (Bejo), Feria F1 ( Rijk Zwana), Nela
F1 (PlantiCo), Magno F1 (Rijk Zwana).
2) Plennością – na ogół im dłuższy okres wegetacji, tym odmiany uzyskują wyższe plony.
3) Kształtem i wielkością korzeni.
3. Wymagania klimatyczne
Warunki klimatyczne mają duży wpływ na wzrost i rozwój roślin marchwi zarówno
w pierwszym, jak i drugim roku uprawy. Zasadniczą rolę odgrywa temperatura. Nasiona
zaczynają kiełkować w temperaturze 4-6
o
C, siewki znoszą przymrozki do -4
o
C. Temperatura
ma również istotny wpływ na długość, właściwy kształt i odpowiedni skład chemiczny
korzeni. Za optimum termiczne przyjmuje się 18
o
C, ale rośliny mogą rosnąć w szerokim
przedziale temperatur (5-35
o
C). Właściwy kształt korzeni o odpowiednim składzie
chemicznym uzyskuje się, gdy temperatura wynosi 15-21
o
C. Niska temperatura (12-13
o
C)
powoduje, że korzenie są dłuższe i smuklejsze, natomiast w wyższej (24
o
C) uzyskuje się
korzenie krótsze i grubsze. Temperatury znacznie przekraczające 25
o
C są niekorzystne dla
wzrostu marchwi i przyczyniają się do spadku plonu.
Marchew dobrze znosi ochłodzenia i niewielkie przymrozki. Odporność roślin na
wymarznięcie zależy od cech odmianowych, zahartowania, długości okresu ochłodzenia,
temperatury oraz zagęszczenia roślin. Odporność na uszkodzenia mrozowe zależy również od
rodzaju gleby i wielkości korzeni. Ryzyko przemarznięcia marchwi na glebach o dużej
zawartości substancji organicznej oraz glebach o ciemnej barwie jest mniejsze niż na glebach
o niskiej zawartości materii organicznej. Wiąże się to z szybszym nagrzewaniem
i wolniejszych ochładzaniem gleb o wysokiej zawartości materii organicznej. Silniej
uszkadzane są także korzenie duże, których szyjka korzeniowa jest bardziej odsłonięta
i wystaje ponad powierzchnię gruntu.
Optymalna wilgotność gleby dla marchwi wynosi 65% ogólnej pojemności wodnej.
Największa wrażliwość tego gatunku na suszę przypada w dwóch ostatnich miesiącach
wzrostu roślin. Roślina tworzy wówczas korzenie cienkie, długie i rozwidlone. Przy
nadmiernej wilgotności korzenie są grube i krótkie oraz nadmiernie pękające.
Marchew nie ma specjalnych wymagań co do intensywności naświetlania i długości
dnia, ale dobre nasłonecznienie w końcu lata i na początku jesieni korzystnie wpływa na
zawartość karotenu i cukru w korzeniach oraz na plony.
Roślina nie jest wrażliwa na wiatry, które mogą nawet przeciwdziałać masowemu
występowaniu groźnego szkodnika upraw – połyśnicy marchwianki.
4. Wymagania glebowe
Zgodnie z wymogami ekologicznej uprawy roślin, plantacje należy lokalizować na
glebach nieskażonych metalami ciężkimi, pozostałościami środków ochrony roślin lub
odpadami przemysłowymi. Nie należy stosować nawozów mineralnych. Woda użyta do
nawodnień musi być czysta, wolna od skażeń. Należy szczególnie zadbać o zachowanie
zdrowotności roślin i gleby oraz jej żyzności i biologicznej aktywności. Zapobiegać należy
także zmęczeniu gleby, co w rezultacie prowadzi do uzyskania wysokich i zdrowych plonów.
Instytut Ogrodnictwa, Skierniewice
Strona: 4 z 17
Janas R., Grzesik M., Górnik K. 2013. Instrukcja uprawy marchwi jadalnej (Daucus
carota
L.) na nasiona metodami
ekologicznymi
Marchew uprawiana na nasiona ma zbliżone wymagania glebowe, nawozowe
i stanowiskowe, jak przy uprawie konsumpcyjnej. Najkorzystniejsze do jej produkcji są gleby
przepuszczalne: piaszczysto – gliniaste i gliniasto – piaszczyste. Nieodpowiednie są gleby
podmokłe, zbyt ciężkie, zlewne i kwaśne. Na takich stanowiskach roślina może wytwarzać
korzenie zdeformowane, rozwidlone, popękane lub chore.
Poziom wód gruntowych powinien
sięgać od 1 do 3 m głębokości.
Optymalne pH gleby kształtuje się w granicach 6,0-6,8,
a dla
gleb torfowych jest nieco niższe (5,5 do 6,5).
Roślina
toleruje jednak zmiany odczynu w dość
dużym przedziale pH, od 5 do 8.
5. Uprawa w I roku
5.1. Stanowisko w zmianowaniu
W uprawie roślin metodami ekologicznymi podstawą jest właściwie zaplanowany na
wiele lat płodozmian, czyli następstwo roślin po sobie. Minimalny okres trwania płodozmianu
wynosi 4 lata. Powinien on uwzględniać nie tylko potrzeby roślin, dbałość o glebę, ale przede
wszystkim umożliwić utrzymanie możliwie wysokiej aktywności biologicznej gleby, stwarzać
warunki wzrostu lub przynajmniej zachowania na stałym poziomie żyzności gleby, zapewnić
dobre wykorzystanie składników pokarmowych z różnych warstw profilu glebowego,
ograniczyć występowanie chwastów, zmniejszyć występowanie chorób i szkodników,
zwiększyć zawartość próchnicy w glebie oraz zapobiegać zmęczeniu gleby.
W płodozmianach musi być uwzględnione pokrewieństwo roślin, tak, aby nie
występowało następstwo poszczególnych gatunków z tej samej rodziny po sobie. Rotacja
powinna wynosić co najmniej 4 lata, gdyż rośliny z jednej rodziny botanicznej mogą być
atakowane przez te same choroby i szkodniki. Dlatego marchwi nie należy uprawiać po
roślinach z rodziny selerowatych: pietruszce, selerze, pasternaku, koprze ogrodowym
i włoskim, kolendrze siewnej, lubczyku. Nie lubi również w przedplonie roślin motylkowych,
buraków, kapusty brukselskiej, selera, fasoli, grochu i późnych ziemniaków.
Najlepszym przedplonem dla marchwi są zboża, rośliny kapustowate (kapusta,
kalafior, kalarepa)
i cebulowate (por).
5.2. Uprawa gleby i nawożenie
Marchew wymaga głębokiej uprawy i starannego przygotowania gleby, głównie ze
względu na drobne nasiona i głęboki system korzeniowy. W uprawach ekologicznych nie
zaleca się jednak bardzo głębokiej orki. Uprawiając marchew na płaskim gruncie, przed zimą
wykonuje się orkę na średnią głębokość. W przypadku wystąpienia podeszwy płużnej należy
zastosować głębosz.
Uprawki wiosenne rozpoczyna się bardzo wczesną wiosną, kiedy tylko warunki
wilgotnościowe na to pozwolą. Do głębszego spulchnienia gleby można wówczas zastosować
kultywator, a do wymieszania kompostu glebogryzarkę, kultywator lub agregat uprawowy.
Przedsiewne zabiegi polegają na starannym wyrównaniu pola przy pomocy agregatu do
przedsiewnego przygotowania pola lub lekkich bron.
W uprawach ekologicznych podstawowym źródłem składników pokarmowych dla
roślin są: nawozy naturalne: obornik, gnojówka; nawozy organiczne: kompost, nawozy
zielone, resztki roślinne; azot wiązany biologicznie przez bakterie symbiotyczne z rodzaju
Rhizobium,
zasiedlające brodawki korzeniowe roślin motylkowatych i bakterie wolno żyjące
w glebie (Azotobacter,
Clostridium)
oraz składniki uwalniające się z substancji mineralnej
gleby. Nawozy zielone i mieszanki motylkowe powinny być stosowane
pod rośliny
występujące w płodozmianie przed marchwią.
Żyzność gleby można również podnieść poprzez użycie handlowych preparatów
poprawiających jej właściwości, dopuszczonych do stosowania w uprawach ekologicznych,
Instytut Ogrodnictwa, Skierniewice
Strona: 5 z 17

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin