Zestaw 1
a) Jajnik
Jajnik jest parzystym narządem kształtu owalnego, leżącym wewnątrzotrzewnowo po obu stronach jamy miednicy. Do jego najważniejszych funkcji należy: wytwarzanie dojrzałych komórek jajowych (owocyt II rzędu, nazywany także oocytem II rzędu, w stadium metafazy mejozy II) oraz synteza i wydzielanie hormonów płciowych.
Powierzchnia jajnika jest pokryta nabłonkiem jednowarstwowym sześciennym (rzadziej jednowarstwowym walcowatym), który wraz z wiekiem ulega obniżeniu do nabłonka jednowarstwowego płaskiego. Powierzchnia komórek nabłonkowych pokryta jest mikrokosmkami (czasem rzęskami), u podstawy których występują pęcherzyki pinocytarne. Nabłonek pokrywający jajnik bywa niesłusznie nazywany nabłonkiem płciowym lub, gdyż nie jest on związany z powstawaniem komórek płciowych.
Nabłonek pokrywający jajnik spoczywa na błonie podstawnej. Pod nią znajduje się torebka jajnika zbudowana z tkanki włóknistej zbitej zawierającej liczne i gęsto ułożone włókna kolagenowe i niewiele komórek. Torebka jajnika nie zawiera naczyń krwionośnych i często jest nazywana błoną białawą jajnika.
W budowie jajnika wyróżnia się trzy główne części. Są to:
· kora (składająca się ze zrębu, pęcherzyków jajnikowych w różnych stadiach rozwojowych lub zanikowych oraz różnych odmian ciałka żółtego);
· rdzeń;
· wnęka.
Zrąb jajnika
Zrąb jajnika jest zbudowany z tkanki łącznej wiotkiej. Jej fibroblasty w części korowej jajnika często przyjmują charakterystyczny spiralny układ. Substancja międzykomórkowa zrębu zawiera liczne włókna kolagenowe, których ilość wzrasta wraz z wiekiem oraz retikulinowe i obfitą sieć naczyń krwionośnych. Budowa zrębu jajnika oraz ilość lipidów zawartych w komórkach zmienia się pod wpływem działania hormonów. Zwiększone gromadzenie się tłuszczy w komórkach zrębu, czyli tzw. luteinizacja komórek zrębu jest obserwowana podczas ciąży.
Do najważniejszych funkcji zrębu jajnika należy:
· wytwarzanie podpory dla pęcherzyków jajnikowych oraz powstających z nich ciałek żółtych;
· dostarczanie komórek do budowy osłonki zewnętrznej i wewnętrznej pęcherzyka jajnikowego wzrastającego;
· produkcja i wydzielanie hormonów (estrogenów i w mniejszym stopniu androgenów).
Pęcherzyki jajnikowe
Liczba pęcherzyków jajnikowych znajdujących się po urodzeniu w korze obydwu jajników jest szacowana na 400 tysięcy do 1 miliona. Po urodzeniu pęcherzyki stale ulegają degeneracji (podobnie dzieje się także w życiu płodowym) i ich liczbę w okresie dojrzewania ocenia się na około 250 tysięcy, przy czym każdy pęcherzyk zawiera jeden owocyt (wyjątkowo dwa). W zależności od wieku kobiety i fazy cyklu jajnikowego pęcherzyki jajnikowe przyjmują różne formy wykazujące odmienną budowę histologiczną. Wyróżnia się:
· pęcherzyki pierwotne;
· pęcherzyki wzrastające;
· pęcherzyki dojrzałe.
Gruczoł śródmiąższowy jajnika
Przerost komórek warstwy wewnętrznej osłonki pęcherzyka prowadzi do powstania komórek śródmiąższowych jajnika. Ich grupy leżące pomiędzy komórkami zrębu jajnika są nazywane gruczołem śródmiąższowym jajnika. Głównym zadaniem tego gruczołu jest produkcja i wydzielanie estrogenów. Komórki gruczołu śródmiąższowego jajnika:
· zajmują mniej niż 1% objętości jajnika;
· obserwowane pod mikroskopem przypominają komórki luteinowe właściwe ciałka żółtego;
· wykazują cechy charakterystyczne dla komórek produkujących steroidy;
· otoczone są przez obfitą sieć naczyń krwionośnych.
Gruczoł śródmiąższowy jajnika jest najsilniej rozwinięty w okresie poprzedzającym dojrzałość płciową. Wydzielane w tym czasie estrogeny wpływają na rozwój drugorzędowych cech płciowych. W okresie dojrzałości płciowej wydzielina gruczołu śródmiąższowego stanowi istotne źródło estrogenów w fazie lutealnej cyklu jajnikowego. Uważa się, że czynność hormonalna tego gruczołu jest zależna od wydzielania hormonów gonadotropowych z przysadki.
Rdzeń jajnika
Rdzeń jajnika nazywany także częścią naczyniową posiada zrąb zbudowany z tkanki łącznej wiotkiej zawierającej liczne włókna sprężyste i nieliczne pęczki komórek mięśniowych gładkich. Przez wnękę jajnika wnikają do rdzenia naczynia krwionośne o krętym przebiegu, nerwy oraz liczne naczynia limfatyczne. W pobliżu wnęki mogą występować także owalne lub kuliste twory wysłane nabłonkiem jednowarstwowym sześciennym tworzące sieć jajnika. Sieć jajnika jest pozostałością rozwojową stanowiącą odpowiednik sieci jądra. W rdzeniu jajnika nie występują pęcherzyki jajnikowe, ale mogą być obecne ciałka białawe.
We wnęce jajnika znajdują się także skupiska komórek przypominających swą budową komórki śródmiąższowe jądra. Ze względu na lokalizację komórki te są nazywane komórkami wnękowymi, a ich budowa wykazuje cechy charakterystyczne dla komórek syntetyzujących steroidy. W ich kwasochłonnej cytoplazmie występują, charakterystyczne również dla komórek Leydiga, białkowe wtręty zwane krystaloidami Reinkego. Komórki wnękowe leżą w grupach, którym towarzyszą liczne naczynia krwionośne oraz włókna nerwowe układu współczulnego. Uważa się, że komórki wnękowe (podobnie jak komórki śródmiąższowe jądra) produkują i wydzielają androgeny.
b) Komórka jajowa w drogach rodnych
c) Narząd neurohemalny
Skupisko zakończeń aksonów komórek neurosekretorycznych przylegających do naczyń włosowatych to narząd neurohemalny
narządy neurohemalne, narządy tworzone przez skupiska kolb synaptycznych neuronów neurosekrecyjnych, w obrębie których są gromadzone i magazynowane → neurohormony, przed ich wydzieleniem do układu krążenia; do n. n. zalicza się → gruczoły zatokowe skorupiaków, → ciała sercowate (kardialne) owadów oraz część nerwową → przysadki mózgowej ssaków.
d) Tarczka zarodkowa
Gdy podziałowi podlega krążek cytoplazmy na biegunie animalnym mówimy o bruzdkowaniu tarczowym – jaja telolecytalne ptaków, gadów i ryb. – rozpoczyna się pojawieniem się w samym środku tarczki zarodkowej (krążek cytoplazmy
pozbawiony żółtka, otaczający jądro zygoty i leżący na biegunie animalnym jaja) wąskiego rowka. Jest to pierwsza bruzda podziałowa biegnąca południkowo. Druga bruzda – południkowo, prostopadle do pierwszej (4 blastomery oddzielone tylko na biegunie animalnym). Następne dwie bruzdy tworzą się również południkowo – prostopadle do poprzedniej, a równolegle do pierwszej. Następnie – bruzda okrężna – odcinająca środkowe mniejsze blastomery od brzeżnych większych. Dalsze bruzdy przebiegają południkowo i okrężnie – powstaje tarczka zarodkowa. Następnie tworzą się bruzdy równoległe do powierzchni tarczki zarodkowej (odpowiedniki bruzd równoleżnikowych) – blastomery oddzielają się od żółtka, z wyjątkiem obwodowych części tarczki zarodkowej, gdzie duże blastomery pozostają dalej połączone podstawami z żółtkiem. Tworzą one tzw. strefę brzeżną (zona marginalis) – peryblastyczną. Tarczkę zarodkową, której komórki dzielą się intensywnie i układają w kilka warstw nazywamy blastodermą. Pomiędzy blastodermą, a żółtkiem powstaje wąska przestrzeń odpowiadająca jamie blastuli - blastocelowi.
e) Jelito grube
W jelicie grubym odbywa się tylko trawienie błonnika, bez udziału enzymów
trawiennych, pod wpływem bakterii znajdujących się w jelicie (Escherichia coli,
Bacillus putrificans). Odbywa się tu wchłanianie wody wraz z rozpuszczonymi
związkami mineralnymi oraz obfite wydzielanie śluzu. W jelicie grubym następuje tworzenie i zagęszczanie mas kałowych.
Stosownie do pełnionej funkcji zachowuje się budowa histologiczna ściany jelita grubego:
1. nie występują fałdy okrężne i kosmki jelitowe.
2. nie występują gruczoły jelitowe
3. stwierdza się krypty jelitowe
4. pojawiają się w zwiększonej ilości komórki śluzowe
5. podłużna warstwa błony mięśniowej nierównomiernie otacza obwód jelita
doprowadzając do wytworzenia taśm
6. większa część jelita nie jest podwieszona na krezce
Wyróżnia się 3 odcinki jelita grubego: jelito ślepe (intestinum coecum), jelito okrężnicze (intestinum colon) i jelito proste (intestinum rectum).
Błona śluzowa jelita grubego wysłana jest nabłonkiem jednowarstwowym cylindrycznym tworzącym zagłębienia zwane kryptami jelitowymi. W nabłonku jelita grubego wyróżnia się 5 typów komórek nabłonkowych: komórki wchłaniające (enterocyty), komórki śluzowe (kubkowe), komórki enteroendokrynowe, komórki
niezróżnicowane oraz komórki zwakuolizowane.
Enterocyty – wysokie, walcowate komórki, podobne do enterocytów jelita cienkiego.
Cechą różnicującą są niższe, rzadziej i mniej regularnie rozmieszczone mikrokosmki.
Komórki śluzowe – znacznie liczniejsze w nabłonku jelita grubego w porównaniu z
jelitem cienkim, a ich liczba wyraźnie się zwiększa w kierunku odbytu.
Komórki zwakuolizowane - mają kształt cylindryczny. Nie wyjaśniono dotąd czy są
one prekursorami komórek śluzowych, czy stanowią odrębny typ komórkowy.
Komórki enteroendokrynowe – 6 typów: EC, D, D1, P, N i L.
Poza wymienionymi podstawowymi typami komórek nabłonka jelita grubego występują w nim komórki kępkowe oraz komórki M. Blaszka właściwa błony śluzowej jelita grubego zbudowana jest z tkanki łącznej wiotkiej. Grudki chłonne tej warstwy
przerywają błonę mięśniowa i rozprzestrzeniają się w obręb błony podśluzowej.
Błona podśluzowa zbudowana podobnie jak w jelicie cienkim.
Błona mięśniowa w obrębie jelita ślepego oraz okrężnicy składa się z dwóch warstw komórek mięśniowych gładkich. Wewnętrzna część zbudowana jest z okrężnie ułożonych włókien mięśniowych otaczających równomierną warstwą grubości ok.1 mm cały obwód jelita. Zewnętrzna warstwa komórek mięśniowych o ułożeniu
podłużnym nie jest rozmieszczona równomiernie, wytwarzając grube pasma zwane taśmami (teniae). Napięcie taśm mięśniowych powoduje wytworzenie w ścianie jelita ślepego i w okrężnicy innych kieszonek zwanych wypukleniami (haustra). Między wypukleniami wytwarzają się sierpowate fałdy zwane fałdami półksiężycowatymi
(plicae semilunares), wpuklające się do światła jelita. W jelicie ślepym taśmy zbiegają się przy ujściu tego jelita do okrężnicy. W odbytnicy natomiast przemieszczają się, tworząc ciągłą, podłużną warstwę błony mięśniowej.
Błona surowicza stanowi najbardziej zewnętrzną warstwę i zbudowana jest podobnie jak w jelicie cienkim. Występuje w tych obszarach jelita grubego, które jest pokryte otrzewną, natomiast w odcinku leżącym pozaotrzewnowo zastępowana jest tkanką łączną wiotką. W obrębie okrężnicy błona surowicza wytwarza wypustki zwane
przyczepkami sieciowymi zawierające nagromadzenie tkanki tłuszczowej pokryte
otrzewną.
Końcowy odcinek przewodu pokarmowego stanowi kanał odbytniczy. Błona śluzowa
kanału odbytniczego wytwarza 6-10 fałdów biegnących wzdłuż jego długiej osi, zwanych słupami odbytniczymi (columnae anales). W części dolnej kanału kolumny łączą się ze sobą, tworząc zastawki odbytnicze (valvulae anales), powyżej których formują się kieszonkowate uchyłki zwane zatokami odbytniczymi (sinus anales).
Nabłonek strefy przejściowej (pomiędzy nabłonkiem jednowarstwowym cylindrycznym, a wielowarstwowym płaskim) wytwarza płytkie i szerokie
zagłębienia zwane gruczołami odbytniczymi (glandulae anales ). Komórki nabłonka
gruczołów przypominają komórki śluzowe szyjki gruczołów żołądka. W ścianie kanału
odbytniczego zanika blaszka mięśniowa błony śluzowej.
Warstwa okrężna błony mięśniowej wytwarza wewnętrzny zwieracz odbytu.
Zewnętrzny zwieracz odbytu jest utworzony z okrężnie przebiegających poprzecznie
prążkowanych włókien mięśniowych (mięsień zwieracz zewnętrzny odbytu).
Zestaw 16
a) Węzeł chłonny
WĘZEŁ CHŁONNY
– narządy włączone w bieg naczyń limfatycznych
– biologiczny filtr limfy
– kształt: ziarno fasoli, z jednej wypukłe z drugiej wklęsłe
– otoczone torebką łącznotkankową- zawiera wł sprężyste i kom mięśniowe gładkie
– od torebki odchodzą w głąb narządu przegrody łącznotkankowe- przeplatają się i tworzą rusztowanie dla miąższu
– podłoże dla miąższu węzła limfatycznego- tkanka siateczkowa z wł siateczkowymi- kratkowymi
– w obrębie miąższu:
– część obwodowa- kora węzła
– zbudowane z grudek limfatycznych z ośrodkami odczynowymi
– część środkowa- rdzeń węzła
– utworzony przez pasma tk limfatycznej- odchodzą od grudek limf i podążają w głąb węzła chłonnego- leżąc w przestrzeniach między przegrodami łącznotkankowymi
– pasma przeplatają się wzajemnie- pasma rdzenne
– pasma rdzenne- brak ognisk rozmnażania
– w pasmach w oczkach tk siateczkowej- limfocyty i kom plazmatyczne
– w grudkach i pasmach rdzennych- limfocyty B
– strefa przykorowa
– odgraniczenie między korą a rdzeniem
– występują limfocyty T
– miąższ nie przylega do torebki- tworzy zatoki
– zatoka brzeżna: przestrzeń pod torebką
– zatoki promieniste kory: znajduje się między grudkami limf lub między grudkami a przegrodami
– zatoki promieniste rdzenia: stanowią przestrzenie między pasmami rdzenia a przegrodami łącznotkankowymi
– zatoka wnęki: znajduje się w obrębie wnęki węzła
– zatoki są wysłane kom tk siateczkowej- kom brzeżne
– zatoki wypełnione tk siateczkową-
– w jej oczkach- limfocyty, monocyty, granulocyty (eozynofile), kom plazmatyczne, makrofagi
– stanowi mechaniczną przeszkodę dla limfy- przeciska się przez oczka tkanki, wolno przepływa przez zatoki- oczyszczanie z substancji szkodliwych- bakterie... (dzięki kom fagocytującym)- węzeł- filtr dla limfy
– węzeł- filtr dla limfy
– funkcja obronna: makrofag w tk s pochłaniają kropelki tłuszczu; wychwytywanie pyłów i węgla; limfa opłukuje grudki limf i pasma rdzenne i zabiera dojrzałe limfocyty
– węzeł ma:
– naczynia limfatyczne
– naczynia doprowadzające
– naczynia odprowadzające- mniej- zwolnienie przepływu limfy
– droga: naczynia limfatyczne wchodzą do węzła od str wypukłej i otwierają się do zatoki brzeżnej → stąd limfa do zatoki promienistej kory i rdzenia → wnika do zatoki wnęki → opuszcza węzeł naczyniami odprowadzającymi
– droga inaczej u świni- odwrotnie
– naczynia krwionośne- odżywiają zrąb łącznotkankowy i miąższ
– wnikają przez wnękę z włóknami nerwowymi
– w żyłach (połączenie naczyń wł)- znajdujących się w obrębie grudek limf- szczeliny- przez nie limfocyty do krwiobiegu
– włókna nerwowe
– unerwiają naczynia przegrody łącznotkankowej, wnikają do miąższu- tam kończa się drzewkowato
– w starszym wieku-
– mniej tk limfatycznej- zwłaszcza w rdzeniu węzła
– zamiast miąższu- komórki tłuszczowe
– rozrasta się zrąb łącznotkankowy
– węzły limf mogą się regenerować
– &#...
wetmed2028