Sikołowska J. - Psychologia decyzji ryzykownych.pdf

(31838 KB) Pobierz

Joanna

Sokołowska

Psychologia

decyzji ryzykownych

Ocena

prawdopodobieństwa

i modele wyboru w sytuacji ryzykownej

Warsuwa

2005

Spis

treści

Wstęp

....

Cel

książki

. .

Zawartość

książki

Podziękowanie

Część

MYŚLENI E

SYTUACJI

PROBABILISTYCZNEJ

Rozdział

Logika

ocen probabilistycznych

.. .

1.2.

Zasada

addytywności

. . . . . . .

1.3.

Zasada

włączania

zasada

koniunkcji

1.4.

Prawdopodobieństwo

warunkowe .

1.5.

Trójkąt

Pascala

. .

1.6.

Jak

przewidywać

zdarzenia przy

niepełnej

wiedzy?

1.7.

Rozkład

normalny i odchylenie

standardowe

. . .

1.8. Zmiana

prawdopodobieństwa wyjściowego

hipotez

świetle

nowych

danych

1.9.

Podsumowanie

Dodatek

Rozdział

1.1.

Co to

jest

prawdopodobieństwo?

Jak

ludzie

oceniaj~

prawdopodobieństwo

2.1.

Badanie

zgodności

ocen z podstawowymi zasadami

logicznymi teorii

rachunku

prawdopodobieństwa

. . .

Subaddytywność

ocen

prawdopodobieństwa

Łamanie

reguły

koniunkcji

. .

22.

Intuicyjna koncepcja

procesu

losowego

Zasada

dopasowywania

. .

Złudzenie

gracza

. . . . . .

. .

Trudności

identyfikacji sekwencji

losowej . . . . . .

. .

Deterministyczne

wzory

przewidywań

sukcesu

porażki

sytuacji

losowej

sprawnościowej

. .

Prawo

małych

liczb

. .

2.3.

Charakter

danych a przewidywania

Lekceważenie

danych

statystycznych

hipotez

....

...

Lekceważenie prawdopodobieństwa wyjściowego

Faworyzowanie informacji przyczynowej

PSYCHOLOGIA DECYZJI RYZYKOWNYCH

wnioskowania przyczynowego i diagnostycznego

Charakter danych a rewizja

przekonań

2.4. Podsumowanie

. . . . .

. .

Rozdział

SPISTREścI

Asymetńa

stereotypu a

nadmierna

pewność

siebie

Lekceważenie wielkości

próby

. .

Lekceważenie

prawdopodobieństw

wyjściowych

. . .

Moc dyskryminacyjna a

oceny . . . . . . . . . . . . .

5.4. Deskryptywny model oceny

prawdopodobieństwa

przewidywania

intuicyjne jako funkcja

siły

dowodów

. . . .

Niezgodność

przewidywań

warunkami

logicznymi

rachunku

prawdopodobie(\stwa

. .

Przewidywania jako funkcja

siły

dowodów

Model

przewidywań

formalizacja

ustaleń

empirycznych

(Tversky i

Koehler,

1994; Tversky

Fox, 1995)

. .

5.5. Charakterystyka

przewidywań

Podobieństwo

Logika

i intuicja w

przewidywan.iach

. . . .

3.1

czym

polega

niezgod

ność

lud

zkich

ocen

prawdopodobieństwa

rachunkiem

prawdopodobieństwa

. . .

Konserwatyzm

poznawczy

. . . .

Heurystyczna

interpretacja konserwatyzmu poznawczego

3.2. Zasada

reprezentatywności

- podstawa

przewidywań

intuicyjnych

przykłady

·,

3.3.

Mechanizmy stosowania heurystyki

reprezentatywności

empiryczne .

. .

Podobie(\stwo do

procesu

generującego

Podobieństwo

populacji

Podobieństwo

do stereotypu

Modele przyczynowe

Dopasowanie

zdarzeń

. .

Spójność

informacji .

. .

Ekstremalność

informacji

Dostępność

. . .

3.4. Zasada zakotwiczenia i dopasowania

Złe

dopasowanie ocen

. .

Aktywacja i selekcja informacji .

. .

3.5.

Logika

i intuicja w przewidywaniach - podsumowanie

intuicyjnych

podsumowanie

Część

WYBÓR JAKO MAKSYMALIZACJA

OCZEKIWANEGO

ZYSKU

Rozdział

6. Jak

należy

podejmować

decyzje ryzykowne?

Zasada maksymalizacji

wartości

oczekiwanej

Rozdział

101

103

107

Wartość

użyteczność

7.1. Pierwszy

psychologiczny

modeł

wyboru

ryzykownego

pojęcie użyteczności

. .

7.2. Funkcja

użyteczności

Bernoulliego

unikanie

ryzyka

7.3. Funkcja

użyteczności

teorii

perspektywy

Efekt

pewności

efekt odbicia .

. . . .

Użyteczność

wyników

pozytywnych i

negatywnych

Odrzucanie

loterii

symetrycznych .

. .

Charakterystyka funkcji

użyteczności

kształcie

teorii

perspektywy

. .

. . . . . . . .

. .

7.4.

Kształt

funkcji

użyteczności

a stosunek do

ryzyka

w teorii

perspektywy . .

. .

7.5. Preferencje

zależne

od punktu

odniesienia

<Jraming effect)

7.6. Unikanie straty

(loss

.iversio11)

7.7.

Konsekwencje unikania straty

Efekt

posiada nia

. .

. . .

Kompensata

i cena w transakcjach

handlowych

Kompensata

cena

decyzjach konsumenckich

społecznych

Ocena

uczciwości

. . . .

. . .

Unikanie

zmian

preferowanie

status quo

. .

. . . .

. .

Ulepszenia

vs.

konflikt

. . . . .

. .

7.8.

Unikanie

straty i

preferencje

zależne

punktu

odniesienia

racjonalność

preferencji . . .

. . . . .

7.9. Czy

pojęcie użyteczności

wyjaśnia

wybory w

sytuacji ryzykownej?

posumowanie

107

111

112

114

Logika

intuicja

w procesie

kategoryzacji

przy ocenie

podobieństwa

. . .

. .

Rozdział

116

4.1.

Jak ludzie

porządkują świat?

- proces

kategoryzacji

Własności

systemu

kategorii

tworzonego

przez

ludzi

Logiczne

versus

pragmatyczne

porządkowanie świata

4.2. Ocena

podobieństwa

. .

Asymertia i

nieprzechodniość

sądach

temat

podobieństwa

Ocena

podobieństwa

- porównanie cech wspólnych

różnych

Waga

cech

wspólnych i

różnych

przy

formułowaniu sądów

temat

podobieństwa

. .

Wpływ

kontekstu na

ocenę

podobieństwa

. .

4.3.

Podobieństwo

i kategoryzacja

. .

. . .

4.4. Optymalizacja ewolucyjna czy psychofizyka -

podsumowanie

Rozdział

119

120

122

124

125

126

128

129

Ważenie

dowodów -

podstawa

przewidywań

intuicyjnych

130

131

5.1. Nadmierna

pewność

si.e

bie .

. .

. . .

. . . . .

5.2.

Ważenie

siły

wiarygodności

dowodów

. . . .

. .

5.3.

Przecenianie

siły

i niedocenia nie

wiarygodności

dowodów

konsekwencje

stosowania

zasady

reprezentatywności

. .

133

PSYCHOLOGIA

DECYZJI RYZVI<OWNYCH

Rozdział

SPISTRl&:I

134

135

137

10.2.

Niepewność/ niejasność

sytuacja

ryzykowna

. . . . . . . .

Stanowisko

Savage'a

. . . . .

. .

Generalizacja

funkcji

ważonego

prawdopodobieństwa

sytuacje

niejasne

(nieokreślone)

. .

. . .

. .

. . . .

. . .

103.

Czy

ludzie

myślą

podobnie w sytuacji

nieokreślonej

w sytuacji

ryzykownej? - podsumowanie

. .

. . . .

. .

173

174

178

Prawdopodobieństwo

i wagi decyzyjne

8.1.

Paradoksy

Allaisa

- kolejne wyzwanie dla

modelu

wartości/użyteczności

oczekiwanej .

. . .

. .

Łamanie

zasad y

common ratio

. .

•

. .

Łamanie

zasad y wspólnych

konsekwencji

. . .

. .

8.2.

Nieliniowość

prawdopodobieństw

prawdopodobieństwa

wagi decyzyjne

. .

. . . .

. .

Nieliniowość

prawdopodobieństw

. . .

. .

Subiektywnie

ważona użyteczność

paradoksy Allaisa

140

141

143

144

146

147

148

149

Część

III

MIĘDZY ZACHŁANNOŚCIĄ

LĘKIEM

Rozdział

181

ważonej

użyteczności

8.3.

Funkcja

ważonego

prawd

opodobieństwa

w teorii perspektywy

Przecenianie

wyników pewnych

. .

Zasada

zmniejszającej

się

wrażliwości

zmiany i

punkty

odniesienia

przy

ważeniu

prawdopodobieństwa

. . .

Przecenianie

małych prawdopodobieństw

Subproporcjonalność

wag

decyzyjnych

. .

. . .

Podsu m

owanie

właściwości

funkcji

ważonego

prawdopodobieństwa

8.4.

Fu nkcja

(p) a

różnice

indywidualne i sytuacyjne .

. . . .

. . .

Różnicowanie

wygięcie

funkcji

różnice

indywidualne i

sytuacyjne

Atrakcyjność - położenie

funkcji

różnice

indywidualne i

sytuacyjne

Atrakcyjność

sytuacji

czy

optymizm?

. . .

. .

8.5. Poczwórny

wzór

postaw wobec

ryzyka w teorii perspektywy

. .

8.6.

Prawidłowości

percepcyjne

modyfikujące ocenę

wartości

prawdopodo-

bieństwa

włączone

do modelu

ważonej

ży

teczności

podsumowanie

Rozdział

11.

Psychologiczna

trafność

modeli

183

11.1

Postawy wobec ryzyka

kształt

funkcji

użyteczności

wagi decyzyjne

Przewidywania

teorii

uży

teczności

. .

Nietrafne przewidywania teorii

perspektywy

. . . . . .

.. .

11.2.

Uniwersal

czy

zróżnicowane

postawy

wobec ryzyka

. . .

Różnice

wewn4trz- i

międzyosobnicze

postawach

wobec ryzyka

Wpływ

sytuacji

na preferencje

. .

. . . . .

Różnice

indywidualne

w postawach wobec

niepewności

11.3.

Behawioralne

posta

wy wobec ryzyka

. . . . .

Stałość

behawioralnych

postaw wobec ryzyka

Oceny ryzyka

a wybory ..

11.4. Krytel"ium

wyboru ryzykownego

184

185

186

150

151

153

155

187

188

190

9. Konfiguralne wagi decyzyj

156

Rozdział

12.

Bezpieczeństwo,

wykorzystanie

okazji

i aspiracje

rola

mechanizmów poznawczych w

wyborach

ryzykownych

191

193

194

9.1. Porównawczy charakter ocen.

. .

. . .

. . . . . . . . . . .

Czy

taki

sam wynik

może

cieszyć

jednej

sytuacji

martwić

innej?

Zależność

oceny

wyniku

jego

pozycji w

rozkładzie

wszystkich

wyników

9.2.

Zależnvść

12.1.

Wpływ

celu

wagi

decyzyjne

. . . . . . . . . . . .

156

157

122.

Wpływ

punktów od

niesienia na

preferencje

. . . .

aktualnego

stanu posiadania i poziomu

aspiracji na preferencje

Aktualny

stan

posiadania,

realizacja

celu i

walka

przetrwanie . .

Wpływ

wag

decyzyjnych od pozycji

znaku

wyniku

. . .

. . . . .

Reguła

ważonego uśredniania

. . .

. .

. . .

. .

. . . .

Idea

kumulowanego

prawdopod

obieństwa

Quiggina

konfiguralne wagi

decyzyjne

. . . . . .

. . . .

Konfiguralnie

ważona użyteczność

. .

. . . . . . .

. . .

Konfigura

lne

ważenie

wyników

pozytywnych

i negatywnych

Ocena

atrakcyjności

sytuacji

ryzykownej

teorii skumulowanej

perspektywy

158

159

161

123.

Bezpieczeństwo/okazja

aspiracje

podwójne kryterium

wyboru

195

198

162

165

166

13.

Konflikt

między

lękiem

zachła1Utością

modele wyboru

ryzyko

wartość

. .

. . . . .

Wybór

jako

konflikt

między

ryzykiem

oczekiwanym

zyskiem

Podstawowe

założenia

przyjmowane w

podejściu

ryzyko

wartość

Jak ludzie

oceniają

ryzyko?

. . . . . .

. . . . . . .

. . .

Jak

rozwiązywany

jest

konflikt

między

ryzykiem

zyskiem przy

podejmowaniu

decyzji?

. . .

. .

. . .

. .

Ocena

ryzyka i wybór

jeden

czy

dwa

procesy?

. .

Zalety opa

rcia

modelu

akceptacji

bezpośrednich

ocenach ryzyka

Bibliografia

. .

Rozdział

9.3.

Optymizm

i pesymizm

wagi

ecyzyjne . . .

. . . .

Ocena

prawdopodobieństwa

„dobrych"

„

złych"

wyników

Znak

czy

wielkość

konsekwencji? .

. .

Optymizm

pesymizm a

wagi konfiguralne .

. . .

. .

Optymistyczne

pesymistyczne

wagi

w teorii

skumulowanej perspektywy

166

167

199

200

204

206

207

209

168

170

·Rozdział

10.

Ważenie niepewności

10.1.

Sytuacje

niepewne

Sytuacja

niepewna

Stopień niepewności

172

173

Wstęp

1. Cel

książki

jest przedstawienie w

sposób

prosty i rzetel-

ny podstawowej wiedzy z zakresu psychologii decyzji, aby

mogła

spełniać

funkcję podręcznika

z tej dziedziny. Cel

książki

determinuje

sposób

jej

pisania.

Po pierwsze, psychologowie

przyjmują odmienną pe:spektywę

przy anali-

zie

procesu podejmowania decyzji

niż

specjaliści

z innych

dziedzin. W

ekono-

mii

czy

analizie

decyzyjnej,

przyjmuje

się najczęściej

perspektywę

optymali-

zacji decyzji. W

związku

z tym akcent jest

położony

na poszukiwanie

rozwią

zań,

prowadzących

do optymalizacji

decyzji. Inaczej

jest w psychologicznej

teo-

rii

decyzji,

gdzie celem jest

opis tego, jak w

rzeczywistości

ludzie

dokonują

ocen

i wyborów,

więc

poznanie sposobu przetwarzania i

integrowania informacji

przez

człowieka,

a nie optymalizacja

jego

decyzji.

Zachowanie

ludzi

jest,

prawda, odnoszone do kryteriów

racjonalności

przyjmowanych w koncepcjach

normatywnych,

ale

racjonalność

(nawet

określana

subiektywnych

preferen-

cjach)

nie

stanowi zagadnienia

podstawowego w

psychologicznej

teorii decyzji.

Stwierdzane

rozbieżności

są

jedynie

inspiracją

do poszukiwania

reguł,

podstawie

których

można wyjaśniać

przewidywać

zachowanie

ludzi.

Głównym

zadaniem psychologicznej teorii decyzji

jest

zrozumienie, jak

naprawdę

lu-

dzie

podejmują

decyzje, a

nie zaoferowanie

narzędzi prowadzących

do opty-

malizacji decyzji.

drugie,

celem

książki

jest

rzetelne

przedstawienie

wiedzy

tym,

jak

lu-

dzie

oceniają prawdopodobieństwo

podejmują

decyzje

w sytuacji

ryzykownej.

Mimo

że

psychologiczna

teoria

decyzji jest

intensywnie

rozwijana od

wczesnych

lat 50.,

dopiero

niedawno,

ostatnim

dziesięcioleciu

XX wieku,

udało

się

uogólnić

wyniki

wcześniejszych

badań.

Dobrym

przykładem

takiej syntezy jest

teoria skumulowanej perspektywy, opublikowana najpierw

przez

Tversky'ego

Kahnemana

roku 1992

sukcesywnie

rozwijana w

kolejnych

pracach Tver-

sky'ego

współpracowników

(np. Tversky

Wakker,

1995;

Tversky

Fox, 1995).

Tak

więc

stosunkowo

niedawno przedstawiono model, który za

pomocą

kilku

podstawowych praw percepcyjnych

wyjaśnia

bardzo popularne

eksperymenty

z lat 70. (np. Linda, taksówki), w

przeszłości

cytowane jako

przykłady

pojedyn-

czych

błędów

czy

heurystyk

(np.

dostępności, reprezentatywności).

Mimo

że

modele teoretyczne

zaproponowane

przez psychologów, którzy

zajmują

się

de-

cyzjami,

zyskały

szeroki

rozgłos

i uznanie

(np. Nagroda

Nobla

dla Daniela Kah-

nemana w roku

2002),

w Polsce koncepcje

są

mało

znane. Najlepszym

tego

Najważniejszym

zadaniem

książki

Plik z chomika:

KrfawyGumis

Sikołowska J. - Psychologia decyzji ryzykownych.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: