Mniejszości narodowe na Ukrainie
Według najnowszych badań Ukraina plasuje się w czołówce państw europejskich pod względem liczebności mniejszości narodowych i etnicznych. Ponoć co czwarty mieszkaniec Ukrainy nie jest Ukraińcem. Na przestrzeni lat można jednak dostrzec, jak diametralnie zmienia się stosunek liczebności różnych mniejszości. Znacznie zmniejszyła się na przykład liczba Żydów, natomiast liczba Tatarów Krymskich w ostatnich latach rośnie. Stosunkowo dużą grupę mniejszości narodowej stanowią Białorusini (276 tys. w 2001 roku) i Polacy, których populacja w ostatnich latach zmniejszyła się o połowę. Na Ukrainie można także spotkać wielu Węgrów, Bułgarów, Mołdawian i Rumunów.
Jedna z najliczniejszych mniejszości. Jest to lud turecki z rejonów Azji Środkowej, który zaczął zamieszkiwać tereny Krymu w XIII wieku. Obecnie mieszkają oni głównie na Krymie (około 260 tysięcy) i przyległych obszarach na Ukrainie, a także w Turcji, Uzbekistanie (ok. 150 tysięcy), Rumunii (24000), Bułgarii (3000) oraz Rosji. Zdecydowana większość Tatarów krymskich to muzułmanie, a dokładniej – sunnici. Po II wojnie światowej Stalin wysiedlił z Krymu wszystkie niesłowiańskie grupy etniczne, w tym także Tatarów.
Obecnie Tatarów Krymskich dzieli się na trzy grupy subetniczne: Tats (ok. 55%) zamieszkujący górskie rejony półwyspu, Jaliboju (ok. 30%) mieszkający na południowym wybrzeżu Krymu oraz Nogaj (ok. 15%) zamieszkujący rejony stepów krymskich.
Społeczności Tatarskie są bardzo usystematyzowane i rządzą się tradycyjnymi prawami. W każdej osadzie funkcjonuje lokalny samorząd nazywany medżlis. Mimo iż władza ta nie jest uznawana przez rząd ukraiński, jest niezwykle szanowana i w wielu przypadkach lokalni przedstawiciele władzy radzą się Medżlisów.
Najwyższym organem władzy tatarskiej jest Kurułtaj. Członków zjazdu narodowego wybiera się podczas trzy-etapowych wyborów. Milis Medżlis jest oficjalnym organem wykonawczym rządu tatarskiego. Od roku 1990 stanowisko to piastuje były sowiecki dysydent Mustafa Abdülcemil Qırımoğlu. W roku 1991 Kurułtaj zatwierdził flagę oraz herb Krymu. Obecnie widoczne jest odrodzenie kultury tatarskiej. Powstają liczne fundacje i stowarzyszenia pozarządowe, które wspierają i promują tatarów i ich kulturę. Ponadto powstają szkoły, w których obowiązkiem jest nauka języka krymskotatarskiego.
Nazwa tej grupy etnicznej – lub raczej religijnej – pochodzi od hebrajskiego słowa „karai”, które oznacza dosłownie „czytać biblię”. Pochodzenie Karaimów jest zróżnicowane. Wywodzą się od ludów tureckich, semickich, a nawet słowiańskich.
Centrum Karaimów znajdowało się najpierw w Czufut-Kale, czyli skalnym mieście, a następnie w Eupatorii. Karaimi wyznają karaimizm – religię, której początki sięgają okresu panowania króla Salomona (lata 966-959 p.n.e.). Jednak jako odrębna religia karaimizm wyłonił się ostatecznie na przełomie VII i VIII w. z judaizmu.
Ich podstawowym źródłem wiary jest Tora. Karaimi w życiu stosują się przede wszystkim do dekalogu oraz 10 artykułów wiary. Język karaimski zaliczany jest do kipczackiej grupy języków tureckich. Na terenie Krymu powstał specyficzny dialekt tego języka. Niestety z powodu coraz rzadszego używania, język ten powoli zanika. Ten sam przykry los spotkał także wiele zwyczajów i tradycji karaimskich, które przez lata zostały zupełnie zapomniane. Młode pokolenie Karaimów, podobnie jak młodzież na całym świecie, zafascynowane jest rozwijającą się w szybkim tempie cywilizacją. Nie mają oni ochoty wracać do dawnych tradycji, które uważają za zacofane. Utrata tożsamości etnicznej jest nieuchronnym skutkiem globalizacji. Warto wiedzieć, że w Polsce mieszka obecnie, według różnych danych, od kilkudziesięciu do kilkuset Karaimów.
Niestety obecnie stanowią nieliczną grupę, jednak z historycznego punktu widzenia włożyli oni spory wkład w tworzenie kultury i sztuki krymskiej. Jest to starożytny naród indoeuropejski, pierwotnie zamieszkujący obszar Zakaukazia i Wyżyny Armeńskiej.
Ich historia sięga 3 tysięcy lat. Władają językiem ormiańskim, zaliczanym do języków indoeuropejskich z grupy satem. Ludność ormiańska zaczęła napływać na Krym już w wieku XI, jednak największa imigracja była pomiędzy wiekiem XII a XIII. W wieku XIV i XV Krym zaczęto nazywać Przymorską Armenią ze względu na tak ogromną liczbę Ormian zamieszkujących półwysep.
W czasie II wojny światowej oraz po niej Ormianie byli deportowani na Syberię. Niewielu z nich przeżyło, a jeszcze mniej licznej grupie udało się powrócić po wojnie do domów. Obecnie na Krymie jest ich zaledwie ok. 8800. W wielu miastach można podziwiać przepiękne zabytki sakralne Ormian. Jednym z najbardziej zachwycających przykładów jest Katedra Ormiańska we Lwowie wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Ciekawostką jest fakt, że Ormianie to najstarszy naród chrześcijański na świecie, gdyż chrzest przyjęli już w 301 r. n.e.
Jest to nazwa, którą określa się Żydów Krymskich. Powstanie narodu Krymczaków datuje się na przełom VII i VIII wieku. Jest to niezwykle ciekawa grupa etniczna, która łączy w sobie elementy judaizmu ze specyficznymi cechami tatarskiego stylu życia. Obecnie najwięcej Krymczaków zamieszkuje Sewastopol, Kercz, Ałusztę, Eupatorię, Krasnopieriekopsk i Teodozję. Jest ich zaledwie 2500.
Na co dzień Krymczacy posługują się mową rosyjską i jedynie najstarsi z nich znają jeszcze język krymczacki. Jest to dialekt języka krymskotatarskiego zaliczany do języków ałtajskich. Natomiast podczas liturgii używają oni języka hebrajskiego.
Podobnie jak w przypadku innych grup żydowskich, podczas okupacji niemieckiej wielu z nich zostało przesiedlonych i eksterminowanych. Zabito wówczas aż 70% społeczności Krymczaków. W ostatnich latach bardzo wzrosła narodowa świadomość i tożsamość Krymczaków, jednak młode pokolenie nie zna dawnych tradycji i co więcej, nie zna także języka krymczackiego.
Często podróżując po jakimś kraju nie zdajemy sobie sprawy z jego różnorodności etnicznej. Warto jednak choćby trochę na ten temat poczytać, gdyż możliwość poznania odmiennych kultur ich tradycji to jedno z najcenniejszych przeżyć.
Przez wieki nasza historia nierozerwalnie przeplatała się z losami Ukrainy. Jest to więc nasze wspólne dziedzictwo. W większości przypadków napotkani przez nas ludzie życzliwie opowiedzą nam o swoich zwyczajach. Być może zostaniemy zaproszeni na wspólny posiłek do ich domów. Doceńmy ich gościnę i co najważniejsze – szanujmy ich odmienność.
Odwiedzając Ukrainę warto wiedzieć, że polskie centrum kulturalne mieści się w Symferopolu na Krymie.
Noane