początki/powstanie państwa egipskiego: 2850, faraon Menes – zjednoczenie dolnego i górnego Egiptu. Władca rezydował w Memfis
bitwa pod Karkemisz: miała miejsce w 605 roku p.n.e. Zakończyła się zwycięstwem wojsk babilońskich pod wodzą Nabuchodonozora II nad armią egipską dowodzoną przez Necho II.
upadek państwa asyryjskiego: Ostateczny cios królestwu Asyrii zadali Babilończycy, sprzymierzeni z Medami i Scytami, gdy w roku 612 p.n.e. zajęli asyryjską stolicę Niniwę. Co prawda jeszcze przez trzy lata wojska asyryjskie wspierane przez Egipcjan stawiały gdzieniegdzie opór, ale zburzenie Niniwy stało się symbolem upadku Asyrii. Medowie i Babilończycy zburzyli wszystkie większe miasta asyryjskie, a ich ludność wymordowali. Zniszczenia były tak wielkie, że przez kilka następnych stuleci ziemie te były słabo zaludnione. Prymat na Bliskim Wschodzie przejęło państwo nowobabilońskie.
charakterystyka kodeksu Hammurabiego: Tekst ze steli pozbawiony wyróżnień i punktów a przez to faktycznie nie mający charakteru kodeksu, we współczesnych przekładach dzieli się na trzy części: wstęp, właściwe przepisy prawne z 282 paragrafami oraz epilog zawierający sankcje prawne. Kodeks unifikował i systematyzował obowiązujące prawa z wielu dziedzin. Zawierał przepisy prawa karnego, prywatnego oraz procesowego. Znaczna część spisanych praw dotyczyła kwestii ochrony majątku oraz spraw rodzinnych (np. rozstrzygnięć w sprawach dziedziczenia, przynależności dzieci, zdrady małżeńskiej). Wiele miejsca poświęca się też problemom handlowym, kredytom, umowom, odpowiedzialności z tytułu wynagrodzenia szkody. Uwzględniono także podstawowe ceny towarów i usług. Opisano procedurę postępowania sądowego oraz wymieniono przestępstwa i odpowiednie dla nich kary. System kar opierał się na prawie talionu oraz mutylacji (Czym uczyniłeś to ci odetniemy. Na przykład jeśli syn uderzył ojca, ucinano mu rękę). Wiele przestępstw zagrożonych było karą śmierci. Tylko nieliczne kary były bezkrwawe i ograniczały się do grzywny w srebrze, co dla karanego mogło się skończyć niewolą za długi.
charakterystyka wieków ciemnych: okres w historii starożytnej Grecji, trwający od upadku kultury mykeńskiej (XII wiek p.n.e.) do początku epoki archaicznej (VIII wiek p.n.e.)[1], podczas którego zaszły w świecie greckim zasadnicze zmiany. Określenie ciemne wiążę się z bardzo skromnym (w porównaniu z wcześniejszym i późniejszym okresem) zasobem źródeł archeologicznych (znajdowane zabytki pochodzą głównie z grobów) i całkowitym brakiem źródeł pisanych (zanikło mykeńskie pismo linearne B), a także z załamaniem i zubożeniem jakie wystąpiło na początku tego okresu. Po gwałtownym upadku cywilizacji mykeńskiej wiele jej ośrodków zostało opuszczonych. Wydaje się, że niektóre regiony jak np. Lakonia, Messenia czy część wysp zostały niemal całkowicie wyludnione[2]. Sytuacja zaczęła się powoli poprawiać dopiero w ciągu X i IX wieku p.n.e..
Reformy Klejstenesa: Klejstenes podzielił Attykę na 10 fyl (składających się z trzech części) rozrzuconych na terenie całego miasta-państwa (polis). Fyle były rodzajem dzielnic. Na obradach różnych organów zbierano się fylami, co wymieszało obywateli i przełamało układy plemienno-rodowe. Po reformach Klejstenesa w Atenach istniały następujące organy władzy:
- zgromadzenie ludowe (eklezja) decydowało o ogólnych sprawach państwa, uczestniczyli w nim wszyscy obywatele
- Rada Pięciuset - zastąpiła dawną Radę Czterystu, w jej skład wchodziło 50 osób z każdej fyli. Była organem wykonawczym zgromadzenia ludowego, posiadała inicjatywę ustawodawczą i mogła występować z wnioskami obrad na eklezjach
- areopag - rada starszych. Składał się z byłych archontów. Rozpatrywał sprawy o zabójstwo i przygotowywał wnioski na Zgromadzenie Ludowe
sąd przysięgłych - badał zgodność projektów ustaw z prawem i rozpatrywał apelacje.
Urzędnicy: archonci, pełniący swe obowiązki przez rok, sprawujący funkcje religijne i sądownicze. Było ich dziewięciu.
stratedzy - wybierani dowódcy wojskowi, po jednym z każdej fyli (razem dziesięciu).
Jednym z ciekawszych pomysłów Klejstenesa był ostracyzm (sąd skorupkowy), umożliwiający usunięcie na 10, potem na 5 lat obywatela, którego działalność polityczną lud uznawał za zagrożenie dla demokracji.
Przyczyny wojny peloponeskiej: Przyczyny wojny były zarówno natury ekonomicznej (potęga Aten i jej Związku, wypierająca z rynków zachodnich i północnych Spartę i jej sojuszników), jak i politycznej (demokracja Aten i oligarchia Sparty). Do zaostrzenia stosunków przyczynili się emigranci polityczni obu stron. Sparta podjęła działania wojenne pod hasłem obrony wolności miast greckich (członków Ateńskiego Związku Morskiego) przed podporządkowaniem Atenom. Gdy Ateny wmieszały się do sporu Koryntu z Kerkirą, Sparta uznała to za pogwałcenie 30-letniego pokoju (z 446 p.n.e.) i pod dowództwem króla Archidamasa II rozpoczęła działania wojenne (tzw. wojna archidamijska - 431-421 p.n.e.).
5 filozofów Greckich: Tales z Miletu, Pitagoras, Heraklit z Efezu, Epikur, Sokrates
Demokracja ateńska: Podstawą demokracji ateńskiej były rządy większości, rotacyjność urzędów i masowe uczestnictwo. Na zgromadzeniach wszyscy pełnoprawni obywatele płci męskiej brali udział w głosowaniu (demokracja bezpośrednia). Wszystkie najważniejsze decyzje o znaczeniu państwowym podejmowane były przez Zgromadzenie Ludowe. Głosowanie odbywało się w miejscach publicznych (agora, pnyks) zwykle przez podniesienie rąk, czasem przez fizyczny podział ("Wszyscy, którzy są za, idą na lewo"). W sytuacjach szczególnej wagi stosowano także inne metody, np wrzucenie kamieni. Głosować mogli tylko dorośli mężczyźni, mający status obywatela. Łącznie uprawnionych było ok. 30 tys. osób. Kobiety, dzieci, niewolnicy oraz obcokrajowcy, których wielu zamieszkiwało w Atenach, nie mieli prawa głosu. Prawem głosu nie dysponowali metojkowie. Istniało kilka przepisów i ograniczeń dotyczących władzy zgromadzenia, z wartym odnotowania Graphe Paranomon (także ustalonym przez zgromadzenie), które nie pozwalało na przyjęcie prawa sprzecznego z innym. Demokracja dla Ateńczyków znaczyła równość w podejmowaniu decyzji, nie zaś wybór osób (demokracja pośrednia). Przeciwnicy demokracji nazywali ją ochlokracją (gr. ochlos), co odnosi się szczególnie do jej formy późniejszej, po Peryklesie.
Prawo 12 tablic: Prawo dwunastu tablic, ustawa dwunastu tablic (łac. lex duodecim tabularum) – pierwsza kodyfikacja prawa rzymskiego dokonana w latach 451-449 p.n.e. Formalnie obowiązywało aż do kodyfikacji justyniańskiej w VI w. n.e.
Do kodyfikacji doszło na fali walk plebejuszy z patrycjuszami o wpływ na rządy państwem. Jednym z postulatów plebejuszy było spisanie prawa zwyczajowego. Jego znajomość i interpretacja zarezerwowane były dla pontyfików wywodzących się z patrycjuszy, co umacniało ich władzę.
Wg znanych rekonstrukcji, ustawa XII tablic miała następujący porządek:
- Tablice I, II, III - prawo procesowe (np. Si in ius vocat est ito = jeśli zostałeś wezwany na sąd, to się staw)
- Tablice IV i część V - organizacja wewnętrzna rodziny rzymskiej (np. ojciec nie może sprzedać syna więcej niż 3 razy)
- Część tablicy V - spadkobranie (np. zasady dziedziczenia testamentowego)
- Tablica VI stosunki gospodarcze między rodzinami rzymskimi (np. obowiązek wykonywania oświadczeń złożonych uroczyście podczas aktu mancypacji)
- Tablica VII - prawa sąsiedzkie (np. zakaz zmiany biegu wody deszczowej na niekorzyść sąsiada)
- Tablica VIII - przestępstwa naruszające prawa obywatela rzymskiego (np. kara 25 asów za obrazę wolnego obywatela)
- Tablice IX i X - prawa sakralne i publiczne (np. zakaz pochówku i spalania zwłok na terenie Rzymu)
- Tablice XI i XII - różne przepisy
Skutki 1 wojny punickiej: Wygrana Rzymu, przejęcie władzy na Sycylii, przejęcie flory Kartaginy
Cechy pryncypatu: forma rządów w okresie Cesarstwa Rzymskiego wprowadzona po 27 roku p.n.e. przez Oktawiana Augusta. Władza skupiona była w rękach jednostki przy zachowaniu pozorów instytucji republikańskich. Cesarz był princepsem, "pierwszym obywatelem republiki", piastującym jednocześnie funkcje imperatora, przywódcy senatu, prokonsula zarządzającego 18 prowincjami, najwyższego kapłana, trybuna ludowego i cenzora ustalający listy senatorów. Pryncypat nie był dziedziczny, ale władca miał możliwość wyznaczenia swego następcy. Pryncypat trwał w Rzymie aż do rządów Dioklecjana. Zwany komedią republiki
5 pisarzy rzymskich: Horacy, Owidiusz, Tacyt, Wergiliusz, Seneka Młodszy
Reformy Dioklecjana: Tetrarchia, reformy wojskowe ( zwiększenie armii, stworzenie okręgów wojskowych), wprowadzenie rozbudowanego ceremoniału dworskiego, zaciągniętego z Persji.
Kolonat: – system eksploatacji ziemi, który wykształcił się w I w. n.e. w Imperium Rzymskim. Początkowo rozwijał się on przede wszystkim w Italii, z czasem rozpowszechnił się także w innych, głównie zachodnich prowincjach Imperium. W kolonacie osobiście wolni chłopi (koloni) dzierżawili od wielkich właścicieli ziemskich działki, oddając za ich użytkowanie czynsz w naturze lub pieniądzu. Problemy z opłacaniem czynszów sprawiały, że kolonowie popadali w coraz większą zależność od latyfundystów, która z czasem przybrała formę rzeczywistego poddaństwa.
Noane