PODSTAWY POŁOŻNICZE, WYKŁAD 1, 17.12.2013r. (wtorek)
Zaliczenie ustne
Podręcznik „Historia medycyny” Brzezińskiego Tadeusza
HISTORIA MEDYCYNY
Silphium – wymarła roślina – afrodyzjak, można było ją wykorzystać jako pasze dla zwierząt, takie były dorodniejsze, lepsze, można było też wykorzystać ją jako potrawę dla ludzi, ale też lekarstwo i środek profilaktyczny na wiele schorzeń, np. jako środek poronny, ta roślina była bardzo cenną rośliną, poza Kyrene nie występowało, trzeba było kupić ją od Syrenejczyków. Głowa miasta stwierdziła, że nikt inny poza nimi nie może jej mieć. Roślina ta nie dała się uprawiać, nie przyjmowała się, można było zrywać tylko tą dziko rosnącą. Coraz rzadziej później spotykana. Średniowiecze jej nie znało. Mimo tego, że jej nie było ludzie zapamiętali, że jej ziarenka służyły do wykonywania afrodyzjaków, w związku z tym, serce zaczęto określać jako taki kształt właśnie, dzięki tej roślinie.
Po co historia?
Przeszłość, która doprowadza do rzeczywistości, a żeby ją zrozumieć potrzebna jest właśnie ona. Jest to element humanistyczny.
Ibis – ptak Thota
Skąd człowiek pierwotny czerpał wiedzę na temat medycyny? Tego nie wiemy tak naprawdę, bo nie umieli pisać, nie ma żadnych informacji, ale przypuszcza się, że człowiek ten miał instynkt i obserwował życie zwierząt.
è Instynkt – odgrywa więc ogromną rolę, np. kiedy się uderzył to w sposób instynktowny przykładał rękę, jeśli się oparzył, wiedział, że musi schłodzić itd
Człowiek zapamiętywał, że po spożyciu jakichś rzeczy było mu lepiej. Tak powstawała pierwsza wiedza medyczna
è Podglądanie zwierząt.
Wg tradycji staroegipskiej Egipcjanie wielbili ptaka Ibisa. Ptak ten był zwierzęciem towarzyszącym bogowi Thotowi. Ludzie do obserwowali i zauważyli, że dziobem nabiera wodę dziobem i dziób wkładał do odbytnicy, W ten sposób ludzie zaczęli robić tak samo jeśli chcieli przyspieszyć oddanie stolca tzw. „lewatywa”.
Szczyt zachwytu lewatywą nastąpiło na dworze Ludwika XIV. Tą nietypową drogą od czasów Egipcjan do XIX wieku chciano wprowadzić substancje, które miały leczyć. Pierwsza była woda. Zorientowano się, że substancje wprowadzone doodbytniczo zorientowano się, że działają zdecydowanie szybciej. Czopki są niekatalizowane przez wątrobę. W wieku XIX próbowano doodbytniczo wkładać wszystko.
Częste stosowanie lewatywy niszczyło, ale nie zdawano sobie z tego sprawy. Popularność lewatywy wynikało też z tego, że panowało przekonanie, że ludzki organizm to ścięgna, mięśnie, żyły, ale między nimi płyną krew, żółć, czarna żółć, flegma. Organizm był zdrowy dopóki to wszystko było w organiźmie.
Magia sympatyczna
Nigdy leczenie i inne zabiegi nie mogą być odłączone od magii. Magia lecznicza była stosowana zawsze i mogły jej towarzyszyć zabiegi praktyczne, ale też same rytuały, natomiast nigdy nie stosowano wyłącznie zabiegów praktycznych. Panowało przekonanie, że każdy element świata zawiera cząstkę duchową, wszystko miało swojego ducha – animizm. Te wszystkie siły – siły supranaturalne, wg ludzi pierwotnych mogły wpływać na organizm, ludzie, żeby leczyć choroby posługiwali się właśnie nią. Magia, którą stosowano, nosi nazwę – magia sympatyczna.
è Na zasadzie styczności – należy dotknąć ciała pacjenta żeby albo uzdrowić albo zabrać chorobę pacjenta. Na wsiach zalecano leczyć dotknięciem palca nieboszczyka.
è Na zasadzie podobieństwa – krwotok, podać np. coś czerwonego, jeśli chory na żółtaczkę – coś żółtego
Czy ta magia była skuteczna? Nie wiadomo co działało, czy wiara czy składniki jakie podawano pacjentowi. Ta magia jednak przetrwała do naszych czasów.
Człowiek jest w stanie zmusić siły do uległości.
II etap – religia. Człowiek nie był w stanie zmusić sił do uległości, ale był w stanie uprościć i przekupić ofiarą. Bogowie – modlić się do nich i prosić o pomoc.
III etap – nauka.
Wszystkie trzy elementy funkcjonują, ale zmienia się stopień ważności tychże rzeczy.
Stopień leczenia padaczki – mniszka Hildegarda, zalecała choremu na epilepsję noszenie nietoperza na piersi. Nietoperz rzucał się tak jak epileptyk – zasada prawdopodobieństwa. Jednak to nie działało. Człowiek może być pod wpływem sił i na nie wpływać.
Rewolucja neolityczna – czas, który nastąpił na terenie świata między 10a 5 tysiącleciem. Tu nie jest ważne tempo zmian co ich istota, Tu człowiek porzucał koczowniczy tryb życia na rzecz tryby osiadłego, to dało możliwość uprawy zboża, hodowlę zboża i człowiek zaczął produkować nadwyżki żywności. W pramiastach ludzi zaczęto budować świątynie. W czasach tej rewolucji człowiek, który był chory mógł pozwolić sobie na „luksus chorowania”. Epokę wcześniej człowiek był skazany na śmierć. Ponadto osoby stare stały się przydatne dla społeczeństwa – pralek arze i prapołożne. Starsze osoby przekazywały wiedzę młodszym.
Mezopotamia – region między Tygrysem a Eufratem. Na jej terenie Sumerowie stworzyli cywilizację mezopotamską. Najstarsza cywilizacja wraz z egipską.
Tutaj, medycyna podporządkowana była Bogom. To Oni mieli wpływać na ludzi czy będą zdrowi czy chorzy. Człowiek musiał Siudo nich modlić. Również o pomyślność porodów modlono się do bogini Isztar, składano ofiarę w jej świątyni. Bóg Marduk mógł wpływać na wszystko. Lekarstwa i trucizna – bogini Gula, modlono się żeby np. trucizna zatruła. Jeśli się coś nie udało było i tak zrozumiale wytłumaczone.
Z czasem jednak, tam, zaczęła rozwijać się wiedza praktyczna.
Np.:
1) „białe drzewo gruszkowe
Korzeń rośliny księżycowej
Rozpuść w piwie
Niech człowiek chory pije”
2) „ziarna rośliny „stolarza”
Ciągliwe grono markazi
Tymian; sproszkuj
W tych receptach nie ma wzmianki o bogu, więc coraz więcej wykorzystywano praktykę.
Leczeniem zajmowali się kapłani. Jedni – leczenie tylko poprzez modlitwę „baru”, „ashipu”. Natomiast drudzy „asu”
Gliniane tabliczki zastępowały papier, doskonałe źródła o medycynie. Tabliczki z miasta Nippur – z końca 3 tysiąclecia p.n.e. Cennym źródłem był też kodeks prawniczy Hamurabiego – XVIII wiek. Stele kamienne zawierające informacje o medycynie. Też gliniane tabliczki – VII wiek p.n.e. asyryjskiego króla Ashurbanipal były dobre.
Starożytny Egipt – dla nich najważniejszych bogiem był Thot. Wg ich tradycji był wynalazcą pisma i medycyny i podyktował ludziom 42 księgi, które były przeznaczone dla oczu kapłanów jedynie, dlatego zostały nazwane – hermetycznymi. Piołun nazywany sierpem serca, po to, aby nikt nie wiedział o co chodzi. Jednak później doszło do zmiany, miejsce w czołówce bogów zajął Imhotep, który był lekarzem żyjącym 2600 rokiem p.n.e. pamięć o nim przetrwała przez wieki, zaczęto uważać, że potrafił wskrzeszać ludzi zmarłym. Dlatego uznawano go jako Boga. Jemu przyglądali się starożytni Grecy, mieli boga Asklepiosa – podobne funkcje. Rzymianie uczący się od Greków przejęli naukę i kult Asklepiosa i mieli węża, którego widzimy na aptekach, pogotowiach itp. Imhotep wył wynalazcą grobów.
Najpierw były proste groby, które były proste, marne i szybko niszczały. A władca Egiptu zlecił wykonanie Imhotepowi wykonanie grobu, więc on zrobił taki projekt, bo był architektem, konstrukcja jedna na drugą, i narodziła się „piramida”. Był on osobą wybitną.
Kolejną osobą zajmującą się leczeniem, ale też Sahmed, Ptah.
Papirusy medyczne – zachowały się do naszych czasów, obecna gałąź wiedzy, papirus Smitha, papirus Ebersa.
Mumie egipskie – tkanki ciała które się zachowały zawierają choroby ludzi, zachowały też ślady leków, jakie były stosowane, ale też zabiegi chirurgiczne, mieli też przyrządy do wyciągania narządów z ciała.
Mumia w aptece – efekt pomyłki Gerarda z Cremony
Mumia jako lekarstwo ? Było bardzo popularne, pomysł z pomyłki Gerarda. On był europejskim uczonym na uczelni, uczeni, który tam pracowali tłumaczyli na język łaciński książki wykonywane przez Arabów. Gerard kiedy tłumaczył jedno z dzieł natknął się na termin „mumija” à „bitumin” tym określeniem nazywano asfalt. Był używany przez lekarzy arabskich do leczenia ran, rany te szybciej się goiły, on miał właściwości antyseptyczne. Rany rycerzy europejskich były nim leczone. Kiedy wychodzili walczyć mieli go przy sobie. Gerard stwierdził, że ową substancją jest żywica, więc zapisał „mumija” jako „mirra” czyli właśnie żywica. Ma ona podobne właściwości do asfaltu, leczyła górne drogi oddechowe. Żywica jak jest stara to ciemnieje, przypomina asfalt. Kluczowa rzecz: mirrę pozyskiwano ze zwłok starożytnych Egipcjan. Od tego czasu mumią zaczęto nazywać właśnie te zwłoki. Egipcjanie zaczęli sprzedawać mumie do aptek. Później zaczęło ich brakować, więc Arabowie zaczęli robić mumie własne, zbierali żebraków, nacierano ich ciała żywicą, zawijano bandażem i suszono na słońcu przez rok, albo zakopywali w piasku. Szybko aptekarzy zorientowali się, że mają do czynienia z podróbą, więc zaczęto dodawać do mumii nazwę vera czyli prawdziwe.
Susruta – V w n.e. – opisy oparte o księgę życia, ajurweda – podyktowana przez boga brahme. Medycyna ajurwedyjska – wiele zabiegów stosowanych przez hindusów była jak najbardziej skuteczna. Lekarze należeli do kasty bramidów, a inni ludzie należeli do kast niższych, w tym położne. Medycyna ta była skuteczna, bo hindusi nie bali się odważnych posunięć, otóż była tu obecna chirurgia. lipotomia – u nich; wydobycie kamienia z pęcherza moczowego. Wykorzystywano nóż, soosując znieczulenie z opium rozcinał krocze, ściankę pęcherza i wypychał pęcherz na zewnątrz, nie zszywał rany, pacjent miał złożyć nogi i odpoczywać, jeśli przeżył nie trzymał moczu. Medycyna starożytna powodowała, że ludzie odpowiadali sobie na pytanie: czy powodować trwałe kalectwa i zapewniając przeżycie czy nic nie robić i czekać na śmierć.
Mecycyna chińska – nie opierała się na przesłankach Supra. Opierała się na praktyce. Lekarze to osoby świeckie. Wg tradycji pierwsza wiedza medyczna została spisana przez lekarzy, w tym Szen-nung (III tysiąclecie p.n.e., oni byli cesarzami Chin. Cesarz ten jest pokazywany z kłączem rośliny jakiej próbuje.
Europa
Starożytna Grecja – religia grecka. Kult Asklepiosa. Był on bóstwem ziemi. Dowodem na to jest zwierzę, które mu towarzyszyło, czyli wąż będący symbolem życia, bo zrzucał skórę, czyli ożywanie na nowo, przezwyciężanie ziemi, wg Greków, pełzał po ziemi, czyli wiązał się z ziemią, z której wys=rastały rośliny lecznice. Asklepios, syn Koronis, Apollos zakochał się w niej, on nieśmiertelny, ona śmiertelna, więc odeszła od niego, związała się ze śmiertelnikiem, kiedy ten się o tym dowiedział zabił ją, ona była w zaawansowanej ciąży, więc wyciągnął z jej brzucha dziecko, czyli właśnie Asklepiosa – MIT. Operacja cesarskiego cięcia, było to wykonywane kiedy matka zmarła a była szansa na życie dziecka.
Hiron – dobry centaur i uczony, specjalizował się w medycynie, nauczał ją Asklepiosa, ten był lepszy, miał uzdrawiać ludzi, dostał w prezencie krew gorgony, stosował ją i przywracał ludziom życie, ta działalność zaburzyła świat. Nie napływali ludzie tam na dół, więc Zeus się tym zajął, zabił Asklepiosa, ale potem go wskrzesił, bo poprosił o to Apollos, ale jako gwiazdozbiór wężownika.
Świątynie asklepejosa – oneiroterapia – leczenie snem, chory przybywając tam poddawał się oczyszczeniu, a potem wchodził do Sali z dymem kadzideł, tam po posadzce pełzały węże, a po bokach były łóżka, chory kładł się tam i zasypiał wierząc, że przyjdzie Asklepios i powie mu jak go uzdrowić. Tam był posąg Asklepiosa też. Ludziom śniło się wszystko tylko nie on. Byli tam więc kapłani, którym się to mówiło i oni dawali rady co zrobić.
W tym świątyniach bywano też zabiegi praktyczne, ale odgrywały mniejszą rolę.
Medycyna świecka w Grecji – kapłan Asklepiosa. Hipokrates z Kos (V/IV wiek p.n.e.) – jego poglądy były podstawą medycyny europejskiej. On jako pierwszy odciął leczenie od świata supranaturalnego, od sił nadprzyrodzonych. Od tego czasu lekarze mieli leczyć racjonalnie. Nie mieli tego ograniczać do wiary, duchów. Nie spowodowało to, że nie było już świątyń Asklepiosa, także dziś mimo tego, ludzie nie przestali się modlić. Zaczęto badań ludzi. On obserwując ludzi: krew, żółć, czarna, flegma. Kiedy to było ok, kiedy nie – zaburzenie równowagi. On mówił, że natura sama dąży do zregulowania tego. Wymioty, biegunka, katar itp kiedy jest nadmiar czegoś. Od czasów Hipo do XIX wieku- flegotomia, środki wymiotne stosowane przez lekarzy, wykrztuśne też, lewatywy itp. - teoria humoralna (4)
Teoria humoralna została rozwinięta w II wieku n.e. przez Klaudiusza Galena, lekarz gladiatorów początkowo, ale z czasem trwaił na dwór Marka, i zrobił karierę. Obserwując ludzi zauważył, że ludzie mają tendencję do przewagi humorów, że człowiek posiada jakiś temperament. Na pierwszy rzut oka zachowanie i wyraz. Przewaga krwi – sangwinik, przewaga żółci – choleryk, przewaga flegmy – flegmatyk, czarnej żółci – melancholika. Najzdrowszy przewaga krwi, chory – melancholik.
W Rzymie starożytnym – lecznictwo ludowe, przepełnione magią. Oni byli rolnikami, ale potem ucząc się od Greków tworzyli kulture rzymską. W pewnym momencie zwrócili się o pomoc do greków z epidemią, której nie byli w stanie opanować. Na terenie Rzymu – kult Asklepiosa, w powrotnej drodze przywieźli węża żeby go do świątyni. Więc zgoda Asklepiosa. – MIT
Przejęto od Greków – węża Eskulapa. Więc on towarzyszy medycynie.
Kól Mitrydates VI Eupator (II/I wiek p.n.e.)
Toczył wojny, wszystkie przegrał, ale póki nie przegrał, obawiał się że agenci rzymscy będą chcieli go otruć, więc stworzył odtrutkę z 44 składników. Stosował ją. Kolejny etap – mniejsza odtrutka, zwiększona trucizna. Ostatecznie: mógł on przyjmować trucizny, a nie odtrutki, bo był przyzwyczajony. Mitrydatyzm – przyzwyczajanie ciała do trucizn. Przegrał ostatnią wojnę z Rzymem i popełnił samobójstwo. Rozwinięciem Mitrydatu był Theriak – andromach z krety to stworzył. Posiadał on 89 składników, napotne, nasercowe, było tam też opium. Bo przyjęciu ból mijał.
Naczynie porcelanowe z apteki gdzie znajdował się theriak. Na początku XX wieku dopiero przestano go stosować.
Pedanios Dioskurides (I wiek n.e.) – autor „De materia medica” szeregu środków leczniczych, głównie leczniczych. Przepisanie jego na język arabski i używali je jak swoich. Europa średniowieczna i nowożytna opierała się na dziełach ze starożytności
Pliniusz Starszy I wiek n.e. „Historia naturalna” – 1000 środków leczniczych. Zginął podczas wybuchu, zatruł się gazami, a jego pisma były wydawane jeszcze Długo do 1600 roku.
Aulus Cornelius Celsus I wiek n.e. „ De medicina libri octo „ – o medycynie ksiąg ośmioro
Rozwinięta bardzo medycyna. Lekarze, praktyki, świątynie, lekarze-niewolnicy, ale też archiatczy – urzędowi. Wraz z końcem cywilizacji antycznej formy się załamały, upadek spowodował, że wiedza medyczna zaczęła zanikać, ale została w zakonach.
Film „Klan Rydygierów”
lachu0369