INTEGRACJA.doc

INTEGRACJA

Pierwszy etap nauczania obejmuje klasy od I do III szkoły podstawowej. Kształcenie na tym etapie jest łagodnym przejściem od wychowania przedszkolnego do edukacji prowadzonej w systemie szkolnym i ma charakter zintegrowany.

Integracja to zespolenie się, scalenie, tworzenie całości z mniejszych elementów, wytwarzanie całości z dobranych odpowiednio części.

 W przypadku edukacji – to sposób nauczania mający na celu pokazanie związków między wszystkimi przedmiotami oraz ukazywanie nauki jako całości. Integracja jako zasada kształcenia obowiązuje na wszystkich poziomach nauczania. Jednak największy ciężar integracji jako zasady pedagogicznej w zreformowanej szkole przypada na poziomie edukacji wczesnoszkolnej.
 

Integracja w edukacji wczesnoszkolnej to specyficzna propozycja pracy pedagogicznej ukierunkowanej na dziecko jako podmiot i indywidualność.

Polega ona na:

scalaniu, łączeniu czynności dziecka i nauczyciela w zakresie:

celów,

treści,

form realizacyjnych,

metod,

środków dydaktycznych w ramach poszczególnych jednostek tematycznych.

Prawdziwa integracja wypływa z podstawowego faktu, jakim jest spotkanie dwóch osób: dziecka i nauczyciela.

Nauczyciel musi integrować aktywność dziecka, jego działania praktyczne, zainteresowania, postawy poprzez różne formy ekspresji: słowną, plastyczną, muzyczno-ruchową, techniczną i praktyczną.

Scalanie w okresie wczesnoszkolnym to także inspiracja i pomoc ze strony nauczyciela w budzeniu duszy dziecka do życia bogatego wewnętrznie, do przeżywania, działania i komunikowania się w różnych wspólnotach społecznych (rodzina, środowisko szkolne, środowisko pozaszkolne).
 

Założeniami koncepcji kształcenia zintegrowanego są:
   - postrzeganie dziecka jako niepowtarzalnej całości, a co za tym idzie:

dostrzeganie indywidualnych różnic,

zapewnienie możliwości rozwoju każdemu dziecku, poszanowanie jego potrzeb rozwojowych, zdolności, zainteresowań, indywidualnych doświadczeń,

respektowanie indywidualnego tempa rozwoju,

odwoływanie się do jego stylu myślenia i działania,

   - indywidualne traktowanie poprzez:

odpowiednią stymulację zadaniową,

motywowanie i pobudzanie do podejmowania takich zadań, które wymagają pokonywania pewnych trudności ważnych dla drogi rozwojowej dziecka,

nabywanie umiejętności poprzez doświadczenie,

aktywne działanie i uczenie się wszystkimi zmysłami,

stwarzanie atmosfery sprzyjającej rozwojowi dziecka - w myśl zasady -„nie przeszkadzać”, a wspomagać i wspierać jego rozwój,

stwarzanie dziecku maksymalnie sprzyjających warunków do ujawnienia swojego potencjału rozwojowego w różnych obszarach aktywności,

unikanie „niezdrowej” rywalizacji.

Z przedstawionych powyżej założeń wynika, że w centrum uwagi jest dziecko-uczeń, a więc:
 1. jego potrzeby i zainteresowania, np. czego i jak chce się uczyć.
 2. jego opory i bariery, np. czego nie może lub nie chce się uczyć.
 3. jego potencjalny dyskomfort psychiczny i fizyczny np. stres, zmęczenie, choroba.

 W wyniku różnych zabiegów edukacyjnych integracja dokonuje się w samym dziecku, które poznaje, doświadcza i przeżywa scaloną rzeczywistość w aspekcie intelektualnym, motywacyjnym i działaniowym.

Integracja zachodzi również na poziomie zespołu klasowego, gdzie działania indywidualne dzieci wkomponowane są w zadania grupy rówieśniczej. To również scalenie oddziaływań szkoły, domu rodzinnego i środowiska lokalnego, integracja podmiotów (uczniów, nauczycieli, rodziców) uczestniczących w procesie edukacyjnym.

Nauczyciel w procesie kształcenia ukazuje uczniom zespolony obraz świata. W toku działania poznają oni wybrane fakty, obiekty, zjawiska, procesy oraz relacje zachodzące miedzy nimi, następnie mogą dokonywać samodzielnie analizy tych elementów. Zatem istotą integracji jest możliwość wielowątkowego poznania otaczającej rzeczywistości, która jest całością, a nie zbiorem różnych elementów. Daje ona szansę wykorzystania w praktyce zdobytych doświadczeń, sprawności, umiejętności i wiedzy.

Zintegrowany charakter zajęć w klasach I-III polega na:

 - rezygnacji z podziału na przedmioty nauczania na rzecz dnia aktywności ucznia i nauczyciela, który organizuje zajęcia sytuacyjno-zadaniowe,

 - planowaniu przez nauczyciela zajęć łączących treści z różnych kierunków kształcenia,

 - dostosowanie czasu zajęć i przerw do aktywności ucznia,

 - włączaniu dziecka do planowanych zajęć,

 - dostosowaniu zadań do możliwości rozwojowych ucznia,

 - organizowaniu sytuacji dydaktycznych aktywizujących dziecko do twórczego działania, eksperymentowania, odkrywania,

 - wdrażaniu dziecka do samooceny i samokontroli,

 - organizowaniu w każdym dniu zajęć ruchowych, łącznie co najmniej 3 godziny w tygodniu,

 - przyznaniu nauczycielowi budżetu czasu, w ramach którego organizuje zajęcia,

 - stosowaniu jawnej oceny opisowej ujmującej wkład pracy i wysiłek dziecka, efekty edukacyjne, a także jego rozwój fizyczny, emocjonalno-społeczny, artystyczny, poznawczy.

 Reforma systemu edukacji wyeliminowała oceny szkolne i noty, które dotąd były aktami oceniania uczniów, ich zachowania, poziomu wiedzy i umiejętności, które również były stresogenne:
 - zagrożenie drugorocznością,
 - obniżona samoocena dziecka,
 - poczucie bezradności w szkole.
 

Tradycyjne stopnie szkolne zastąpione są oceną opisową, a przede wszystkim słowną, codziennie wypowiadaną podczas pracy z uczniem. Obie formy są o wiele łatwiej przyswajalne przez dzieci.

Pozytywnie jest odbierana, nawet negatywna ocena , która jest jasna i zrozumiała dla umysłu dziecka, jest bardziej kreatywna i pobudzająca do działania niż ocena numeryczna.

Poza tym, forma wskazówki, instrukcji udzielonej dziecku przez nauczyciela, jak powinien wykonać pewne czynności jest dla niego radą, motywującą je do dalszych działań, poszukiwań; jest po prostu siłą napędową. Nauczyciel wygłasza swoje opinie bezpośrednio po wykonanej przez ucznia pracy.

 Rodzice zaś otrzymują pełną charakterystykę postępów swoich dzieci, uwagi i wskazania do dalszej pracy. Obecnie położono duży nacisk na konsultacje rodziców z nauczycielem, gdyż tylko w ten sposób można osiągnąć duże postępy w kształceniu.

Oprócz ocen opisowych, które adresowane są głównie do uczniów i rodziców, wiele zadań dydaktycznych posiada indywidualne karty pracy, które służą do samokontroli. Usunięcie tradycyjnych stopni szkolnych i świadectw nie oznacza pozbawienia procesu edukacji mechanizmów kontroli i oceny. Zwiększona została samoocena i samokontrola uczniów, zwiększył się stopień zainteresowania rodziców edukacją dziecka, zastąpiono ocenianie pogłębioną diagnozą pedagogiczną. Właściwa diagnoza pedagogiczna możliwa jest dzięki analizie różnych materiałów zbieranych przez dzieci. Każdy uczeń posiada w klasie teczkę własnej aktywności, w której znajdują się m.in.: prace plastyczne, testy, wytwory własnej aktywności twórczej, prace pisemne, wiersze, notatki, sprawozdania oraz indywidualne materiały przynoszone przez dzieci z domu (wskazujące m.in. na ich zainteresowania pozaszkolne).
 

Zgodnie z przedstawionymi założeniami i koncepcją nauczania zintegrowanego tworzone są programy nauczania, które obejmują wszystkie kierunki kształcenia: polonistyczne, środowiskowe, matematyczne, muzyczno-ruchowe, plastyczno-techniczne, fizyczno-zdrowotne.

Każdy kierunek kształcenia zawiera: treści, zadania oraz przewidywane osiągnięcia ucznia. Treści skupione są wokół kręgów tematycznych najbliższych dziecku np. dom rodzinny, szkoła, koledzy, przyjaciele, miejscowość, życie jej mieszkańców, itp.

Programy nauczania zintegrowanego dają nauczycielowi możliwość zmian, są otwarte na własną inicjatywę nauczyciela w zależności od możliwości i zainteresowań uczniów. Uwzględnienie różnych dziedzin edukacji ma charakter porządkujący i pozwala na powiązanie okresu wczesnoszkolnego z dalszymi etapami kształcenia. Układy treści w programach zgodne są ze sposobami postrzegania świata przez dziecko i mają charakter spiralny co oznacza, że te same treści powtarzają się w kolejnych klasach, na różnych poziomach nauczania. Umożliwia to poszerzenie i pogłębienie wiadomości i umiejętności zgodnie ze wzrastającymi możliwościami intelektualnymi dziecka.
 

Po zakończeniu pierwszego etapu edukacji w klasie III przeprowadza się badanie wyników sprawdzające poziom umiejętności i wiedzy zdobytej w pierwszych trzech latach nauki.
 W prezentowanej koncepcji programowej elementami integrującymi są umiejętności kluczowe, których uniwersalny, ponadprzedmiotowy charakter sprawia, że mogą być one kształtowane i doskonalone w czasie różnych rodzajów aktywności. Zatem uczeń rozwija kompetencje w zakresie:

uczenia się,

myślenia,

poszukiwania,

działania,

doskonalenia się,

komunikowania się i

współpracy.

Swoistość edukacji wczesnoszkolnej polega głównie na tym, że podstawą wszelkich działań i twierdzeń są właściwości rozwojowe dziecka w młodszym wieku szkolnym, które wpływają na układ zadań dydaktyczno-wychowawczych, a to z kolei wpływa na pracę nauczyciela i uczniów na zajęciach.

B. Bernstein w swojej koncepcji wyróżnia dwa rodzaje programu nauczania: program typu kolekcja (przedmiotowy) oraz program zintegrowany. W analizie podstawowych różnic między nimi nie koncentruje się wyłącznie na zagadnieniach dydaktycznych, lecz charakteryzuje wymienione programy z perspektywy socjologicznej. Wskazuje różnice w typach relacji społecznych, które istnieją w szkołach z programem zwanym kolekcją, oraz z programem zintegrowanym. Ten szerszy wymiar analizy pozwala dostrzec istotne cechy obu programów.

W przypadku programu typu kolekcja treści są wyraźnie od siebie oddzielone, zamknięte, izolowane. Brak jest relacji i związków między poszczególnymi przedmiotami nauczania. Nauczyciele uczący różnych przedmiotów są monopolistami wiedzy (każdy w swojej dziedzinie) i wydzielają ją uczniom stopniowo, traktując ich jak ignorantów. Społeczną konsekwencją takiego typu programu nauczania jest brak współpracy między nauczycielami uczącymi różnych przedmiotów oraz hierarchiczny charakter istniejących w szkole relacji społecznych. Nauczyciele uczący ważniejszych przedmiotów, na które przeznacza się także więcej godzin w planie, uważają się za lepszych od tych, którzy uczą mniej ważnych treści. Nauczyciele uczący w starszych klasach traktują lekceważąco nauczycieli klas początkowych. Nie sprzyja to tworzeniu twórczego klimatu w szkole.

Natomiast wybór koncepcji programu zintegrowanego, zdaniem B. Bernsteina, to akceptacja układu treści kształcenia o charakterze otwartym nie są one wyraźnie od siebie oddzielone, przenikają się. Uczeń ma od razu dostęp do wielu obszarów wiedzy, dostosowanych oczywiście do jego możliwości poznawczych w danym wieku. Treści współistnieją bez podziału na ważniejsze i mniej ważne; są równoprawne, bo koncentrują się wokół określonej idei nadrzędnej. W przypadku integracji różnorodne treści są podporządkowane pewnej idei, która redukuje ich wzajemną izolację. Różne treści traktowane są jak część większej całości i funkcja każdej treści w tej całości jest jasno określona.