{12}{114}{C:$408000}::Project HAVEN::|::Prezentuje:: {162}{247}{C:$408000}teatr Járy Cimrmana {281}{387}{C:$808000}{Y:b}PUB NA MÝTINCE|w tłumaczeniu titi {417}{508}{C:$808000}CIMRMAN I OPERETKA|/seminarium wstępne {528}{578}Dobry wieczór, drodzy przyjaciele. {579}{705}Zawartoć pierwszej częci naszego spektaklu,|czyli seminarium naukowego, {706}{788}poprzedzajšcego komedię muzycznš|"Pub na Mýtince" {789}{909}możnaby zamknšć w słowach|"nad dziełem operetkowym Járy Cimrmana". {910}{1015}Ponieważ jednak częć z was|jest po raz pierwszy w naszym teatrze, {1016}{1142}pozwólcie, że przedstawię trochę|podstawowych informacji o osobie Cimrmana. {1143}{1293}Jára Da Cimrman,|czeski odpowiednik Leonarda Da Vinci {1310}{1432}w cišgu swego życia dotknšł|chyba każdej dziedziny ludzkich dšżeń. {1433}{1552}Był wyjštkowym dramaturgiem,|filozofem, ginekologiem-samoukiem, {1597}{1653}konstruktorem i pedagogiem. {1654}{1722}Jak wyjanić jego geniusz? {1723}{1832}Widzimy jednš z przyczyn|jego ogromnej aktywnoci duchowej w tym, {1833}{1923}że Jára Cimrman nie przeszedł|okresu dojrzewania. {1924}{2034}Jak wiemy, zakłóca ono procesy mylowe|u większoci dorastajšcych osobników {2035}{2086}i kieruje na cieżki niepożšdane. {2087}{2224}Rodzice Cirmana do jego 15 roku życia|ukrywali, że jest chłopcem, {2237}{2338}by donaszał ubrania|po swej starszej siostrze, Luizie. {2339}{2485}Gdy złoliwi koledzy w liceum|uwiadomili mu, że nie jest dziewczęciem, {2486}{2555}Cimrman miał już dojrzewanie za sobš, {2557}{2652}bo, jak wiadomo,|dziewczęta szybciej dorostajš. {2693}{2783}Nie został zrozumiany|przez sobie współczesnych. {2784}{2877}Nikt z jego otoczenia nie wiedział,|że ma obok siebie geniusza. {2878}{3008}Chyba tylko jego przyjaciel, weterynarz|polabski Hugo Myslík, co przeczuwał, {3009}{3104}ale nigdy nikomu|nie napomknšł o tym ani słowa. {3121}{3202}Dlatego dopiero w 1966 roku, {3203}{3260}gdy doktor Even Hedvábný znajduje {3261}{3347}w cianie swego domku w Liptákovie,|w Górach Izerskich, {3348}{3446}okutš skrzynię|z rękopimiennym dorobkiem Cimrmana, {3447}{3508}jego nazwisko pojawia się|w wiadomoci społecznej. {3509}{3556}Wróćmy do operetki: {3557}{3645}gdy przed laty zapoznałem się|z zawartociš rzeczonej skrzyni {3646}{3782}i, wraz z garstkš zapaleńców,|postanowiłem powięcić życie geniuszowi Mistrza, {3783}{3875}nie przewidywałem,|że w ramach bycia naukowcem {3876}{3944}będę musiał też publicznie piewać. {3945}{4040}Chętnie jednak podjšłem się tego zadania,|tłumaczšc sobie, {4041}{4154}że nie o piew tu chodzi,|ale o prawdziwy obraz twórczoci Cimrmana, {4168}{4255}którego ważnš częciš|jest też twórczoć operetkowa. {4256}{4343}Tak więc gdy usłyszycie|piewanie którego z nas, {4344}{4428}pamiętajcie:|nie o piew tu chodzi. {4530}{4680}Pierwszy kontakt z operetkš|Cimrman miał w 1882 roku, {4681}{4783}gdy dla teatru Undervin|skonstruował wycišg fortepianowy. {4784}{4920}Dwa lata wczeniej zatrudnił się tam|jako szeregowy tragarz bocznych kulis, {4921}{5015}do którego należało|mi.in. przenoszenie fortepianu {5016}{5111}z sali prób w suterenie|na scenę i z powrotem. {5112}{5227}Pracę, którš z wielkim wysiłkiem|wykonywało szeciu pracowników, {5228}{5325}wykonywał z minialnym wysiłkiem|i w dużo krótszym czasie {5326}{5403}włanie wycišg fortepianowy Cimrmana. {5421}{5473}Sprytnym pomysłem technicznym {5474}{5573}młody Cimrman zwrócił uwagę|majstra scenicznego, {5574}{5658}który zaczšł mu powierzać|coraz trudniejsze zadania. {5659}{5807}Na przykład prócz bocznych kulis|niebawem mógł też operować tylnymi, {5820}{5912}a nawet w operetce|"Podmiejska praczka" {5913}{6035}wolno mu było zawiecić wiatło|w pieczarze Skrzatka. {6098}{6156}Stamtšd już tylko krok dzielił go {6157}{6264}od napisania pierwszej piosenki|"Nasyci się i włocianin", {6265}{6349}który w operetce Avaři,|jako numer komiczny {6350}{6434}utrzymał w teatralnym repertuarze|do dzisiaj. {6435}{6503}To było w roku 1883; {6504}{6639}który uważać należy za poczštek|operetkowej twórczoci Cimrmana. {6666}{6766}Słynny wiedeński cimrmanolog,|prof. Erich Fiedler, {6767}{6907}umieszcza go wprawdzie w roku 1879,|więc cztery lata wczeniej, {6908}{6985}ale podstawy, na których|opiera to twierdzenie, {6986}{7132}sš tylko kolejnymi dowodami powierzchownoci|pracy tego austriackiego badacza. {7133}{7252}Fiedler mianowicie odkrył|w muzeum teatru wiedeńskiego {7253}{7297}plakat ze wspomnianego roku, {7298}{7399}zapowiadajšcy komedio-operę Cimrmana|"Próżny trud". {7400}{7460}Gdyby jednak Fiedler zadał sobie trud {7461}{7592}i poprosił w powyższym muzeum|o możliwoć zerknięcia do tekstu sztuki, {7593}{7692}zobaczyłby, że w żadnym wypadku|nie jest to komedio-opera. {7693}{7747}"Próżny trud"to zwykły dramat, {7748}{7841}co zresztš potwierdzajš|notatki warsztatowe Cimrmana. {7857}{7955}Na stronie 357, na dole, {7956}{8064}mógłby profesor Fiedler|przeczytać rzecz następujšcš, cytuję: {8065}{8161}{Y:i}Co ja mam za utrapienie|z tym pijanicš, ivným, {8162}{8274}{Y:i}gdy dostanie choć złotego z gaży,|zaraz flaszkę kupuje. {8281}{8341}{Y:i}Nikt go potem opanować nie potrafi; {8342}{8443}{Y:i}w najmniej odpowiednich chwilach|zaczyna, w rodku akcji, {8444}{8498}{Y:i}piewać wojskowe piosnki. {8499}{8590}{Y:i}Napomnienia i kary nie pomagajš,|więc się poddałem {8591}{8734}{Y:i}i od dzi piszę na teatralnej rozpisce:|"Próżny trud - sztuka ze piewaniem". {8804}{8909}Profesor Fiedler ma odrobinę racji|przynajmniej w tym, {8910}{9054}że być może przytoczone wydarzenie|podsunęło Cimrmanowi pomysł sztuki, {9055}{9187}w której można w każdej chwili piewać|bez szkody dla płynnoci akcji. {9188}{9317}Prawdopodobnie ma rację i w tym,|że ten pomysł sprowadził go trzy lata póniej {9318}{9394}ale podkrelam: trzy lata póniej {9395}{9470}na scenę operetkowš teatru Undervin. {9500}{9582}Droga Cimrmana do operetki|nie była prosta. {9583}{9705}Jak w każdym swoim dziele, również tu|Mistrz chciał osišgnšć doskonałoć. {9706}{9854}Jego librecistę najbardziej niepokoiła|kwestia rymu. {9857}{9994}Takie rymy, jak:|pięknie - mięknie, {10014}{10064}niesie - w lesie, {10069}{10151}biorę - w dziurę... {10205}{10245}...córę, {10262}{10359}które nam wydajš się idealne -|prawda? - {10389}{10442}dla niego były tylko półrymami. {10443}{10526}Uważał, że widz ma prawo|do pełnej zgodnoci brzmienia, {10527}{10594}nie tylko zbliżonej. {10595}{10702}Doprowadziło go to|do teorii rymu absolutnego. {10703}{10840}Mówi ona, że idealny rym osišgnšć można|tylko powtarzajšc dane słowo. {10878}{10986}Przytoczmy przykład|z jego operetki "Uhlířské Janovice", {11009}{11081}arię Węglarza Jana. {11118}{11267}{Y:i}Kochałem ja dziewczę piękne,|która oczy miała piękne. {11268}{11372}{Y:i}Włosy miała jako len,|pieliła na polu len. {11384}{11462}{Y:i}Co cztery godziny|zegar wybija godziny. {11477}{11569}{Y:i}Ledwom raz z niš porozmawiał|rzekła, abym porozmawiał {11570}{11684}{Y:i}z ojcem, czy mi odda córkę|com jš ujrzał w polu, córkę. {11699}{11784}{Y:i}Co cztery godziny|zegar wybija godziny. {11785}{11884}{Y:i}Dogadalimy wesele|i odbyło się wesele. {11885}{11994}{Y:i}Mieszkamy teraz we dworze|i rodzice też we dworze. {12068}{12115}I oczywicie refren: {12116}{12197}{Y:i}Co cztery godziny|zegar wybija godziny. {12224}{12344}Jak sami usłyszelicie,|wiersze naprawdę brzmiš miło dla ucha. {12345}{12452}Choć bardziej wymagajšcy widz|zapewne będzie miał wrażenie, {12454}{12584}że doskonałoć rymu osišgnięto|poniekšd ze stratš dla treci. {12585}{12689}Dlatego Cimrman szukał sposobu,|jak zachować rym absolutny {12690}{12782}nie ograniczajšc|konstrukcji mylowej wiersza. {12783}{12878}Osišgnšł to, wprowadzajšc|tzw. konstantę akustycznš. {12898}{12964}Cóż to takiego?|Zasada była prosta: {12965}{13084}każdy wiersz zamykała|jednakowo brzmišca, piewna grupa sylab, {13085}{13181}która w danym języku|niczego nie oznaczała. {13205}{13314}Owe konstanty były swego czasu|wielce popularne, {13315}{13381}o czym wiadczy dzi już przypiewka, {13382}{13484}a niegdy ballada o rajfurce|z Frydlantu w Czechach północnych, {13485}{13591}która w okolicznych wsiach skupowała|piękne, ubogie dziewczęta {13592}{13647}do swego szemranego interesu. {13674}{13787}Na pewno znacie tę balladę,|więc zacytuję tylko częć. {13788}{13878}{Y:i}Jedzie pani z Frýdlantu,|dyja-dyja-da... {13879}{13951}To włanie jest ta stała: dyja-dyja-da. {13977}{14078}/Czego by chciała pani z Frýdlantu?|...i stała: dyja-dyja-da. {14097}{14165}{Y:i}Chciałaby córkę, dyja-dyja-da {14166}{14230}{Y:i}a któraż to być ma, dyja-dyja-da {14231}{14307}{Y:i}ma to być Růena, dyja-dyja-da {14308}{14387}{Y:i}a my jej wam nie damy, dyja-dyja-da {14388}{14453}{Y:i}a my jš sobie wemiemy, dyja-dyja-da. {14497}{14618}Z innych konstant Mistrza|wspomnę tylko o najbardziej znanych. {14622}{14733}Na własnym podwórku mamy|konstantę absolutnš "baćbaćjuhare", {14759}{14827}do dzi znanš w okolicach Klatova, {14828}{14914}lub popularna u podnóża Řípu "kabrt". {14941}{15047}Za granicš natomiast mamy|koszyckie "joj" {15071}{15125}alpejskie "hojdalaridi", {15142}{15266}czy, spopularyzowane nawet|za oceanem, "ja ja jupi jupi ja". {15307}{15421}A w Afryce zaadaptowany|okrzyk drużyny piłkarskiej, {15422}{15552}domagajšcej się ukończenia meczu|przed czasem konstantš "negra, negra". {15623}{15710}Tyle ogólnie, jeli chodzi|o twórczoć operetkowš Cimrmana. {15711}{15820}Z losami jego najważniejszej operetki|zapozna was doktor Zdeněk Svěrák. {16007}{16070}Moi drodzy;|główna operetka Cimrmana {16071}{16166}powstała pod wpływem|niezwykle silnego przeżycia. {16167}{16265}Pewnego wrzeniowego dnia 1895 roku {16266}{16402}przyjaciel Cimrmana,|hrabia Zeppelin zaprosił go {16403}{16464}do udziału w locie widokowym {16465}{16590}jego nowym ...
ahimsa4