Ptaki w mieście - Antoni Marczewski.pdf

(20481 KB) Pobierz

Ogólnopolskie Towarzystwo

Ochrony Ptaków (OTOP)

jest organizacją pozarządową o statusie

pożytku publicznego, zajmującą się ochroną

dzikich ptaków i miejsc, w których one

żyją. Celem Towarzystwa jest zachowanie

dziedzictwa przyrodniczego dla dobra

obecnych i przyszłych pokoleń. OTOP jest

polskim partnerem światowej federacji

towarzystw ochrony ptaków – BirdLife

International. Nasze działania wspiera

rzesza kilkunastu tysięcy członków,

wolontariuszy i sympatyków. Dołącz do nas.

www.otop.org.pl

Dofinansowano ze środków:

Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska

i Gospodarki Wodnej

Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska

i Gospodarki Wodnej w Gdańsku

Ptaki w mieście

Antoni Marczewski

Spis treści

Wstęp

I. Siedliska, jakie miasto oferuje ptakom

II. Ptasi mieszkańcy miast

III. Co zagraża ptakom w miastach

IV. Każdy może pomóc

V. Ptaki i ludzie w miastach

s. 4

s. 5

s. 8

s. 20

s. 25

s. 31

Wstęp

Wbrew pozorom miasta są obszarami sprzyjającymi dużej różnorodności życia przyrodni-

czego. Niemniej przeciętny mieszkaniec miasta, żyjący zgodnie z jego pospiesznym rytmem,

może być zaskoczony rozmaitością gatunków, które znakomicie czują się w mieście, i o któ-

rych można powiedzieć, że odniosły tu życiowy sukces. Grupą zwierząt szczególnie bliską

człowiekowi są ptaki. Liczba gatunków ptaków stwierdzonych na terenie takich miast jak

Warszawa, Toruń czy Wrocław wynosi ponad 200 i jest porównywalna z liczbą gatunków

występujących w wielu siedliskach naturalnych. W Warszawie na przykład stwierdzono

ok. 230 gatunków, z czego ok. 130 lęgowych. Obecność niektórych ptaków sprawia nam

przyjemność, chętnie je dokarmiamy w przydomowych karmnikach lub w parkach. Inne

ledwie tolerujemy, bo „brudzą i hałasują” w naszym otoczeniu, o obecności jeszcze innych

dowiadujemy się, kiedy zdecydują się sprowadzić ze swoją ptasią rodziną na nasz balkon.

Co roku uwaga opinii publicznej skierowana jest na głośne przypadki działań szczególnie

niekorzystnych dla ptaków, jak na przykład wycinanie na terenach osiedli krzewów, będą-

cych miejscem bytowania niektórych z nich (wróble, mazurki), czy też pozbawianie miejsc

lęgowych gatunków gniazdujących w budynkach (jerzyki, kawki).

Dobrze jest więc poznać ptaki, które zasiedliły miasta, ich zwyczaje i różnorodne potrze-

by siedliskowe, tak aby nie szkodzić im źle prowadzonymi inwestycjami, a jednocześnie

umieć pomóc prostymi działaniami. Pamiętajmy, że ich obecność umila życie w wielkomiej-

skiej dżungli, śpiew towarzyszy w wiosenne i letnie poranki, ptaki odżywiające się reszt-

kami spełniają także ważne funkcje sanitarne w mieście, są także swoistym wskaźnikiem

jakości środowiska w miastach.

Siedliska, jakie miasto oferuje ptakom

W świadomości wielu osób ptaki w mieście ograniczają się do nielubianych gołębi i ptaków

krukowatych oraz do bardziej lubianych wróbli i sikorek. W rzeczywistości ptasi świat w mia-

stach, zwłaszcza podczas migracji i w okresie zimowania, jest znacznie bogatszy. Skład zgru-

powania ptaków miejskich zależy od wielu czynników, w tym od specyficznych warunków sie-

dliskowych. Zupełnie inny zestaw gatunków spotkamy podczas spaceru po starym miejskim

parku, a inny w trakcie wyjścia na zakupy na terenie nowo wybudowanego osiedla.

Przegląd typowych siedlisk miejskich

Zabudowa śródmiejska

Ten typ zabudowy dominuje w centrach miast. Liczne kilkupiętrowe budynki występują tu

w dużym zagęszczeniu, a miejska zieleń ogranicza się głównie do trawników i pojedynczych

drzew. Zdarzają się również bogatsze w zieleń place i skwery. W śródmieściu najliczniej re-

prezentowanymi ptakami są gołębie miejskie oraz wróble, które znajdują tu odpowiednie wa-

runki do zakładania gniazd i chętnie korzystają z resztek pożywienia pozostawianych przez lu-

dzi. Jest to również odpowiednie siedlisko lęgowe dla pustułki, oknówki, jerzyka i kopciuszka.

Fot. Mateusz Matysiak

Fot. Maciej Szymański

Wróbel często zakłada gniazdo w szczelinach murów i pod rynnami.

Blokowiska

Spotykane w wielu miastach osiedla, na których dominują wysokie bloki mieszkalne pocho-

dzące z różnych okresów. Często w ich obrębie znajduje się całkiem dużo zieleni: drzew,

krzewów, trawników. W starszych blokach (z lat 60.–70. XX w.) nieraz występuje wiele odpo-

wiednich miejsc lęgowych dla wróbli, jerzyków, kawek, gołębi i pustułek. We wnękach okien-

nych mogą zakładać gniazda oknówki. Dziuple w drzewach lub wywieszane skrzynki lęgowe

zajmują dwa gatunki sikor (bogatka i modraszka), mazurek i szpak, natomiast otwarte gniazda

na drzewach budują sroki i wrony siwe, chętnie żerujące na regularnie koszonych trawnikach.

Strefy zabudowy niemieszkalnej oraz tereny ruderalne

Do tej kategorii należą kompleksy obiektów przemysłowych, sportowych, kolejowych itp. To

także wszelkie inne tereny bardzo silnie zmienione przez człowieka, czyli tzw. tereny rude-

ralne, np. nasypy kolejowe, hałdy i pobocza dróg. Roślinność jest tu raczej uboga, reprezento-

wana głównie przez gatunki pionierskie. W miejscach otwartych często występują nieużytki.

Dla ptaków tej strefy (kopciuszka, pliszki siwej, muchołówki szarej, gołębia miejskiego) ważne

jest to, że wniewielkim stopniusą tu niepokojone przez ludzi i zwierzęta domowe. Niekiedy

występują tu także gatunki terenów otwartych takie jak pokląskwa, czy pliszka żółta, a w nie-

których miastach można spotkać ginącą w naszym kraju dzierlatkę.

Kawki – stali mieszkańcy miejskich osiedli.

Tereny zieleni miejskiej

Fot. Jan Rapczyński

To obszerna kategoria, do której zaliczamy młode

i stare parki miejskie, kompleksy leśne pozostałe

w obrębie miasta, zieleńce, większe skwery i cmen-

tarze. Grupa gatunków zasiedlających takie tereny

jest bardzo liczna – wysokie zagęszczenie osiągają

tu sikory: bogatka i modraszka, a także szpak, zię-

ba, dzwoniec, mazurek. Liczebność i różnorodność

gatunków ptaków zależy tu w dużej mierze od ilo-

ści starszych, dziuplastych drzew, od obecności

i bujności strefy krzewów oraz stopnia penetracji

przez psy i koty. Otwarte gniazda na drzewach

budują sroki, wrony siwe, sierpówki, grzywacze,

kwiczoły, kosy. Tutaj też mamy największe szanse

na spotkanie kilku gatunków dzięciołów, w tym naj-

pospolitszego dzięcioła dużego, a także puszczyka,

muchołówki żałobnej, kowalika czy dwóch gatun-

ków pełzaczy – leśnego i ogrodowego.

Fot. Bartłomiej Fraś

Niska zabudowa

Osiedla domów jednorodzinnych, zazwyczaj w otoczeniu bujnej zieleni. Panuje tu przeważnie

mniejszy hałas niż w centrach miast, więcej jest też krzewów, w których gnieżdżą się m.in. po-

krzewki (piegża i cierniówka). Takie obszary często zamieszkują również grzywacze, sierpów-

ki, szpaki, kosy, dwa gatunki sikor, pleszka, muchołówka szara, kopciuszek, zięba, dzwoniec.

Puszczyk w warszawskim parku Arkadia.

Cieki i zbiorniki wodne

Dla ptaków najmniej interesujące są wybetonowane cieki i zbiorniki, pozbawione roślinności

przybrzeżnej, natomiast największe walory prezentują naturalne jeziora i jeziorka (powstałe

np. w miejscu dawnego starorzecza) z szerokim pasem szuwarów. W takich miejscach gnież-

dżą się łyski, kokoszki, krzyżówki, łabędzie nieme, czasem również trzciniaki, czy nawet bączki.

Bardzo ciekawie jest nad wodą w okresie migracji i zimowania – zdarzają się wtedy obserwa-

cje rzadko zalatujących gatunków kaczek i gęsi. W tym samym czasie regularnymi gośćmi są

mewy, głównie śmieszka i mewa siwa.

Fot. Paweł Wacławik

Muchołówka szara zamieszkuje dzielnice o niskiej zabudowie, a także tereny przemysłowe.

Ptaki w mieście - Antoni Marczewski.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: