Pojęcie administracji publicznej.
Administracja- Struktura organizacyjna zaspokajająca potrzeby społeczeństwa na podstawie prawa i w granicach prawa.
Termin administracja w języku potocznym uważany jest w znaczeniu bliskim jego łacińskiemu źródłosłowu. Nazwa ta jest synonimem pomocy, służby, przewodnictwa. W zależności od kontekstu termin ten może odnosić się do czynności lub osób je podejmujących, lub tez jednocześnie do podmiotów i czynności. Dołączenie klasyfikatora zmienia sytuacje. Przez wskazanie, że chodzi o administracje publiczną dokonuje się istotnego zacieśnienia znaczenia tego słowa. Wiąże czynności, osoby i struktury z określonymi układami zależności, interesami, przesłankami działania i założeniami polityki.
Każde określenie administracji z osobna i wszystkie określenia razem odpowiadają łącznie lub wybiórczo na katalog pytań dotyczących:
ü podmiotu działania,
ü celu działania,
ü przedmiotu działania,
ü cech działania, a w szczególności sposobu działania,
ü czasami adresata działania.
Administracja publiczna- jest to przejęte przez państwo i realizowane przez jego zawisłe organy, a także organy samorządu terytorialnego zaspokajanie zbiorowych i indywidualnych potrzeb obywateli, wynikających ze współżycia ludzi w społeczności.
Przesłanki rozwoju administracji.
Całość przesłanek podzielić można na przesłanki-warunki i przesłanki-cele.
Do najistotniejszych przesłanek-warunków zaliczyć trzeba:
ü możliwości materialne państwa. Przede wszystkim w bezpośredniej działalności wykonawczej możliwości materialne występują w kontekście uwarunkowania realnego, czyli są sprawdzalne praktycznie. Zatem ich brak decyduje o niemożności czy nieskuteczności działania pozytywnego. Z kolei w tych dziedzinach aktywności praktycznej administracji, w których ustalenie i realizacja uprawnienia czy obowiązku są pewne, siła uwarunkowań materialnych odnosi się wyłącznie do działań prawotwórczych organów administracyjnych.
ü stan organizacyjny państwa określić można zbiorczo grupę przesłanek odzwierciedlających elementy istotnie związane ze struktura organizacyjna administracji, widziana zwłaszcza w jej kontekście sprawności.
ü treść polityki społeczno-gospodarczej. Kwestia wyjściowa dotyczy przedmiotu. Dopóki się owego przedmiotu dokładnie nie ustali, znaczna cześć klasyfikacji i kwalifikacji dokonywana będzie po omacku.. Polityka wobec administracji może mieć wpływ na przedmiotowy zasięg jej ingerencji wszędzie tam, gdzie w wyniku jej respektowania organy administracyjne tworząc prawo. Ma ona trojakie znaczenie: wpływa na określony stan ingerencji w obrębie tego samego prawa, decyduje o treści prawa i wpływa na określony stan ingerencji w granicach nowego prawa.
Występuje tu organiczne sprzęgnięcie zależności: treść polityki zależy od możliwości materialnych i organizacyjnych, możliwości te zaś zależą od treści polityki.
Przesłanki-cele można rozumieć takie wartości podstawowe, których realizacja leży w ostatecznym zamierzeniu podmiotów administrujących. Wartości te występują w dwojakich charakterze: są celem działań administrujących i jednocześnie ich warunkiem. Należą do nich:
ü interes społeczny rodzi się z faktu życia w grupie społecznej. Tak, więc interes społeczny widzieć można jako narzędzie kształtowania sytuacji jednostki, określać go zaś jako interes dający potencjalnie odnieść do wielu nie zindywidualizowanych adresatów traktowanych jako wspólny podmiot. Interes społeczny sprzyjać ma realizacji interesu indywidualnego a nie odwrotnie..
· interes indywidualny,
· interes państwowy.
W sytuacji sprzecznych interesów o tyle można obarczyć nowymi obowiązkami lub ograniczyć dotychczasowe prawa obywateli, o ile potrzebne to jest państwu lub samorządom terytorialnym do zapewnienia powodzenia celów ustalonych właśnie ze względu na tych obywateli. Inaczej mówiąc idzie tu o ochronę interesu społecznego (publicznego) jako etapu realizacji interesu indywidualnego.
Interes określona wartość motywacyjna ujawniana lub ujawniająca się w razie kontrowersyjnego zbiegu dwóch zachowań przejawianych zależnie, co najmniej przez dwa podmioty czy grupy podmiotów.
Budowa prawa administracyjnego.
Prawo administracyjne jest to zespół norm regulujących działalność administracyjną (administrację w sensie przedmiotowym); lub prościej i szerzej prawo administracyjne jest to prawo, które normuje administrację publiczną.
Podział na prawo:
ü ustrojowe. Normy prawa ustrojowego regulują wszystkie najważniejsze elementy administracji publicznej jako organizacji. Dotyczą, więc tworzenia o obsadzania organów administracyjnych i ich urzędów, budowy wew. oraz wzajemnych relacji poszczególnych struktur organizacji.
ü materialne. Normy prawa materialnego określają. Gdy realizacja prawa następuje przez wydanie decyzji organy właściwe do jej wydania, a także określają treść decyzji, co do praw i obowiązków przydawanych lub nakładanych. Natomiast, gdy stosunki prawne (prawa i obowiązki) powstają z mocy samego prawa ustalają skutki nieprzestrzegania norm tego prawa.
ü procesowe. Normy prawa procesowego regulują tok czynności podejmowanych przez organy określone prawem ustrojowym w celu realizacji nor prawa materialnego.
Źródła prawa administracyjnego.
Źródła prawa- rozumie się sposoby, w jakich tworzy się, utrzymuje i zmienia prawo.
Źródłami prawa administracyjnego są:
1. konstytucja
2. liczne ustawy
3. rozporządzenia z mocą ustawy ( od 97 r. w bardzo ograniczonym zakresie)
4. liczne rozporządzenia
5. uchwały
6. zarządzenia
7. lokalne przepisy prawne
8. statuty
9. regulaminy itd.
Cechy źródeł prawa:
· ich wielkość i różnorodność w sensie składników gatunkowych. Różnią się one pod tym względem od źródeł innych działów prawa. W prawie administracyjnym występuje wielka różnorodność źródeł prawa, przy czym najliczniej reprezentowane są właśnie rozporządzenia.
· nie jest prawem skodyfikowanym
· to, że większość źródeł prawa administracyjnego pochodzi od samej administracji
· prawo administracyjne nie jest jednolite w sensie wyróżnienia go jako gałęzi lub działu.
· w prawie administracyjnym znane jest i stanowi jego część prawo miejscowe, ustanawiane w granicach ustaw z powodu ewenementu lokalnego tj. potrzeby takiej regulacji, która nie występuje jednocześnie na obszarze całego kraju.
Podział źródeł prawa może nastąpić także ze względu na różne inne kryteria:
- kryterium usytuowania organu stanowiącego akt normatywny pozwala na rozróżnienie źródeł prawa stanowionego przez naczelne organy państwa źródła prawa, które tworzone są zarówno przez naczelne jak i centralne organy administracji oraz źródła prawa tworzone przez organy administracji rządowej w województwie oraz organy samorządu terytorialnego.
- kryterium dotyczące zakresu działania administracji ( zewnętrznej i wewnętrznej) pozwala na rozróżnienie źródła prawa, które powszechnie obowiązują oraz źródła prawa wewnętrznego np. zarządzenia ministrów.
- kryterium dotyczące zakresu treści aktu prawnego, dzięki któremu możemy wyróżnić źródła ustrojowe, jakim jest na przykład Konstytucja, źródła funkcjonalne, jakimi są ustawy oraz źródła, które określają prawa i obowiązki obywateli.
Obowiązujący podział i hierarchia źródeł prawa została nadana w prawie polskim poprzez Konstytucję. Ustawa zasadnicza z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483). Tym samym dzieli ona źródła na:
- powszechnie obowiązujące, do których zgodnie z art. 87 zalicza konstytucję ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia, oraz akty prawa miejscowego obejmujące zakresem swojego działania jedynie cześć terytorium. Do tego rodzaju źródeł prawa zalicza się także rozporządzenia z mocą ustawy, które wydawanie są przez Prezydenta w czasie stanu wojennego. Są to rozporządzenia wydawane na wniosek rady Ministrów w przypadku braku możliwości Sejmu zebrania się na posiedzeniu. Dodatkowo wymagają one zatwierdzenia przez Sejm na pierwszym podjętym posiedzeniu.
- o charakterze wewnętrznym, do których zaliczane są uchwały Rady Ministrów, zarządzenia Prezesa Rady Ministrów oraz Ministrów, oraz zarządzenia Prezydenta. Ich cechą charakterystyczną jest to, iż o dotyczą one jedynie tych organów, które podlegają podmiotowi je wydającemu. (art. 93 oraz art.142 Konstytucji).
ŹRÓDŁA POWSZECHNIE OBOWIĄZUJĄCEGO PRAWA
KONSTYTUCJA
Na czele formalnych źródeł obowiązującego prawa stoi Konstytucja. Jest ona usytuowana na samym szczycie hierarchii aktów prawnych. Termin konstytucja jest często zastępowany w doktrynie prawa terminem - ustawa zasadnicza. Normy zawarte w konstytucji są powszechnie obowiązujące i posiadają moc nadrzędna nad innymi normami zawartymi w innych aktach prawnych. Oznacza to, iż wszystkie normy muszą być zgodne z normami konstytucji. Wszystkie urzędy, instytucje czy organy są zobowiązane do przestrzegania norm konstytucji i nienaruszania ich w trakcie podejmowania przez siebie czynności. Zasada ta wyrażona jest w art. 7 konstytucji, który stanowi, iż "organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa".
Konstytucja zgodnie z art. 8 ust. 2 stosowana jest bezpośrednio, chyba, że przepisy konstytucji mówią inaczej - jest to tzw. zasada bezpośredniości Konstytucji.
Głównym celem konstytucji jest wskazanie głównych założeń państwa we wszystkich najważniejszych dziedzinach jego funkcjonowania takich jak ustrój, gospodarka, stosunek do religii itp.
W zakresie ustroju i organizacji władz w Polsce Konstytucja przyjmuje zasadę trójpodziału władz na władze ustawodawcza, wykonawcza i sadowniczą. Zgodnie z artykułem 10 konstytucji Sejm i senat stanowią władze ustawodawcza w Polsce natomiast Prezydent i trybunały - władze wykonawczą. Konstytucja daje podstawy prawne do działania powyższych organów, określa ich strukturę, zakres działania kompetencję oraz sposób ich powoływania. Konstytucja też określa wzajemne relacje pomiędzy trzema rodzajami władzy w Polsce a także pomiędzy organami administracyjnymi a władzą ustawodawczą. Uregulowane są także sprawy związane z samorządem terytorialnym.
Zgodnie z postanowieniami Konstytucji terenowe organy administracji rządowej oraz organy jednostek samorządu terytorialnego upoważnione do wydawania aktów prawa miejscowego, które zakresem obowiązywania obejmuje poszczególne obszary podziału administracyjnego państwa.
USTAWY
Ustawy stanowią najważniejszą cześć formalnych źródeł prawa mają one, bowiem najszersze zastosowanie w systemie prawa. Regulują one wszystkie aspekty życia społecznego, gospodarczego i politycznego państwa. W zakresie prawa administracyjnego określają one kwestie związane z organizacją i funkcjonowaniem administracji a także regulują w sposób szczegółowy prawa i obowiązki obywateli w stosunku do organów administracji. Dla postępowania administracyjnego i rozstrzygania spraw stanowią one najważniejsze formalne źródło prawa, na którym opiera się za gałąź prawa administracyjnego. Zezwalają one na bezpośrednią ingerencje w życie każdego obywatela, uprawniają do wydania indywidualnych rozstrzygnięć w formie decyzji administracyjnych bądź postanowień. Uprawniają także organy administracji do wydawania aktów prawnych o mocy powszechnie obowiązującej.
Konstytucja artykule 20 reguluje sposób uchwalania ustaw. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje posłom, Senatowi, Prezydentowi RP, Radzie Ministrów oraz grupie, co najmniej 100 tysięcy obywateli. Ustawy uchwalane są przez sejm. W celu podjęcia ustawy potrzebna jest zwykła większość głosów w obecności, co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
Ustawy regulują wszystkie dziedziny życia państwa za wyjątkiem tych, które uregulowane są w Konstytucji.
Tak, więc ustawą mogą być uregulowane wszystkie sprawy, których nie normuje Konstytucja. Jednocześnie w Konstytucji można znaleźć odniesienia do ustaw, tzn. Konstytucja wyraźnie nakłada obowiązek uregulowania pewnych spraw aktem prawnym, jakim jest ustawa. Tak jest np. w przypadku spraw dotyczących ograniczenia wolności oraz uczestnictwa w zgromadzeniach (art. 57 konstytucji), wiążących się z trybem rozpatrywania petycji, wniosków, i skarg składanych w związku z wykonywanymi zadaniami z zakresu administracji publicznej (art. 63 Konstytucji), a także w przypadku spraw dotyczących określenia innych niż gmina jednostek samorządu terytorialnego (art. 164 ust. 2).
RATYFIKOWANE UMOWY MIĘDZYNARODOWE
W Konstytucji kwestie związane z umowami międzynarodowymi uregulowane są dwukrotnie: w art. 87 ust. 1 oraz w art. 91 ust. 2. Pierwszy z przytoczonych artykułów mówi, iż umowy międzynarodowe w porządku hierarchicznym aktów prawnych mają mniejsza moc obowiązującą niż ustawy i występują w katalogu za nimi. Natomiast drugi z artykułów stanowi, iż w przypadku umowy międzynarodowej ratyfikowanej podejmowane za uprzednia zgodą wyrażona w ustawie ma on pierwszeństwo obowiązywania przed ustawami. Można zauważyć tu pewna sprzeczność pomiędzy tymi dwoma artykułami - w wiertle art. 91 ust. 2 należałoby założyć, iż umowy międzynarodowe ratyfikowane w katalogu źródeł prawa powinny stać przed ustawami.
To dwutorowe uregulowanie można tłumaczyć faktem, iż umowy międzynarodowe dzielą się na umowy ratyfikowane przez Prezydenta, które stoją w hierarchii po ustawach oraz umowy międzynarodowe ratyfikowane za uprzednia zgodą wyrażona w ustawie. Można, zatem przyjąć, iż art. 91 ust. 2 Konstytucji stanowi lex specialis w stosunku do art.87 ust. 1.
Przez termin umowa międzynarodowa należy rozumieć takie uregulowania, które dotyczą dwóch lub więcej państwa i nakładają na właściwe organy tych państw pewne obowiązki mające na celu wykonanie zobowiązania wynikające z umowy.
Ratyfikacja (zatwierdzenie) natomiast oznacza zgodę na zawarcie umowy międzynarodowej. W Polsce ratyfikacja umów międzynarodowych należy do kompetencji prezydenta RP
Podmiotami umów międzynarodowych są państwa, które wykonują ich treść poprzez działanie upoważnionych do tego organów. Umowy są ratyfikowane (zatwierdzane) przez uprawniony organ państwowy i oznacza to ostateczną zgodę na związanie się państwa umową międzynarodową. Organem uprawnionym do ratyfikowania umów międzynarodowych w Polsce jest Prezydent RP. Jest jednak zakres spraw regulowanych przez umowy, których ratyfikacja wymaga wcześniej wyrażonej zgody w ustawie. Do tych spraw należą kwestie dotyczące pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych, wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji, członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej, znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym, spraw uregulowanych w ustawie, lub, w których Konstytucja wymaga ustawy.
Konstytucja określając hierarchie umów międzynarodowych nadaje im jednocześnie moc powszechnie obowiązującego prawa. Oprócz tych ratyfikowanych umów międzynarodowych obowiązujących zarówno w działalności administracji ważne są także tzw. międzynarodowe umowy międzynarodowe. Mają one bezpośrednie oddziaływanie zwłaszcza na postępowanie administracyjne. Dotyczą one tych zadań, które należą do zakresu działania organów administracyjnych i są wykonywane przez wewnętrzne organy państw będących podmiotem takiej umowy. Najczęściej treścią takich umów regulowane są kwestie związane ze sprawami celnymi, wizowymi, dotyczące kontroli granicznej, prawa drogowego (tranzytu), łączności, telekomunikacji, prawa pocztowego, ochrony środowiska. Czasami mogą one dotyczyć jedynie współpracy międzygminnej (np. pomiędzy gminami przygranicznymi). W treści tych umów określone są obowiązki i kompetencje organów, które będą realizować postanowienia umów. Organy administracji treścią umów międzynarodowych mogą być tez wyposażane w upoważnienia do zawierania pomiędzy sobą stosownych porozumień.
ROZPORZĄDZENIA
Konstytucja wskakuje wyraźne organy, które posiadają w zakresie swoich kompetencji prawo do wydawania rozporządzeń. Zgodnie z przepisami, do wydania rozporządzenia niezbędne jest ustawowe upoważnienie, które jasno wskazuje, jaki organ jest upoważniony do wydania rozporządzenia. Ustawa zazwyczaj też wskazuje rodzaj spraw i ich zakres, jaki rozporządzeniem powinien być regulowany. Udziela, więc wskazówek, co do jego treści. Co do zasady , prawo nie przewiduje możliwości udzielania tzw. subdelegacji, tzn. organ upoważniony do wydania rozporządzenia nie może scedować swoich uprawnień na inne organy. (art. 92 konstytucji).Jest to jedna z cech charakterystyczna dla tego typy wydawanych aktów.
Głównym zadaniem rozporządzeń jest stanowienie norm wykonawczych do ustaw, którymi organ został upoważniony do jego wydania. Możliwe jest, iż ustawa w celu wydania rozporządzenia nakazuje współprace różnych organów. Rozporządzenie może zostać wydane albo w oparciu o wydaną przez dany podmiot opinię (np. zgodne z art. 42 ust. 2 pkt 3 ustawy z 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym, Dz. U. Nr 65, poz. 385 z późn. Zm., Rada Główna Szkolnictwa Wyższego opiniuje m. In. Projekty aktów normatywnych dotyczących badań naukowych, szkolnictwa wyższego oraz stopni naukowych i tytułu naukowego; zgodnie z art. 14 ust. 2 ptk.3 Ustawy z 18 grudnia Służby Cywilnej opiniuje projekty aktów normatywnych dotyczących służby cywilnej) albo wyrażoną przez dany podmiot zgodę - są to tzw. rozporządzenia wydane "w uzgodnieniu" lub "w porozumieniu".
Zgodnie z Konstytucją rozporządzenia mogą wydawać:
- zgodnie z art. 142 ust. 1: prezydent RP,
- zgodnie z art. 146 ust. 4 ptk 2: Rada Ministrów,
- zgodnie z art. 148 ptk.3: Prezes Rady Ministrów,
- zgodnie z art. 149 ust. 2: ministrowie kierujący działem administracji rządowej,
- zgodnie z art. 213 ust. 2: Krajowa Rada Radiofonii I telewizji
- Przewodniczący Komitetu Badań Naukowych
- Przewodniczących Komitetu Integracji Europejskiej.
Uprawnienia tych dwóch ostatnich wynikają z faktu, iż wchodzą oni w skład Rady Ministrów a co za tym idzie stosowane są wobec nich przepisy odnoszące się do ministra kierującego działem administracji rządowej, czyli art. 147 ust. 4 i 149 ust. 3 Konstytucji.
W treści rozporządzenia musi zostać zawarta podstawa prawna, to znaczy określenie na podstawie, jakiej ustawy dane rozporządzenie zostaje wydane i czego dotyczy. Oznacza to podanie dokładnego artykułu a nie jedynie tytułu ustawy. Przepisy zawarte rozporządzeniu muszą być zgodne zarówno z ustawą, na podstawie, której rozporządzenie zostało wydane, jak i z przepisami zawartymi w konstytucji oraz ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi.
Wyróżniamy 3 rodzaje rozporządzenia
1 Rozporządzenie WYKONAWCZE
Wydawane na podstawie delegacji ustawowej prze radę ministrów a w terenie przez wojewodę oraz organy administracji niezespolonej
2 Rozporządzenie Zwykłe (SAMOISTNE)
Wydane przez prezydenta RP w celu wykonania konstytucyjnych kompetencji prezydenta
3 Rozporządzenia PORZĄDKOWE
Wydawane wyłącznie przez wojewodę w sytuacji zagrożenia życia zdrowia mienia porządku bezpieczeństwa publicznego na obszarze województwa lub jego części
ROZPORZĄDZENIA Z MOCĄ USTAWY
Rozporządzanie z mocą ustawy jest aktem prawnym, do którego wydania kompetencje posiada organ władzy wykonawczej. Rozporządzenie takie może zastępować ustawę.
Zgodnie z art. 234 aktualnie obowiązującej konstytucji, jedynym organem, który posiada kompetencje w zakresie wydawania rozporządzeń z mocą ustawy jest Prezydent. Uprawnienie takie przysługuje mu podczas stanu wojennego, gdy sejm nie ma możliwości zebrać się na posiedzeniu. Na wniosek rady Ministrów, Prezydent wydaje rozporządzenie, które ma charakter powszechnie obowiązującego prawa. Treścią powyższego rozporządzenia powinny być objęte takie zagadnienia jak zasady działania organów władzy publicznej, zakres w jakim mogą zostać ograniczone wolności i prawa człowieka i obywatela w czasie stanu wojennego, a także podstawy, zakres i tryb wyrównywania strat majątkowych wynikających z tych ograniczeń.
AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO
Termin "akty prawa miejscowego" odnosi się do przepisów prawnych obowiązujących jedynie na pewnej administracyjnie wyodrębnionej części państwa. Do ich stanowienia potrzebne jest ustawowe upoważnienie. Takie upoważnienie posiadają:
- sejmik województwa,
- wojewoda,
- organy administracji niezespolonej,
- rada gminy.
Sejmik województwa jest uprawniony do wydawania aktów prawa miejscowego, obowiązującego na terenie części lub całości województwa. Wydawane przez sejmik akty są podpisywane przez przewodniczącego sejmiku, a następnie niezwłocznie przekazywane do opublikowania w Wojewódzkim Dzienniku Urzędowym.
Drugim organem, który może stanowić prawo obowiązujące na terenie całego lub części województwa jest wojewoda lub inne organy administracji niezespolonej. Zgodnie ustawy z 5 czerwca 1998 r. o administracji rządowej w województwie ( Dz. U. nr 91, poz. 577 z późn. zm. ), w przypadku zachodzącej konieczności ochrony życia, zdrowia lub mienia oraz do zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego wojewoda może stanowić rozporządzenia porządkowe. Należy jednak pamiętać, iż rozporządzenia te nie mogą być uregulowane wcześniej w ustawie lub innych przepisach obowiązującego prawa. Rozporządzenia te nie są wydawane na czas nieokreślony. Ich treścią może zostać nałożony określony nakaz lub zakaz zachowania się a także określony obowiązek świadczenia o charakterze osobistym lub rzeczowym nałożony na osoby zamieszkujące dany teren. Sankcja niezastosowania się do powyższych nakazów i zakazów może być nałożona grzywna, wymierzona zgodnie z prawem o wykroczeniach. Wojewoda ma obowiązek powyższe rozporządzenia przekazać zez zbędnej zwłoki Prezesowi Rady Ministrów, marszałkowi województwa, starostom, prezydentom miast, burmistrzom i wójtom, na których terenie działania rozporządzenie ma być stosowane. Ich obowiązywanie podlega przepisom powszechnie obowiązującym. Wchodzą one w życie na zasadach określonych w ustawie o ogłaszaniu aktów normatywnych.
W przypadku niezgodności aktów prawa miejscowego wydawanych przez wojewodę lub organy administracji niezespolonej z przepisami prawa powszechnie obowiązującymi mogą zostać w trybie nadzoru uchylone przez Prezesa Rady Ministrów. Przesłanka do uchylenia aktów prawa może być także niezgodność z polityką rządu lub naruszenie zasad rzetelności i gospodarności.
W myśl przepisów organami posiadającymi kompetencje do wydawania aktów prawa miejscowego są:
- rada powiatu,
- rada gminy,
a w wyjątkowych przypadkach:
- zarząd powiatu
- wójt.
junosza1755