referat-Egipt-1.odt

Życie codzienne kobiet w starożytnym Egipcie

1. Gdy słyszymy hasło „starożytny Egipt” pierwsze co przychodzi nam do głowy to skojarzenia mumie, piramidy, hieroglify. To jednak nie tylko te zagadnienia, gdyż państwo faraonów posiadało niezwykle oryginalną kulturę i może się poszczycić osiągnięciami, które po dziś dzień budzą zainteresowanie i podziw. Z racji tego, iż starożytny Egipt jest jednym z najstarszych źródeł naszej cywilizacji, bardzo ważne wydaje się zapoznanie z tą właśnie kulturą. Zazwyczaj, gdy oglądamy filmy, rozmawiamy na ten temat, najczęściej poruszane są kwestie ogólnie znane, jak właśnie wcześniej wspomniane piramidy, mumie, itd. Życie tamtejszych ludzi schodzi jak gdyby na dalszy plan, a to bez nich nie byłoby tych wszystkich wspaniałych dokonań, zabytków, które po dziś dzień możemy podziwiać w muzeach, czy też samym Egipcie. Niniejsza prezentacja skupiać się będzie na życiu codziennym kobiet w starożytnym Egipcie, które to miały liczne obowiązki i również przyczyniły się do budowania świetności państwa faraonów.

W pierwszej kolejności należy zaprezentować aktualną sytuację w starożytnym Egipcie. Istotne jest to, że cechowała ją trwałość idei, niezmienność zarówno form, jak i też instytucji. To wiązało się oczywiście z konserwatyzmem i ogromnym przywiązaniem do tradycji. Właśnie dlatego przez ponad trzy tysiące lat historii Egiptu tą cywilizację cechowała jedność kulturowa i terytorialna[1].

2. Na życie i mentalność Egipcjan decydujący wpływ miało usytuowanie ich terytorium. Zamieszkiwali oni deltę Nilu, jego brzegi, a także kilka oaz. Życie koncentrowało się jedynie nad brzegami rzeki, gdyż tylko ona pozwalała na jego rozwój. Nie bez powodu grecki podróżnik Herodot napisał w V wieku p.n.e., że „Egipt jest darem Nilu”. Cały życie egipskie było oparte na rolnictwie. Ze względu na to, iż Nil na kilka miesięcy przybierał, co miało związek przede wszystkim z deszczami padającymi w górach Abisynii, nawadniał pola, tym samym wypłukiwał sól z ziemi, a w jej miejsce umieszczał żyzny muł. Tego typu uzależnienie od rzeki powodowało, że gdy wylew Nilu był zbyt duży, Egipcjanie cierpieli powódź. Natomiast jeżeli wody było zbyt mało panował brak urodzaju, czego konsekwencją był głód. 3. Z racji tego, że to Nil był tak ważny w życiu Egipcjan ci wykorzystywali go na różne sposoby, np. żeglarstwo. Nil oprócz korzyści dostarczanych dla rolnictwa pełni również rolę podstawowego szlaku transportowego. Dostarczał on ponadto ryb. Egipcjanie także polowali na ptaki, które licznie okupowały brzegi rzeki. Oprócz tego, co można dostrzec na slajdach prezentacji, Nil dostarczał również ogromnie ważnego w życiu Egipcjan papirusu, dzięki któremu możliwe było budowanie trzcinowych łodzi, koszy, mat oraz sznurów, czy materiału wykorzystywanego w piśmiennictwie[2].

Kobiety żyjące przez 3 tysiące lat w starożytnym Egipcie cieszyły się równością i wolnością, której raczej nie można było spotkać w innych krajach starożytnego Wschodu. Równość, z jaką traktowano kobiety wywodziła się przede wszystkim z tego, że kobieta w przekonaniu Egipcjan ma takie same prawa jak mężczyzna. Prowadziło to do tego, że Egipcjanka mogła bez żadnych przeszkód prowadzić działalność gospodarczą, posiadać domy, ziemię, mogła kupować, sprzedawać, a także pożyczać, sporządzać testament, czy chociażby zeznawać w sądzie w charakterze świadka. Kobiety, które żyły nad brzegami Nilu pracować mogły w wielu zawodach i płacę uzyskiwały za swą pracę taką samą jak mężczyźni. Najczęściej pracowały w rolnictwie, rzemiośle, handlu, ale także jako muzykantki, czy tancerki. Jednym z przekonań, które doprowadziło do takiego stanu rzeczy było też umiłowanie przez Egipcjan prawa do szczęścia. Mieszkańcy starożytnego Egiptu byli przekonani, iż podstawowym celem życiowym każdego z nich jest uzyskanie radości i szczęścia, co powodowało, iż szukali ich w kręgu rodziny[3].

4. Nieco odmienne stanowisko, w przypadku pozycji kobiety, prezentuje A. Krzemińska, która wskazuje, iż to mąż miał wyższą pozycję w związku małżeńskim. Wynikało to z finansowego uzależnienia kobiety od mężczyzny. Mężczyzna zarabiał na dom i dzieci, natomiast kobieta troszczyła się o nie. Autorka podkreśla, że kobiety były szanowane, jednak nie posiadały praw równych mężczyznom. Wskazuje ona jednak, iż o dużym szacunku, jakim darzyli kobiety Egipcjanie, świadczy sztuka. Kobiety nigdy nie musiały przed mężczyznami ukrywać swojego ciała. Na malowidłach, rzeźbach podkreślano ich kobiecość[4].

5. Nie istnieją źródła, dokumenty, rysunki, malowidła, które przedstawiałyby ceremonię zaślubin Egipcjan. Według przypuszczeń byli oni uznawani za męża i żonę w momencie, kiedy razem ze sobą zamieszkali. Ten moment był odpowiednio celebrowany poprzez organizację przyjęcia, na które zapraszano znajomych. Od tego czasu kobieta, która została przyjęta do domu męża stawała się panią domu i brała na swoje braki obowiązki żony i matki. Egipcjanki bardzo wcześnie wchodziły w związki małżeńskie. Miało to miejsce w wieku 12-13 lat. Z analizy dokumentacji wynika, że dziewczyna nie potrzebowała zgody rodziców na zawarcie małżeństwa i najczęściej swobodnie wybierała przyszłego męża[5]. Nie istniały określone przepisy dotyczące małżeństwa w starożytnym Egipcie, jednakże z woli partnerów spisywano umowę, która miała za zadanie regulować kwestie majątkowe. Odbywało się to ze względu na materialne zabezpieczenie żony i dzieci. Spisania umowy dokonywał skryba, a odbywało się to w obecności świadków. Najstarsze tego typu dokumenty odnaleziono z Okresu Późnego VII-VI wiek p.n.e.[6]

6. W starożytnym Egipcie, tak jak to często ma miejsce w czasach obecnych, o możliwościach życiowych kobiety decydowały także pozycja i majątek jej rodziny. Kobiety, które pochodziły z grup uprzywilejowanych mogły wieść wygodne i beztroskie życie. W tym miejscu należy wskazać, iż niektóre z bogatych Egipcjanek nie chciały beztroskiego życia i przyjmowały na siebie obowiązki państwowe sprawując takie funkcje jak sędzia, nadzorca, czy gubernator. W przypadku niższych warstw społecznych kobiety skupiały się na pracy w gospodarstwie, domach lub warsztacie. To powodowało, iż podejmowały się bardzo zróżnicowanych prac począwszy od mielenia zboża, pieczenia chleba, aż po szycie odzieży. Niektóre z kobiet zajmowały się działalnością gospodarczą handlując wyprodukowanym lnem, perfumami, bądź też wypożyczając własnych niewolników. Inne Egipcjanki podejmowały także pracę w roli opiekunek, pokojówek w domach zamożniejszych rodzin. W starożytnym Egipcie kobiety mogły zyskać wykształcenie medyczne w szkołach zawodowych mieszczących się w Heliopolis, czy Sais. Te, które je ukończyły, stawały się lekarkami i położnymi[7].

Kobiety nie posiadały do końca praw równych mężczyznom, gdyż każda kobieta była zobowiązana do zaprzestania podejmowania jakichkolwiek relacji z innymi mężczyznami oprócz męża. Warto wskazać, że ten zakaz dotyczył tylko kobiet. W przypadku zdradzającej żony, a także jej kochanka przewidziano surowe kary. Mogło się to skończyć w przypadku kobiety oszpeceniem twarzy, mężczyznę natomiast kastrowano[8].

7. Najważniejszym obowiązkiem każdej Egipcjanki, w kontekście damsko-męskim, było wychowywanie dzieci. Egipcjanin musiał skupić się natomiast na zapewnieniu kontynuacji rodziny[9].

Ważnym okresem w życiu każdej Egipcjanki była ciąża i późniejsze macierzyństwo. Kobietę w okresie ciąży otaczano specjalną opieką i troską. 8. W okresie ciąży wykorzystywano w domach  okolicznościowe zdobienia, a także figurki kompetentnych w tej sferze bóstw, to jest Bes, czy bogini Toeris. To Toeris była uznawana za opiekunkę kobiet będących w połogu i karmiących piersią. Jej podobiznę można było znaleźć na łóżku, krzesłach i innych przedmiotach z otoczenia ciężarnych. Jednym z istotnych elementów wyposażenia domów w tym czasie były tzw. „butelki ciężarnych” przybierające kształt nagiego ciała kobiety ciężarnej. Chcąc zapobiec poronieniu Egipcjanki stosowały węzły, przepaski i zatyczki. Poród odbywał się w pozycji siedzącej lub klęczącej. Ze względu na to, iż kobieta w okresie połogu była uznawana za nieczystą, poród odbywał się poza domem w altanie lub w ogrodzie. Przy porodzie pomagały położne. W czasie porodów wiele kobiet i noworodków umierało, o czym świadczą liczne mumie. Najczęstszą przyczyną śmierci były komplikacje porodowe. Bogate Egipcjanki zatrudniały mamki-karmicielki. Mniej zamożne kobiety samodzielnie karmiły piersią do trzeciego roku życia dziecka. Z jednej strony pozytywnie wpływało to na dziecko, natomiast z drugiej strony zapobiegano w ten sposób na pewien okres kolejnej ciąży[10].

W tym miejscu należy zaznaczyć, że niektóre z małżeństw były zawierane na czas określony, np. na kilka miesięcy, za co kobieta była później odpowiednio wynagradzana. Przy zawieraniu małżeństwa ważną rolę odgrywało dziewictwo narzeczonej. W świecie starożytnego Egiptu istniała ponadto instytucja rozwodu. Ich przyczynami najczęściej były zdrady. W literaturze najczęściej to kobieta była stawiana za główną przyczynę rozwodu. Małżeństwo kończyło się także wraz ze śmiercią jednego z małżonków. Rozwód odbywał się w sposób prywatny, bez aspektów państwowych, czy religijnych. Oprócz cudzołóstwa za częsty powód rozwodu uznawana była też bezpłodność jako wada jednego z partnerów, bądź wygaśnięcie uczuć[11].

Zatem podsumowując, kobiety w starożytnym Egipcie posiadały dość uprzywilejowaną pozycję w porównaniu do innych państw tamtejszych czasów, a także i późniejszych.

Bibliografia

1. Ćwiek A., Śmierć i życie w starożytnym Egipcie, Muzeum Archeologiczne w Poznaniu, Poznań 2005.
2. Krzemińska A., Miłość w starożytnym Egipcie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2004.
3. Myśliwiec K., Eros nad Nilem, Prószyński i S-ka, Warszawa 1998.
4. Wołosik A., Kobiety Egiptu, http://www.wstronedziewczat.org.pl/downloads/egipt.pdf.

5