Rocznik Muzeum Ewolucji Nr5 (2013).pdf

(8702 KB) Pobierz
Nr 5
2013
ISSN 1689-8540
Warszawa 2013
Od redaktora
Niniejszym przedstawiam już piąty zeszyt z zapoczątkowanej
w 2009 roku serii wydawniczej Muzeum Ewolucji. Zawiera on
sześć artykułów, w których zaproszeni Autorzy opisują roz−
maite aspekty badań paleontologicznych.
Pierwszy tekst to urocza opowieść o norach krabów−dusz−
ków i ich znaczeniu dla rekonstrukcji dawnych środowisk.
Drugi przedstawia historię badań triasowych gadów morskich
w Polsce, a zarazem kreśli ekscytujące perspektywy dalszych
badań tych zwierząt. Z trzeciego możemy się dowiedzieć
o tym, w jaki sposób żarłoczne jeżowce przyczyniły się do upadku liliowców
łodygowych. Czwarty tekst opowiada o spektakularnym sukcesie ewolucyjnym
rekinów. Piąty o tym, jak żmudna analiza igieł doprowadziła do zaskakujących
wniosków na temat ewolucji australijskich gąbek. Wreszcie ostatni artykuł, naj−
krótszy, odsłania kulisy kultowego już dzisiaj znaleziska triasowej
„łąki
liliowco−
wej” w Tatrach.
Zeszyt został wydrukowany przy finansowym wsparciu m.in. Instytutu Nauk
Geologicznych Uniwersytetu Wrocławskiego, Instytutu Geologii Podstawowej
Wydziału Geologii Uniwersytetu Warszawskiego oraz ze środków grantu Narodo−
wego Centrum Nauki (grant nr DEC 2011/01/N/ST10/06989).
Zapraszam do lektury oraz do zwiedzania Muzeum Ewolucji!
Marcin Machalski
redaktor Rocznika
Instytut Paleobiologii PAN
ul. Twarda 51/55
00−818 Warszawa
mach@twarda.pan.pl
1
Kraby−duszki
Ocypode
i ich nory
Andrzej RADWAŃSKI, Anna WYSOCKA i Marcin GÓRKA
Jednymi z najbardziej charakterystycznych nor morskich bezkręgowców są nory
krabów z rodzaju
Ocypode,
masowo grzebiących u piaszczystych wybrzeży mórz
tropikalnych. W stanie kopalnym (od miocenu począwszy) wyróżniają się one swą
okazałą wielkością (od 1 aż do 2 metrów głębokości, grubość ludzkiego ramienia)
oraz szczególnym kształtem, przypominającym litery J oraz Y. Nory takie wy−
stępują m.in. w mioceńskich piaskach Polski i Ukrainy, dostarczając cennych
danych na temat środowiska, w jakim owe piaski się tworzyły.
Dowodem istnienia wielu organizmów,
zwłaszcza zwierzęcych, w ubiegłych epokach
geologicznych pozostają nieraz jedynie ślady
ich działalności życiowej. Dla organizmów
grzebiących są to rozmaite nory, o zwykle
mniej lub bardziej utwardzonych ściankach,
a zachowujące się zarówno w środowiskach
lądowych (np. nory kretów, lisów, ale także
dżdżownic i mrówek), jak i w środowiskach
morskich (np. nory krewetek, krabów). Do
tych ostatnich należą nory rodzaju
Ocypode,
reprezentowanego w dzisiejszej faunie pełno−
morskiej przez kilkanaście gatunków (Vannini
1980: tabela 1), spośród których najczęstsze są
dwa kosmopolityczne, i stąd najwcześniej roz−
poznane:
Ocypode quadrata
i
Ocypode cerato−
phthalma,
zaś inne, o nie zawsze jasnej od−
rębności taksonomicznej, notowane są tylko
z niezbyt licznych stanowisk regionalnych.
Wszystkie rozpatrywane poniżej dane dotyczą
głównie owych dwóch gatunków.
Zjawy na plaży
Urokliwe te zwierzaki ożywiają dziś, acz
tylko nocą, rozległe płycizny i plaże mórz wy−
łącznie tropikalnych. Jak Autorzy przekonali
się osobiście na plażach okolic Mahabalipuram
koło Madrasu w Indiach, okolic zatoki Ha Long
w północnym Wietnamie, bądź na plażach Ke−
nii na południe od Mombassy, na wielu obsza−
rach występują one bardzo licznie, mieszkają
w norach (kilku do kilkunastu na 1 m
2
) i zdecy−
dowanie dominują w nocnej scenerii, poszu−
kując jakiejś strawy. Wyłażąc na żer ze swoich
nor albo śmigają bokiem, chyłkiem przy dnie,
lub kroczą dumnie na wyprostowanych od−
nóżach, jakby na szczudłach (Cott 1929), albo
dają się unosić fali przypływu bądź jej bryzgom
i mgiełce, niczym jakieś zwiewki czy nocne zja−
wy. Pojawiając się masowo, przydają niepowta−
rzalny urok plażom tropikalnej nocy, co dobrze
tłumaczy ich obiegową nazwę kraby−duszki
(ang.
Ghost Crabs).
Znikają one bowiem sprzed
oczu niczym owe duszki, zanim migawka apa−
ratu fotograficznego zdąży się poruszyć, ucie−
kając do nor szybciej niż sprzed kwiatów noc−
nych śmigają ćmy zawisaki, a sprzed dziennych
– tropikalne kolibry.
Kraby−duszki zamieszkują całą strefę tropi−
ków, od wybrzeży Oceanu Indyjskiego w Azji
i wschodniej Afryki począwszy, poprzez obszar
Wielkiej Rafy Australii, po Karaiby i atlantyc−
kie wybrzeża Ameryki Północnej. Tylko jeden
gatunek próbuje zasiedlić się w południowym
Śródziemnomorzu, wzdłuż wybrzeży Cypru.
Rocznik Muzeum Ewolucji Instytutu Paleobiologii PAN Nr 5 (2013)
2
Kraby−duszki
Ocypode
i ich nory
Kraby−duszki
Ocypode
i ich nory, współczesne (A–E) oraz kopalne (F
1
–F
2
). A – Usytuowanie nor na wybrzeżu Wyspy
Heron w Wielkiej Rafie Barierowej Australii (wg Förster i Barthel 1978); B –
Ocypode quadrata
(wg Savazzi 1985,
nieco zmienione); C –
Ocypode quadrata
w krajobrazie wybrzeży Małych Antyli (znaczek pocztowy republiki
Grenadines of St. Vincent); D – Zmienność nor u wybrzeży Japonii i ich relacja do poziomu wody (wg Utashiro i Horii
1965, zmienione); E – Zmienność nor u wybrzeży Georgii w relacji do poszczególnych stref brzegu i nor krewetek
Callianassa major
(wg Frey i Mayou 1973, zmienione); F – Największa nora kopalna ze środkowego miocenu (badenu)
piaskowni w Stratyniu na Ukrainie: F
1
– nora (wraz z towarzyszącą mniejszą) po wydobyciu, F
2
– nora w czasie
wydobywania 26 września 2009 r. (wg Radwański i in. 2012).
3

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin