SKRYPT do Szczura.pdf

(537 KB) Pobierz
SKRYPT „Historia Polski. Średniowiecze” S. Szczur
I.
Od plemion do państwa gnieźnieńskiego
1). Geografia plemienna na ziemiach Polski
IX w. – opis grodów i terytoriów z północnej strony Dunaju ->
Geograf Bawarski
(prawdopodobnie
powstał w klasztorze św. Emmerama w Ratyzbonie)
o
Na ziemiach polskich: Pyrzyczanie, Wolinianie, Śląsk: Ślężanie,
Dziadoszanie, Opolanie, Golęszycowie; Wiślanie, Lędzianie, Goplanie
nie ma plemion zamieszkujących Pomorze Śr i Wsch., Mazowsze, Kujawy
i Wielkopolskę
*dokument dla biskupstwa praskiego cesarza Henryka IV z 1086 r.
->
potwierdzenie granic biskupstwa praskiego
-> Małopolska i Śląsk: plemiona Ślężan, Trzebowian, Bobrzan i Dziadoszan
*
Kronika biskupa merseburskiego Thietmara:
Dziadoszanie i Ślężanie
=> problem lokalizacji plemion
*
„Dzieje saskie” Widukinda ->
pojawienie się nazwy Licikaviki (interpretacja: 1)
Lestkowice ~ przodek Mieszka I - 2) plemię: Lubuszanie, Lędzianie, Łęczycanie)
2) Wiślanie
informacje źródłowe:
Geograf bawarski
Germania króla angielskiego Alfreda Wlk (IX w.)
Żywot św. Metodego
tereny górnego biegu Wisły, ale brak dokładnego określenia ~ okolice
Krakowa?
Najazdy na państwo wielkomorawskie
Zagadnienie chrystianizacji Wiślan – hipoteza
- misja Konstantyna (Cyryla) i Metodego
Przybyli na Morawy w 863 r. aby schrystianizować -> j. słowiański
językiem liturgii (to różni ich misję od misji kleru niemieckiego)
Mowa o anonimowym księciu Wiślan przyjmującym chrzest w
niewoli -> Kraków stolicą Wiślan
3) Polanie
pierwsze wzmianki źródłowe – dopiero ok. 1000 roku
lata 930 – 940 – ekspansja terytorialna
- osadnictwo w okolicach Gniezna:
Nierównomierne
Z dala od zagrożenia – Niemiec
Chronione ziemiami Słowian połabskich
Mazowsze – ochrona przed plemionami pruskimi
Plemiona śląskie i małopolskie podporządkowane Czechom
- osadnictwo w Wielkopolsce:
Znaczne skupiska: wzdłuż doliny Warty i Odry
Budowa potężnych grodów w miejsce dawnych grodów
plemiennych – Polanie w roli zdobywców
1
Początkowa ekspansja -> płd i Zach Wielkopolska
Grody wokół Gniezna – Grzybowo k. Wrześni, gród w Ostrowie Lednickim, Moraczewo
Lata ’40 X wieku – grody w Gieczu, Lądzie, Poznaniu i Gnieźnie -> podwojenie liczby
grodów ~ stabilna pozycja gospodarcza, manifestacja siły
- dalsza ekspansja:
Pomorze
Kalisz
Mazowsze
Sandomierz – ekon. -> węzeł handlowy
Grody Czerwieńskie (terytorium Lędzian) -> 981 r. –
utracone na rzecz książąt ruskich
Małopolska – ok. 984 r. – prawdopodobnie przeszła w ręce
Chrobrego
DYNASTIA PIASTOWSKA
Gall Anonim – legenda dynastyczna
1.
Siemowit (syn ubogiego oracza, Piasta) – zastąpił Popiela
2.
Leszek
3.
Siemomysł
4.
Mieszko
4) Sąsiedzi państwa gnieźnieńskiego
1. Plemiona słowiańskie między Odrą a Łabą => Słowianie Połabscy
plemiona:
o
Wieleckie – Wieleci ~ Lucicowie
Płd – Stodoranie (wokół Brandenburga)
- Sprewianie
- Lubuszanie
- Siemczycowie i Wkrzanie
Płn – Redarzy
- Dołężanie
- Chyczanie
- Czrezpienianie
Zach – Doszanie, Brzeżanie, Morzyczanie, Linianie + wyspa Rugian
o
Plemiona obodrzyckie: Obodryci, Wagrowie, Bytyńcy, Połabianie
o
Plemiona serbskie i łużyckie: Głomaczowie, Milczanie -> teren rywalizacji
między Czechami, Niemcami i Mieszkiem
2. Państwo czeskie
o
Początki: VII/IX wiek
o
Pierwszy historyczny władca – Borzywoj – protoplasta dynastii Przemyślidów
o
Zwierzchnictwo biskupstwa w Ratyzbonie
o
974 r. – biskupstwa: Praga, Ołomuńc
3. Państwo niemieckie wobec Połabian
na gruzach p. wielkomorawskiego wyrastają Czechy
922 – wyprawa na Czechy księcia bawarskiego Arnulfa, za wiedzą
Henryka I -> zawarł rozejm z Węgrami -> kolejne wyprawy na
Połabie -> zmuszenie plemion do płacenia trybutu
Otto I – walka z Redarami, wspierany przez margrabię Marchii
Wschodniej – Gera
2
5.
940 r. – upadek Brenny, stolicy stodorańskiej
ciągłe powstanie wśród plemion słowiańskich
zakładanie nowych biskupstw podległych Moguncji lub
Hamburgowi
968 r. – utworzenie arcybiskupstwa w Magdeburga
Ruś kijowska Rurykowiczów
o
Kontakt z Mieszkiem dopiero po opanowaniu Lędzian
o
Zjednoczenia dokonali tutaj Waregowie
o
862 r. – Ruryk -> Nowogród, układy z Bizancjum, podbój Smoleńska, Kijowa..
o
913 r. – rządy obejmuje syn Ruryka, Igor – zerwanie pokoju z Bizancjum
o
syn Igora, Światosław – rozgromił państwo Chazarów
o
syn -> Włodzimierz I Wielki
zdobywa Kijów
po zabiciu brata, Jaropełka, stał się pierwszym władcą
próba ogólnopaństwowego kultu boga Peruna -> niezadowolenie
987 r. – przyjęcie chrześcijaństwa w obrządku wschodnim –
małżeństwo z Anną, córką cesarza
Ruś w kręgu kultury bizantyjskiej
MONARCHIA PIERWSZYCH PIASTÓW
I.
Państwo gnieźnieńskie Mieszka I
W obcych źródłach (o walkach z Wieletami):
Kronika Ibrahima Ibn Jakuba (żydowski
podróżnik i kupiec, w 966 r. na
dworze Ottona I w Magdeburgu)
Kronika saskiego mnicha Widukinda z Korbei
Podboje Mieszka wzbudzają zainteresowanie Ottona I – naruszają sferę jego wpływów
Mieszko jednak nie chce walczyć z cesarzem – płaci trybut „aż po rzekę
Wartę”
CHRZEST POLSKI 966r.
Źródłowo:
Gall Anonim, Thietmar
Motywy: niejednoznaczne, nakłonienie prze Dobrawę (córka Bolesława I =>
małżeństwo = sojusz z Czechami, wraz z nią przybyli kapłani)
Mieszko ubiega działania chrystianizacyjne arcybiskupstwa
magdeburskiego (decyzja polityczna -> uniezależnienie od Niemiec)
Stosunki Mieszka z Niemcami – poprawne
Zagrożenie dla Mieszka – Związek Wielecki ~ sojusz z Czechami
chrzest, małżeństwo/sojusz z Czechami – neutralizuje działania Wieletów
zbliżenie z Sasami – wspólny wróg – Połabianie
=> wejście do świata chrześcijańskiego władców = opieka cesarska
967 r. – walki wewnętrzne z Obodrzycami
-> najazdy margrabiego Hodona z Marchii Łużyckiej
bitwa pod Cedynią – 972 r. (brat Mieszka, Czcibor)
Otto wzywa przeciwników do Kwedlinburga
973 r. – Otto I umiera, wyznacza swojego syna na następcę,
Ottona II
3
zawiązuje się przeciwko niemu opozycja bawarska z Henrykiem
Kłótnikiem na czele – przystępuje do niej Mieszko I i Bolesław I
spisek się nie udaję – Otto II najeżdża na Czechy
979 – 980 r. – drugie małżeństwo Mieszka z Odą, córką margrabiego Marchii Płn, Teoderyka
-> wejście do świata saskiej arystokracji
983 r. – śmierć Ottona II – Otto III ma 3 latka -> spory o tron
-> znowu Henryk Kłótnik, poparty przez Mieszka I i Bolesława I
-> regencja matki Ottona III, cesarzowej Teofano
986 r. – zjazd w Kwedlinburgu (relacja
Thietmara)
- Teofano, Mieszko, Bolesław -> nie wiadomo czy Mieszko uznał tylko Ottona, czy
stał się jego lennikiem
- rozpad sojuszu polsko – czeskiego
o
powody: śmierć Dobrawy, sytuacja na Połabiu
o
ekspansja Mieszka na tereny czeskie
o
990 r. – wojna (Bolesław Chrobry sprawuje w tym czasie
władze w Małopolsce – z czeskiego nadania)
o
=> zdobycie Śląska!
25 maja 992 r. – śmierć Mieszka I
->
DAGOME IUDEX
– oddanie państwa gnieźnieńskiego pod opiekę Stolicy
Apostolskiej (regest
sporządzony ok. 1080 r. w Rzymie przez kardynała Deusdedita)
opis państwa:
o
od długiego morza (Bałtyku) granica biegnie wzdłuż Prus, Rusi, Krakowa i Moraw aż
do Odry i wzdłuż niej do wspomnianego miasta Schinesgne
o
bez Małopolski i Śląska
o
brakuje wśród wystawców Bolesława Chrobrego
o
cele? – polityczne bądź propagandowe
II.
Państwo Bolesława Chrobrego
1) Dziedzictwo Mieszka I
Przekaz Thietmara – po śmierci Mieszka I – podział państwa pomiędzy żyjących
przedstawicieli dynastii.
Związek z Dobrawą – syn Bolesław -> najstarszy -> władza zwierzchnia
Związek z Odą – synowie: Mieszko, Świętopełk, Lambert
Pozycja Chrobrego wydawała się niezagrożona (dobre stosunki z Saksonią, mariaż, i z Miśnią,
w 992 Otto III zwraca się o pomoc do Chrobrego w walce z Lutykami)
*Stosunki Chrobrego z braćmi: wpływa na nie sytuacja wewnątrzniemiecka i układ sił na
pograniczu sasko – połabskim
w tym samym czasie – rywalizacja pomiędzy Przemyślidami (wspierani przez bawarską
gałąź niemieckiego rodu królewskiego – Henryk Kłótliwy i pogańskich Lutników) a
Sławnikowicami w Czechach (przeciwwaga z saskimi Ludolfingami i sprzymierzonymi z
nimi Piastami)
-> 994 r. – Lutycy najeżdżają na Brennę -> załamanie się potęgi rodu z Haldensleben
=> 995 r. – wyprawa Ottona III na Słowian, wspierany przez Chrobrego
w tym czasie wzrasta napięcie w Czechach: krwawa rozprawa ze Sławnikowicami ~>
osłabienie cesarza
4
sytuacje wykorzystuje Chrobry:
Wypędza Odę z jej synami i sam obejmuje władze w państwie
Otto nie może nic na to poradzić, swoje niezadowolenie wyraża jedynie wydanym w
995r przywileju dla biskupstwa miśnieńskiego, oddając pod jurysdykcje biskupa
Miśni tereny Śląska i całe północne Czechy
2) Biskup Praski Wojciech Sławnikowic
Klęska książąt Libickich, rywalizujących z Przemyślidami skłoniła Wojciecha do szukania
schronienia u Bolesława Chrobrego.
A wcześniej:
982 r. – objął biskupstwo praskie, później wyjechał do Rzymu, aby w 992 zostać
sprowadzonym z powrotem do Pragi
994 r. – opuszcza Pragę (w tle zatarg między jego rodem a Przemyślidami)
po wymordowaniu Sławnikowiców w Czechach wybiera pracę misyjną
996 r. – pojawia się na dworze Chrobrego (spotyka swego brata, Sobiesława, który uniknął
pogromu przebywając u boku cesarza)
-> przygotowuje się do misji chrystianizacyjnej do Prus – Chrobry udziela mu pomocy
wyprawa: krótki pobyt w Gdańsku -> okolice Elbląga, Rogo przyjęty chce wracać ->
kwiecień 997 r. - męczeńska śmierć biskupa (2 lata później kanonizacja)
3) Spotkanie z cesarzem w Gnieźnie
Zjazd w oczach Thietmara: skupienie się wyłącznie na religijno – kościelnej stronie
zjazdu
Zjazd w oczach Galla Anonima: skupienie się wyłącznie na aspektach politycznych
zjazdu – polityczne spotkanie księcia z cesarzem
Jedyne świadectwo tego wydarzenia = włócznia św. Maurycego
RELACJA GALLA:
Zjazd gnieźnieński symbolem niezależności Bolesława Chrobrego, świadczącym o
jego potędze
Wymiana: cesarz ofiarowuje włócznię św. Maurycego i zakłada na głowę
Chrobrego swój cesarski diadem, Piast odwzajemnia się ramieniem św. Wojciecha
i 300 pancernymi wojami
Cesarz daje prawa mianowania biskupów
Interpretacja: symboliczna koronacja Chrobrego, przyjęcie go do rodziny królów
chrześcijańskich, zapowiedź realizacji uniwersalistycznych koncepcji politycznych
cesarza (Chrobry jako władca imperium Słowiańszczyzny) lub jedynie zwykła
wymiana darów i uprzejmości
Brak informacji w przekazie kronikarza na temat kościelnej strony zjazdu -
>uzupełniona u Thietmara:
o
Utworzenie w Gnieźnie arcybiskupstwa, na które powołano Radzima –
Gaudentego (brata św. Wojciecha)
o
+ biskupstwa w Krakowie, Wrocławiu i Kołobrzegu
o
osobna diecezja poznańska z ówczesnym biskupem Polski, Ungerem
ogólnie sama wizyta Ottona III i utworzenie arcybiskupstwa jest wielkim sukcesem
Chrobrego
5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin