Jaśkiewicz Piotr – Życie codzienne w ośrodkach dla internowanych 1981-1982.pdf

(580 KB) Pobierz
UNIWERSYTET ŁÓDZKI
WYDZIAŁ FILOZOFICZNO-HISTORYCZNY
Piotr Jaśkiewicz
Życie codzienne w ośrodkach
dla internowanych w Polsce w latach
1981-1982
Praca magisterska napisana
w Katedrze Historii Polski Współczesnej
pod kierunkiem dr. Krzysztofa Lesiakowskiego
Łódź 2008
Spis treści
Wykaz skrótów
.........................................................................................................................3
Wstęp..........................................................................................................................................4
ROZDZIAŁ I. Stan wojenny w Polsce....................................................................................8
1. Przygotowanie do wprowadzenia stanu wojennego...............................................................8
2. Operacja „Jodła” – założenia i wyniki..................................................................................16
3. 13 grudnia 1981 r. i przebieg akcji internowania..................................................................20
ROZDZIAŁ II. Położenie internowanych............................................................................33
1. Ogólna charakterystyka i rozmieszczenie ośrodków............................................................33
2. Obowiązki i prawa internowanych.......................................................................................48
ROZDZIAŁ III. Walka o status internowanego..................................................................52
1. Relacje ze służbą ochrony i administracją ośrodków...........................................................52
2. Postulaty internowanych.......................................................................................................62
ROZDZIAŁ IV. Życie obozowe.............................................................................................67
1. Kontakty ze światem zewnętrznym......................................................................................67
2. „Wynalazki” ułatwiające funkcjonowanie w izolacji...........................................................72
3. Zajęcia internowanych..........................................................................................................76
4. Warunki życia w obozach.....................................................................................................85
ROZDZIAŁ V. Likwidacja ośrodków dla internowanych..................................................97
Zakończenie...........................................................................................................................101
Bibliografia............................................................................................................................104
Spis fotografii.........................................................................................................................110
Fotografie...............................................................................................................................111
2
Wykaz skrótów
CZZK – Centralny Zarząd Zakładów Karnych
IPN – Instytut Pamięci Narodowej
KIK – Klub Inteligencji Katolickiej
KK – Komisja Krajowa
KKP – Krajowa Komisja Porozumiewawcza
KOK – Komitet Obrony Kraju
KOR – Komitet Obrony Robotników
KPN – Konfederacja Polski Niepodległej
KW MO – Komenda Wojewódzka Milicji Obywatelskiej
MCK – Międzynarodowy Czerwony Krzyż
MKZ – Międzyzakładowy Komitet Założycielski
MO – Milicja Obywatelska
MON – Ministerstwo Obrony Narodowej
MSW – Ministerstwo Spraw Wewnętrznych
NSZZ – Niezależny Samorządny Związek Zawodowy
NSZZ RI - Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Rolników Indywidualnych
NZS – Niezależne Zrzeszenie Studentów
ORMO – Ochotnicza Rezerwa Milicji Obywatelskiej
OZZK – Ogólnopolski Związek Zakładów Karnych
PCK – Polski Czerwony Krzyż
PKP – Polskie Koleje Państwowe
PRL – Polska Rzeczpospolita Ludowa
PRON – Patriotyczny Ruch Odrodzenia Narodowego
PZPR – Polska Zjednoczona Partia Robotnicza
ROPCiO – Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela
SB – Służba Bezpieczeństwa
WOP – Wojska Ochrony Pogranicza
WP – Wojsko Polskie
WRON – Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego
WZZ – Wolne Związki Zawodowe
3
ZK – Zakład Karny
ZOMO – Zmotoryzowane Odwody Milicji Obywatelskiej
Wstęp
Problem podjęty w poniższej pracy magisterskiej jest nierozerwalnie związany z
wprowadzeniem w Polsce stanu wojennego. Był to bardzo trudny okres w dziejach państwa i
narodu, a wiele jego aspektów warte jest głębszego zainteresowania badawczego.
Sytuacja społeczno-polityczna i gospodarcza w Polsce komplikowała się już od połowy
lat 70-tych XX w., a w 1980 r. była ona już skrajnie napięta, gdyż władze nie radziły sobie z
coraz większymi protestami spowodowanymi podwyżką cen żywności. Na początku lipca
rozpoczęły się strajki robotników w niektórych miastach m.in. w Lublinie, Świdniku,
Warszawie, Sanoku, Tczewie, Rzeszowie. Z czasem fala protestów rozszerzyła się na cały
kraj, a rząd nie był w stanie im zapobiec. Kulminacyjnym punktem był strajk okupacyjny w
Stoczni Gdańskiej, który rozpoczął się 14 sierpnia 1980 r. Władze zostały zmuszone do
rozmów z protestującymi, w ich wyniku podpisano trzy porozumienia, z których
najważniejsze było to zawarte w Stoczni Gdańskiej 31 sierpnia 1980 r. Najistotniejszym z
zaakceptowanych postulatów była zgoda na utworzenie wolnych związków zawodowych. W
konsekwencji 17 września 1980 r. utworzono ogólnopolski Niezależny Samorządny Związek
Zawodowy (NSZZ) „Solidarność”, na którego czele stanął Lech Wałęsa
1
.
Wkrótce po podpisaniu porozumień ze strajkującymi, po stronie władz rozpoczęto
pierwsze prace mające na celu wprowadzenie stanu wojennego, a co za tym idzie
przeprowadzenie na szeroką skalę akcji internowania. W październiku 1980 r. w
Ministerstwie Spraw Wewnętrznych (MSW) i Sztabie Generalnym Wojska Polskiego (WP)
zaczęto opracowywać plan tej operacji. W tym czasie kierownictwo MSW zleciło m.in.
komendom wojewódzkim Milicji Obywatelskiej (MO) aby utworzyły spisy osób
przewidzianych do internowania. Ponadto w grudniu tego roku Biuro Śledcze MSW
przygotowało projekty rozporządzeń o zasadach i trybie internowania,
sposób 4277 osób. Akcja ta ostatecznie otrzymała kryptonim „Jodła”
2
.
utworzeniu i
organizacji ośrodków odosobnienia. Początkowo przewidywano pozbawienie wolności w ten
1
2
W. Roszkowski, Historia Polski 1914-2005, Warszawa 2007, s. 360-363.
A. Paczkowski, Droga do „mniejszego zła”. Strategia i taktyka obozu władzy, lipiec 1980 – styczeń 1982,
Kraków 2002, s. 78, 121, 229.
4
Do tej pory nie powstało całościowe i spełniające rygory pracy historycznej
opracowanie na temat miejsc, w których umieszczono tysiące internowanych, stąd zamiar
zbadania tematu: „Życie codzienne w ośrodkach dla internowanych w latach 1981–1982”. O
niektórych obozach, jak je również nazywano, wiadomo bowiem praktycznie bardzo mało.
Nieznana jest liczba przetrzymywanych w nich osób ani ich skład społeczny, zawodowy oraz
wiek. Brakuje także pełnych danych na temat okresu funkcjonowania tych ośrodków. Dzieje
się tak choć przez okres ostatnich 25 lat ukazała się duża liczba książek na temat stanu
wojennego i akcji internowania, w tym i wspomnienia osób, umieszczonych w ośrodkach.
Podstawą źródłową niniejszego opracowania stanowi właśnie literatura
pamiętnikarsko–wspomnieniowa. Książki na ten temat opublikowali m.in. Lech Wałęsa,
Tadeusz Mazowiecki, Andrzej Gwiazda, Anna Walentynowicz, Władysław Bartoszewski czy
Bronisław Komorowski. Były to osoby – można powiedzieć – z „najwyższej półki”
kierownictwa NSZZ „Solidarność”. Wśród osób internowanych znaleźli się także byli
rządzący, na czele z Edwardem Gierkiem. Z ich wspomnień można wydobyć opisy
rozmaitych, jednostkowych lub typowych dla wielu ośrodków sytuacji jakie zdarzyły się
podczas internowania. Jednak studiując tego typu literaturę autor zauważył, iż najwięcej
przydatnych informacji dotyczących podjętego tematu, można uzyskać z książek napisanych
przez mniej znanych działaczy „Solidarności”. Przykładowo Andrzej Drzycimski i Adam
Kinaszewski pod pseudonimem Jan Mur napisali wyjątkowo ciekawą rzecz pt.: „Dziennik
internowanego”
3
. Właśnie w niej umieszczono bardzo wiele interesujących wątków
dotyczących życia codziennego w ośrodku. Książka ta ma formę dziennika, gdzie każdy dzień
został szczegółowo opisany, dzięki czemu można lepiej poznać warunki w jakich
funkcjonowali internowani. Warta odnotowania jest także książka „Kwidzyn. W niewoli brata
mego” , której opracowania podjęli się Bogusław Kazimierz Gołąb i Władysław Kałudziński
4
.
Szeroko traktuje ona nie tylko o zajęciach internowanych, ale także o wyglądzie ośrodka czy
ludziach pełniących straż nad izolowanymi. Podobnie książka „Internowani w Iławie”,
autorstwa Władysława Kałudzińskiego
5
, podejmuje ciekawe tematy dotyczące życia w
obozie. Książka Jana Ludwika Kossa pt.: „Noc złego”
6
, podobnie jak wcześniej wspominana
pozycja, także została napisana w formie dziennika, gdzie można znaleźć wyjątkowo
realistyczne opisy świata internowanych. Wspomnienia z okresu izolacji opublikował także
3
4
J. Mur, Dziennik internowanego, Gdańsk-Warszawa 1989.
B. K. Gołąb, W. Kałudziński, Kwidzyn. W niewoli brata mego, Olsztyn 2005.
5
W. Kałudziński, Internowani w Iławie, Olsztyn 2006.
6
J. L. Koss, Noc złego, Warszawa 2007.
5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin