Impresjonizm

Impresjonizm to kierunek w malarstwie i literaturze ukształtowany we Francji w drugiej połowie XIX wieku. Nazwę zaczerpnął od tytułu obrazu Claude’a Moneta „Impresja – wschód słońca” i w języku francuskim oznacza odciśnięcie, wrażenie, indywidualny, przelotny stan uczuć (impression). Choć na początku odnosił się głównie do malarstwa, z czasem został przeniesiony także do literatury Młodej Polski.

Terminem tym określa się poezję o charakterze nastrojowym, która ukazuje świat przez pryzmat wrażliwości jednostki, która nie musi określać swych poglądów na świat, może pozostać intelektualnie bierna i przeżywać nieokreślone doznania. Dzieła impresjonistyczne cechuje subiektywizm, czyli podporządkowanie świata przedstawionego – pełnego emocji, zmysłowego - podmiotowi lirycznemu, „migawkowość” opisu, nastrój muzyczności, liryzm. W malarstwie stosowano techniki oddające wrażenia świetlne, zaznaczające grę światłocieni, rozmyte kontury. Operowano barwą, używano jedynie czystych kolorów. Celem dzieła literackiego, plastycznego czy muzycznego było utrwalenie przelotnego wrażenia i wzruszenia pięknem chwili, przedstawienie świata nie takim, jaki jest, ale takim, jakim go widzi artysta.

W sztuce i w literaturze autorzy przede wszystkim postawili na dźwięk, obraz, grę świateł i dynamikę; obrazy i sceny impresjonistyczne są zazwyczaj tajemnicze, melancholijne, oniryczne.

Impresjonizm w literaturze – cechy:

●         Zakładał ukazanie świata przez pryzmat artysty

●         Operował opisem subiektywnym

●         Ukazywał momenty ulotne

●         Rozluźnił kompozycję

●         Kładł nacisk na walory brzmieniowe

●         Budował nastrój

●         Stosował synestezję: „Piję kwiatów woń”

●         nigdy nie występował jako samodzielny prąd, wspomagał symbolizm i dekadentyzm

●         stosował środki zbliżające literaturę do muzyki i malarstwa (melodyjność wiersza, malarskość obrazów literackich)

●         nacisk na jednostkowe i chwilowe odczucia bohatera

●         w prozie narracyjnej i dramacie prowadził do rozluźnienia kompozycji, fragmentaryczności, eksponowania pierwiastków lir.-nastrojowych.

Główni przedstawiciele polskiego impresjonizmu w malarstwie:

•                      Józef Pankiewicz,

•                      Władysław Podkowiński

Główni przedstawiciele impresjonizmu w malarstwie na świecie: Edouard Manet (Śniadanie na trawie, Olimpia), Claude Monet,  August Renoir, Edgar Degas, Camille Pissarro.

Impresjonizm w Polsce

Impresjonizm dotarł do nas, do Polski z pewnym opóźnieniem – dopiero pod koniec XIX wieku - i podjęty został w środowisku warszawskim. Przywiózł go z Paryża – Józef Pankiewicz autor takich obrazów jak „Zwózki siana”, „Targ na kwiaty”. W Polsce ten nurt stosowali również Władysław Podkowiński, Leon Wyczółkowski, malarz polskiego krajobrazu, piękna drzew i architektury („Orka na Ukrainie”); Julian Fałat – „malarz śniegu”. Oprócz wyżej wymienionych malarzy trzeba tez uwzględnić, niezwykle oryginalne i subtelne portrety impresjonistyczne, które malowała Olga Boznańska. Epizod impresjonistyczny w malarstwie polskim był krótkotrwały i nie znalazł uznania.

Impresjonizm w poezji

Ten kierunek malarski oddziałał również na literaturę końca XIX i początku XX wieku. Był bardziej popularny w poezji niż w innych gatunkach literackich. Jako impresjonistyczną można określić lirykę takich poetów jak: Kazimierz Przerwa - Tetmajer, Leopold Staff, Jan Kasprowicz, Bolesław Leśmian. W nurcie tym tworzyło również wielu innych, mniej znanych poetów takich jak np.: Antoni Lange, Tadeusz Miciński, Wincenty i Stanisław Brzozowscy.

Utwory, w których pojawia się nurt impresjonizmu (bądź jego elementy!), to:

•                      „Melodia mgieł nocnych” (K. Przerwa- Tetmajer)

•                      „Na Anioł Pański” (K. Przerwa-Tetmajer)

•                      „Deszcz jesienny” (Leopold Staff)

•                      „Akwarele” (T. Miciński)

•                      „Zmierzch” (K. Zawistowska)

•                      „Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach” (J. Kasprowicz)