Zobowiązania- ćwiczenia-mgr Ziemiak ( II semestr)
26.02.2014
PRAWO UMÓW
prezentacja + notatki (prawo umów)
→ rok 1995 – pierwsza definicja konsumenta
→ podmiotowa segmentacja umów: umowy obrotu powszechnego, umowy jednostronnie (B2C) i dwustronnie profesjonalne (B2B),
→ połowa lat 70 - pierwsza strategia ochrony konsumenta
→ prawo konsumenckie początkowo skupiało się na bezpieczeństwie konsumenta, np. aby opakowanie nie było niebezpieczne, aby konsument wiedział jakie emulgatory są w produkcie etc
→ początek lat 70 to początek ingerencji prawa europejskiego w prawo konsumenta
→ najnowszy kodeks: kodeks wyborczy
→ przyjmuje się, że prawo konsumenckie nie ma stawiać konsumenta w pozycji uprzywilejowanej, ma niwelować przewagę przedsiębiorcy
→ zdrowe prawo konsumenckie powinno się zasadzać na 3 filarach: odpowiednie modulowanie norm prawnych – dajemy przepis imperatywny lub semimperatywny (zmiana może być tylko na korzyść konsumenta), stosowanie instytucji tożsamych tylko dla prawa konsumenckiego (klauzule abuzywne lub cooling of period- post factum oceniam zasadność transakcji i możliwość odstąpienia od umowy bez podania przyczyny ) i nałożenie na profesjonalistę rozbudowanych/drobiazgowych obowiązków informacyjnych względem konsumenta
→ wzorce umowne: art 384 KC, przeszły znaczną ewolucję od instytucji Jednostki Gospodarki Uspołecznionej do narzędzia prawa cywilnego powszechnie używanego w obrocie, nie jest ważna nazwa wu, różne nazwy np. tabele opłat, regulaminy; są odpowiedzią na masowość zawierania umów w dzisiejszych realiach zawierania umów, adhezyjny typ zawierania umowy- adresat wzorca zawierając umowę ogranicza się do indywidualizacji umowy przez podanie swoich danych osobowych, pozostała część umowy zostaje opracowana w formie wu standardowo z wyprzedzeniem przez proferenta, postanowienia wu nie mają charakteru normatywnego, każdy przedsiębiorca może się posługiwać wzorcem umownym, inne zasady wykładni niż przepisy prawa materialnego, na podstawie postanowień wzorców nie można konstruować podstaw/zarzutu apelacji, sąd nie może dokonywać wykładni wzorca umownego, odmienne niżli do samych umów sposoby interpretacji wzorców, (proferent- ten, który posługuje się wzorcem)
→ teoria konsensusu normatywnego: wu jest czynnikiem zewnętrznym w stosunku do umowy, jest po prostu inkorporowany do umowy, (adherent – ten, który zgadza się na wzorzec), konsument przychodzi do przedsiębiorcy i chce z nim zawrzeć umowę, przedsiębiorca doręcza wzorzec przed zawarciem umowy (by konsument mógł swobodnie zapoznać się z treścią wu, musi być on kompletny, nie może odsyłać do tabelek, cenników, które muszą być wtedy doręczone wraz z wu, inaczej konsumenta nie będą one wiązały, musi być on w języku polskim – ustawa o języku polskim, nie wynika z kodeksu) art 384 par 4 wprowadza dodatkowe obostrzenia w przypadku wu w wersji elektronicznej, jeżeli umowa jest zawierana drogą elektroniczną wtedy te wzorce muszą być w takiej formie aby można było się z nimi zapoznać w normalnym trybie bez jakiś dodatkowych urządzeń, np. w pdfie; doręczenie musi być rzeczywiste- wu co do zasady powinien być doręczony fizycznie konsumentowi, sądy kwestionują formę elektroniczną;
→ klauzule adresowe: tryb zmiany wzorca, występuje np. w przypadku zobowiązań ciągłych, klauzule – dwukrotne awizowanie na adres umowy jest uznawany za skuteczne doręczenie, musi być równorzędne dot. zarówno konsumenta jak i przedsiębiorcy, generalną zasadą jest rzeczywiste doręczenie wzorca adherentowi, ale jeżeli mamy stosunki, gdzie stosowanie wzorców jest typowym, zwyczajowo przyjęte, wystarczy by adherent mógł się spokojnie z nim zapoznać, np. regulamin PKP, banki, ubezpieczenia etc; ale łatwość dowiedzenia się o wu nie dotyczy konsumentów, za wyjątkiem umów zawieranych w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego, kryterium powszechności, nieznaczne świadczenie po stronie konsumenta, charakter i rodzaj potrzeb,
→ zasady wykładni wzorca : w razie wątpliwości na korzyść proferenta, art385, jeżeli postanowienie jest niejednoznaczne interpretuje się je na korzyść adherenta; zasada transparentności – formułowanie wu w sposób zrozumiały, zasada nadrzędności umowy nad wu, (wyjątek: timeshare – jeżeli w prospekcie informacyjnym przedsiębiorca wskazywał, że lokal udostępniany będzie zawierał to i to, a elementów tych nie zawiera to strony są związane są standardem lokalu wskazanym w prospekcie (wu) i możemy mówić o nienależytym wykonaniu umowy- art 471KC), to proferent jest odpowiedzialny za dbałość wzorca,
→ jednoznaczność wzorca to jest możliwość jednego tylko sposobu zrozumienia lub interpretacji konkretnego zagadnienia/postanowienia, nie jestem w stanie wysnuć dwóch sposobów interpretacji wzorca,
→ zrozumiałość wzorca obejmuje treść i formę, chodzi o przejrzystą organizację tekstu, adherent ma widzieć ułożenie, plan wzorca, czytelny, oznaczone jednostki tekstu, które wskazują co jest regulowane
→ gramatyczna i składniowa poprawność językowa – prosty, zrozumiały język, język polski, bez używania zwrotów technicznych, a jeżeli już to zdefiniowanie w słowniczku pojęć, nie spełnienie wymogów – na korzyść proferenta
→ jeżeli spotkamy postanowienie, które sprawia trudności to jest albo – albo, czy przeprowadzamy wykładnię i powinno być interpretowane na korzyć proferenta, czy podnosimy abuzywność klauzuli i doprowadzamy do wyeliminowania tego postanowienia z umowy, nie można podnosić tego i tego, bo jedno drugie wyklucza, przy wykładni postanowienie zostaje przy abuzywności nie zostaje,
→ postanowienie niedozwolone (klauzula abuzywna): wymyślone w latach 70 w Anglii i Szwecji, podstawowy środek ochrony konsumenta w prawie umów, gdy konsument nie jest w stanie wykazać bezprawności danego postanowienia, powinny wchodzić w grę, kiedy nie możemy wykazać, że postanowienie wzorca jest sprzeczne w sprawie, dyrektywa 93/13/EWG z dn 5.04.1993 r, nadal dyrektywa obowiązuje, charakter minimalny, ważne jest jakie ograniczenia w swoim stosowaniu zawiera, zasada wykładni w duchu europejskim, dwa warunki abuzywności: konsument nie miał wpływu na abuzywność, klauzula sprzeczna z wymogami dobrej wiary; warunek transparentności, ind dubio pro preferentae, brak sankcji, ale z tym, że postanowienie nie wiąże przecież wiąże się pewna sankcja,
→ ustawodawstwo polskie: art 76 Konstytucji, sam jednak nie stanowi podstawy do żądania jakichkolwiek praw, dwa systemy: kontrola incydentalna – w ramach konkretnego stosunku, kontrola abstrakcyjna – w interesie publicznym
5.03.2014r.
→ w przypadku kontroli incydentalnej obok abuzywności mogą być dochodzone także inne roszczenia, może być podstawą do dochodzenia innych roszczeń, w przypadku kontroli abstrakcyjnej wystarczy, że dany wzorzec umowny jest w obrocie i to już wystarczy by ją uruchomić,
→ postępowanie w ramach kontroli abstrakcyjnej jest postępowaniem odrębnym w sprawach gospodarczych, specyfika tego postępowania polega na tym, że jest prowadzone tylko przez jeden sąd: XVII wydział sądu dl. m. stoł. Warszawy,
→ podmiotowy zakres regulacji: umowa ubezpieczenia, nie ma dla umów np. bankowych, art 805 – dot. umów ubezpieczenia związanych z działalnością gospodarczą lub zawodową, jeżeli adwokat zawiera sam umowę OC to mimo tego, że jest profesjonalistą, będzie mógł korzystać z uprawnień konsumenckich, dlaczego tylko umowa ubezpieczenia? Art 808 par 5 – jeżeli państwo przyłączyli do grupowego ubezpieczenia, to państwo tej umowy nie podpisali, mimo że nie jest to umowa typowo konsumencka to będzie podlegała ochronie konsumenckiej,
→ profesjonalista pro fana – jeżeli produkuję ciuchy, to nie znaczy, że jestem profesjonalistą leasingu, mimo że zawieram umowę leasingu to nie jest to umowa dot. ciuchów, poza zakresem działalności traktowany jako konsument,
→ ocena ad casu, czy ktoś jest konsumentem, czy też nie jest, trzeba sprawdzić zawsze, czy to była umowa konsumencka,
→ nie ma definicji działalności gospodarczej w KC, status rolnika też nie jest uregulowany do końca w kodeksie,
→ definicja postanowienia niedozwolonego: zazwyczaj świadczenia główne stron są określane już indywidualnie, strony same oznaczają ten interes, który ma zostać zawarty;
→ pacta adiectia – postanowienia dodatkowe – np. kara umowna, nawet jeżeli zostanie sformułowane tak, że odsyła do świadczenia głównego, nie można go uznać za świadczenie główne,
→ zarówno przesłanki pozytywne jak i negatywne muszą być spełnione łącznie,
→ jeżeli konsument dokonuje tylko wyboru jednego z paru rodzajów w.u (wersję a, b lub c) to nie jest to indywidualne uzgodnienie,
→ brak indywidualnego uzgodnienia postanowienia wzorca – mamy przy tej przesłance przeniesiony ciężar dowodu, to przedsiębiorca wykazuje przed sądem to, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie,
→ czym są prawa i obowiązki konsumenta? Może być prawo do wypowiedzenia/odstąpienia od umowy. Czy modyfikacja prawa została zmodyfikowana w zgodzie z dobrymi obyczajami? Dobre obyczaje – klauzula generalna, odsyła nas do pewnych wartości moralnych wynikających z dziedzictwa i kultury polskiej/europejskiej.
→ Radwański chciał zastąpić zasady współżycia społecznego, klauzulą dobrych obyczajów,
→ SN odwołuje się do kwestii równowagi kontraktowej,
→ wszelkiego rodzaju zachowania, które odbiegają od pewnego wzoru uczciwego kupca/przedsiębiorcy, najpierw budujemy sobie wzorzec dobrego ubezpieczyciela/banku etc a następnie sprawdzamy, czy zawarta z nim umowa jest umową naruszającą dobre obyczaje,
→ art 385 z in. 2 nie można stosować wprost,
→ rażące naruszenie interesu konsumenta: wiele definicji interesu konsumenta, najszersza definicja prof. Łętowskiej, nie tylko niedogodności majątkowe/ekonomiczne ale także i niemajątkowe,
→ szkoda niemajątkowa, prawo niemieckie : gdy przepis tak stanowi, nadal nie mamy przepisu, który by stanowił, że przysługuje nam zadośćuczynienie za zmarnowany urlop, SN: można żądać zadośćuczynienia za zmarnowany urlop – art 11 a ust turystycznej, gdyby przepisu nie było to mielibyśmy sytuację patową, nie realizowalibyśmy wtedy postanowień z orzeczeń TSUE,
→ SN mówiąc o rażącym naruszeniu interesu konsumenta znowu odnosi się do kwestii równowagi kontaktowej,
→ w przypadku kontroli incydentalnej zawsze oceniamy in concreto, a przy kontroli abstrakcyjnej oceniamy na podstawie stworzenia modelu,
→ naruszenie musi być rażące, co oznacza, że nie każde zachowanie wobec konsumenta będzie traktowane jako niedozwolone,
→ art 385 z in 3 jest pewnym drogowskazem, jeżeli znajdujemy w umowie odwołanie do cennika, którego nam nie doręczono, to powinniśmy wiedzieć, że może być klauzulą abuzywną, ten wykaz to wykaz postanowień potencjalnie abuzywnych,
→ szare i czarne listy klauzulowe – listy przykładów postanowień, które mogą być traktowane jako niedozwolone, Niemcy mają czarne – czyli postanowienia, które są zawsze nieważne i nie trzeba wobec nich wykazywać przesłanek abuzywności.
→ skutki: nie ma sankcji, klauzula nigdy nie wiązała strony, w jej miejsce trzeba stosować właściwe przepisy prawa, albo uznajemy całe postanowienie za niedozwolone, albo wgl – nie można częściowo,
→ bezprawność jest łatwiej wykazać niż sprzeczność z klauzulą generalną,
→ kontrola abstrakcyjna: sąd musi przeprowadzić postępowanie dowodowe, nie jest możliwe zawarcie ugody, sąd ma termin instrukcyjny – naruszenie terminu nie konstruuje zazwyczaj skutecznego zarzutu apelacyjnego, szeroki katalog podmiotów z czynną legitymacją procesową, (zwolnienie z kosztów, jedyne koszty to zastępstwo procesowe – nie przekracza 180 zł), problem: prawomocność rozszerzoność wyroku – czyli zamiast inter partes jest erga omnes, kiedy wyrok zostaje wydany zanim się uprawomocni wiąże tylko strony, jeżeli się uprawomocni to prezes otrzymuje odpis wyroku poświadczający prawomocność, a następnie na mocy zarządzenia prezes wpisuje je do rejestru, który uznaje wszystkie postanowienia za niedozwolone,
→ co znaczy, że nabiera mocy wobec osób trzecich: 2 stanowiska : mądre i głupie :)
na czym polega różnica? Wątpliwość natury konstytucyjnej. Głupie: jeżeli postanowienie jest wpisane do rejestru to wszyscy wobec wszystkich nie mogą go stosować, co więcej nawet poprzez tożsamość, wystarczy, że wywołuje podobny skutek – jednoznaczne z uchwaleniem przez sąd nowego przepisu ius cogens (????)
→ jakie postanowienia są wpisane do rejestru? W rejestrze formułuje się tylko postanowienia bez uzasadnienia, pewien absurd.
→ rejestr: tabelka,
19.03.2014
kwestia pacta adiectia – postanowienia dodatkowe, nie tak, że mają być referaty, będzie rzucał problem, by będziemy próbowali rozwiązać, podział na 3 grupy, każda swój temat.
WYZYSK i UMOWA PRZEDWSTĘPNA
→ 388 KC – wyzysk, jest instytucją, którą możemy stosować tylko do umów wzajemnych (ekwiwalentność świadczeń – nie muszą być równowartościowe, wystarczy, że wzajemny stosunek jest zbilansowany); coś na pograniczu swobody umów a wad oświadczenia woli, katalog wad oświadczeń woli ma charakter zamknięty (numerus clausus), ewentualny zbieg norm z wyzysku i wad oświadczenia woli, wyzysk jest granicą swobody umów, art 388 jest przykładem naruszenia, odwołującym się do przesłanek o charakterze obiektywnym i subiektywnym, co do tego które umowy można zakwalifikować do wyzysku zależy od tego, czy daną umowę traktujemy jako wzajemną czy nie, spór czy art 388 można zastosować do umownego zastrzeżenia wysokich nadmiernie odsetek, jeżeli odsetki przekraczają max odsetki to ulegają obniżeniu do max pułapu, jeżeli te max odsetki nadal pozostają zbyt wysokie to czy można stosować art 388 KC? Czachórski – można, Justyński – nie, przyjmuje się, że w praktyce jest możliwy zbieg: z wadami oświadczenia woli, spór którego może dotyczyć kwestia skuteczności czynności prawnej jest istotny na tyle, bo mamy 1 rok na uchylenie się od wad oświadczenia woli, samo wystarczenie dysproporcji nie jest wystarczająco, często strony same ustalają same dlatego, konieczna jest świadomość tego, który wyzyskuje, że wykorzystuje 3 stany: przymusowe położenie, niedołęstwo lub niedoświadczenie drugiej strony, ten wyzyskujący musi chcieć świadomie z tego skorzystać, przy czym SN dość wąsko definiuje niedołęstwo czy przymusowe położenie, nie jest ważne kto wyszedł z propozycją zawarcia umowy, nawet wyzyskiwany może, jakie są skutki ewentualnego uwzględnienia? - odmienne ukształtowanie stosunku obarczonego wyzyskiem – konstytutywne orzeczenie (powództwo o ukształtowanie), sąd może zmniejszyć świadczenie lub je zwiększyć, najpierw ukształtowanie potem unieważnienie umowy, ewentualne orzeczenie o zwrocie, termin z art 388 jest terminem zawitym i nie może być przedłużony, przywrócony etc.
→ umowa przedwstępna – umowa, w której strony zobowiązują się do zawarcie umowy w przyszłości, np. umowa deweloperska, pactum de contrahendo, jest to umowa zobowiązująca, nie ma podwójnego skutku, która ma doprowadzić do zawarcia w przyszłości umowy albo innej zobowiązującej, albo rozporządzającej, albo zobowiązująco-rozporządzającej, czy mogę zawrzeć umowę przedwstępną za pracę, można, czy można zawrzeć umowę przedwstępną spółki z.o.o, można, dlatego, że par 1 i 2 KSH zawiera takie same odesłanie jak art 300 KP, jaki jest sens zawierania umów przedwstępnych? Bo w obecnej chwili nie mogą zawrzeć umowy definitywnej (obiektywny element), strony chcą między sobą stworzyć pewny stan pewności, gwarancji na przyszłość, że powstanie między nimi stosunek obligacyjny (element subiektywny), art 1 ustawy deweloperskiej – umowa deweloperska musi być zawierana w formie aktu notarialnego, może być formą zabezpieczenia roszczeń umowa przedwstępna, nie ma zakazu by zawrzeć taką umowę na rzecz osoby trzeciej, może ona tworzyć ekspektatywę i zazwyczaj ją tworzy, strony powinny wprowadzić postanowienia, które przede wszystkim będą przynajmniej essencialia negoti umowy przyrzeczonej, (oznaczenie przedmiotu, cena), nie ma problemu by została zawarta pod zastrzeżeniem terminu lub warunku, może być dwustronnie, jednostronnie zobowiązująca, negocjacje – jak, kiedy, kto, umowa co do sposobu, który ma prowadzić do zawarcia umowy ostatecznej, ogólne zasady współpracy w danej dziedzinie, ta umowa stanowi podstawę do współpracy, zawierania konkretnych zleceń, złożenie oświadczenia woli o zawarciu w przyszłości zawartej umowy przyrzeczonej, świadczenie z umowy z przedwstępnej nie jest rzecz, której dotyczy ta umowa, SN 17.06.2010 III CZP 38/10, oświadczenie woli jest świadczeniem umowy, natomiast przedmiot tego świadczenia nie pozostaje bez znaczenia dla samej umowy; na korzyść której umowy rozstrzygamy: umowy przedwstępnej czy przyrzeczonej? Na korzyść umowy przyrzeczonej. Radwański: jeżeli powstaje wątpliwość to na korzyść umowy przyrzeczonej, ale musimy sprawdzić czy spełnia wymogi umowy przyrzeczonej. Sam brak formy przypisanej będzie dyskwalifikował ją jako umowę przyrzeczoną. Termin: 14.02.2013 r – termin był przesłanką ważności umowy przedwstępnej, bez terminu umowa była nieważna, ustawodawca to znowelizował i usunął termin, przede wszystkim skoro ustawodawca usunął to z KC stało się to domeną woli stron, to strony powinny w umowie przedwstępnej uwzględnić termin na zawarcie umowy, mogą to uwzględnić też w innym dokumencie, np aneksie, najlepiej aby był określony datą dzienną, choć nie wykluczone jest zawarcie go w innej formie, jeżeli jest to zawarcie, przeniesienia własności nieruchomości to muszę dać kontrahentowi czas by przygotował wszystkie dokumenty. Jeżeli każda ze stron jest uprawniona do zawarcia umowy i każda ze stron zgłosiła termin, obowiązuje zasada, kto pierwszy ten lepszy :) Art 389 KC roszczenia z tytułu umowy wygasa jeżeli w ciągu 1 roku nie został wyznaczony termin do zawarcia umowy przyrzeczonej. Terminy wiążą także spadkobierców, nie ulegają przedłużeniu, może być przedmiotem spadku, a także i cesji. Co do zasady możemy zawierać umowy przedwstępne w każdej formie, art 390 KC ustala dwa skutki: 1. skutek słabszy – możliwość domagania się odszkodowania (opiera się na zasadzie winy kontraktowej) 2.skutek silniejszy - domaganie się zawarcia umowy, wymagania : w szczególności co do formy – tylko o podkreślenie charakteru formy, jeżeli do zawarcia umowy jest konieczna zgoda osoby 3 to jeżeli zgody nie dostaniemy, czy nie dostaniemy urzędowych zezwoleń to skutku silniejszego nie zrealizujemy. Uchylenie się od zawarcia umowy przyrzeczonej – jeżeli jedna ze stron wykazuje brak współdziałania koniecznego do zawarcia umowy przyrzeczonej. np. jeżeli ktoś celowo zwleka z zawarciem umowy. Rozłączna alternatywa skutku słabszego i silniejszego. Odszkodowanie w ramach ujemnego interesu – wydatki i koszty, które strona poniosła w celu zawarcia umowy, np. aktu notarialnego. Strony w umowie przewidując możliwość uchylanie się od zawarcia umowy przyrzeczonej mogą określić : np. odszkodowanie uwzględniające negatywny interes umowy lub inny, czy też nawet karę umowną. Przedawnienie roszczeń: 1 rok od zawarcia umowy. Dot. roszczenia o odszkodowanie, zwrot zadatku, zawarcie umowy, SN III CZP 102/06, roszczenie o zaliczkę jest roszczeniem jest o zwrot nienależnego świadczenia, które podlega przedawnieniu ogólnemu.
problematyka zadatku, art 394 KC [ jaka jest postać i przedmiot zadatku, problematyka wartości zadatku, skutków zadatków, funkcji zadatku, charakter odpowiedzialności w przypadku zadatku, przedawnienie roszczeń z tytułu zadatku] przejrzyj komentarze, orzecznictwo
1. Postać i przedmiot zadatku art 394 KC
Zadatek – dodatkowe zastrzeżenie umowne, wywołujące skutki przewidziane przez ustawodawce (zadatek sensu stricto) przy równoczesnym określaniu sumy pieniężnej lub rzeczy wręczanej tytułem zadatku mianem jego przedmiotu (zadatek sensu largo w znaczeniu potocznym) Określenie zadatku używane jest w znaczeniu instytucji prawnej, z jakiej stosownie do swej woli, mogą korzystać strony, natomiast suma pieniężna lub rzeczy wręczane przy zawarciu umowy bądź opierając się na zasadzie swobody umów, w innym momencie, określane będą mianem przedmiotu zadatku lub jego kwoty.
Zadatek można zastrzec w każdej umowie obligacyjnej, jak również w umowach przedwstępnych i ramowych. O znaczeniu i skutkach prawnych zadatku decydują w pierwszej kolejności strony w umowie, a w razie braku tej regulacji w umowie - panujący na danym terenie zwyczaj. Dopiero brak regulacji w umowie jak i brak zwyczaju spowoduje, że zastosowanie będzie miał przepis art. 394 k.c. Zadatkiem może być określona suma pieniężna (może być w obrocie bezgotówkowym) lub rzecz (stanowiąca część przyszłego świadczenia lub inna). Rzeczą nie może być nieruchomość.
Początkowo w orzecznictwie dominował pogląd, iż zadatek musi być dany przy zawarciu umowy, bowiem kwota wręczona kontrahentowi po zawarciu umowy nie może być uznana za uiszczoną tytułem zadatku (wyrok SN z dnia 07.10.1999r., I CKN 262/98). Jednakże późniejsze orzeczenia Sądu Najwyższego dopuszczają wręczenie zadatku po zawarciu umowy w terminie uzgodnionym przez strony (wyrok SN z dnia 08.02.2008r., I CSK 328/07; wyrok SN z dnia 30.01.2004r., I CK 129/03; wyrok SN z dnia 22.04.2004r., II CK 172/03; wyrok SN z dnia 09.12.2011r., III CSK 115/11).
2. Problematyka wartości zadatku
Niedopuszczalność obniżania wysokości zadatku. Uzasadnienie tego znajduje się zarówno w samej koncepcji zadatku jak i w brzmieniu przepisu art 74 par2 KC i art 394 KC. Był wyrażany też odmienny pogląd, że z interpretacji art 74 par 2 i art 85 par 1 i 2 wynika, że zadatek o ile był wygórowany może zostać przez sędziego zmniejszony a ile zachodzą warunki z art 85 par 1 KC. Nie może przewyższać wysokości świadczenia głównego. Powinien pozostawać w sensownej proporcji do świadczenia głównego. Możliwe jest zastrzeżenie zadatku przewyższającego połowę świadczenia głównego. SN. Zestawienie zadatku z funkcjami można wywnioskować, że zadatek nie może przewyższać świadczenia głównego. Jeżeli przyjmujemy, że ma on być pewnym rodzajem sankcji to nawet jeżeli miałby pełnić funkcję odszkodowawczą to nie może on doprowadzać do wzbogacenia drugiej strony. Naruszenie zasady odszkodowania, zakaz wzbogacania się odszkodowaniem. W przypadku zadatku tworzenie klauzuli zadatku która nakłada obowiązek uiszczenia zadatku profesjonaliście przez konsumenta może być uznane za postanowienie niedozwolone. Wykorzystywanie nadmiernie zadatku jako formy przedpłat przez profesjonalistę jest kredytowaniem konsumenta. SN.
3. Funkcje zadatku
Funkcja zadatku jako dowodu zawarcia przez strony umowy. Funkcja zadatku jako dodatkowego zastrzeżenia umownego zabezpieczającego wykonanie zawartej umowy. Zabezpieczenie wykonania umowy, sankcja z tytułu nie wykonania umowy, może pełnić funkcję zaliczki i odstąpienia. Danie zadatku spełnia funkcję pewnego zakomunikowania zawarcia umowy. Art 74 par 1 KC – zadatek zastępuje odszkodowanie, funkcja odszkodowawcza. Funkcja zadatku jako zaliczki widoczna jest w przypadku, gdy zobowiązanie zostaje wykonane. Jeżeli pozwala na to tożsamość przedmiotu świadczenia i przedmiotu wręczonego tytułem zadatku, ten ostatni zostaje zaliczony na poczet świadczenia. W przeciwnym razie podlega zwrotowi. Przedmiot zadatku może pełnić funkcję zadośćuczynienia za zawód związany z odstąpieniem od umowy przez kontrahenta.
4. Charakter odpowiedzialności w przypadku zadatku
Generalnie twierdzi się, że funkcja zadatku jako zabezpieczenia wykonania zobowiązania wzmacnia pozycję jednej ze stron w razie niespełnienia świadczenia przez kontrahenta z przyczyn, z które ponosi on wyłączną odpowiedzialność. W takich przypadkach bowiem ma on możliwość dokonania wyboru, pomiędzy dochodzeniem wykonania umowy, a odstąpieniem od niej, natomiast funkcję zryczałtowanego odszkodowania będzie pełnić przedmiot zadatku w pojedynczej lub podwójnej wysokości.
Zgodnie z art. 394 § 1 kodeksu cywilnego (k.c.) zadatek dany przy zawarciu umowy – w razie jej niewykonania przez jedną ze stron – powoduje, że druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować. Jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej. Odpowiednio regułą jest, że w razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała (art. 394 § 2 k.c.).
Zadatek stanowi zatem szczególną sankcję za niewykonanie umowy. Jego podstawową rolą jest zdyscyplinowanie stron do przestrzegania postanowień umowy potwierdzonej zadatkiem. Zastrzeżenie zadatku sprawia, że strona umowy z powodu jej niewykonania przez kontrahenta może od tej umowy odstąpić z zachowaniem roszczenia o zryczałtowane świadczenie, którego wartość uzależniona jest od wysokości zadatku. Odstąpienie od umowy wyklucza jednak dochodzenie odszkodowania na podstawie ogólniejszego art. 471 k.c. Konstrukcja zadatku stanowi dla wierzyciela wygodne uproszczenie. Skuteczność wynikającego zeń uprawnienia nie jest bowiem zależna od tego, czy wobec niewykonania umowy przez drugą stronę wierzyciel poniósł szkodę, ani od tego, jaka była jej wysokość. Dochodzenie odszkodowania na zasadach ogólnych wymaga natomiast wykazania tych okoliczności. O ile jednak w pierwszym wypadku odszkodowanie ograniczone jest wartością zadatku lub jego podwójnej wysokości, o tyle regułą odszkodowania na zasadach ogólnych jest rekompensata w pełnej wysokości poniesionego uszczerbku. W konkretnej sytuacji jedno lub drugie może okazać się bardziej korzystne. Wybór należy do wierzyciela. Ważne jest, że skorzystanie z jednego uprawnienia wyłącza drugie. Innymi słowy: wierzyciel, który nie odstąpił od umowy, może dochodzić naprawienia szkody na zasadach ogólnych, a należne mu odszkodowanie nie jest ograniczone do wysokości zadatku lub jego podwójnej wartości. Zatrzymanie zadatku lub żądanie zapłaty jego podwójnej wysokości wiąże się natomiast z odstąpieniem od umowy. Nie jest zatem możliwe oparcie żądania na obu podstawach.
25 IV 2009 SN III CZP 39/09 – zastrzeżenie zadatku nie wyłącza odpowiedzialności na zasadach odp kontraktowych.
Jednak dłużnik umowny uniknie negatywnych sankcji wynikających z zastrzeżenia zadatku, jeżeli niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności (np. siła wyższa), albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony. Wówczas zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada. Takie same reguły odnośnie do zadatku obowiązują w przypadku rozwiązania umowy (art. 394 § 3 k.c.).
2 przypadki, kiedy nie jest możliwe skuteczne dochodzenie roszczeń z tytułu umowy:
• Dłużnik nie jest zobowiązany do naprawienia szkody, gdy niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi (art. 471 k.c. in fine). VIS MAIOR.
• W sytuacji gdy żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności za niewykonanie umowy, albo ponoszą odpowiedzialność obie strony, zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21.05.2005r., V CK 577/04).
• Rozwiązanie umowy przez strony, za porozumieniem, jest de facto możliwe zawsze, porozumienie o rozwiązaniu umowy też jest przecież umową, ale podnosi się w doktrynie, że obejmuje to także rozwiązanie umowy przez sąd.
5. Przedawnienie roszczeń z tytułu zadatku
Przedawnienie roszczeń dochodzonych tytułem zadatku następuje w terminach określonych według zasad ogólnych (art. 117 i n. k.c.), jeżeli przepisy nie określają szczególnych terminów przedawnienia (por. art. 390 § 3, art. 554 i 646 k.c.). → 10 lat
Od Bączyk:
Zadatek – 394 KC, suma pieniężna lub rzecz, jest to czynność prawna realna – skuteczność zależna od wręczenia. Kwestia „przy zawarciu umowy”. Co z przelewem? - należy interpretować elastycznie – chodzi o związek czasowy z zawarciem umowy - swoboda kontraktowania – wręczenie zadatku może zostać wręczony później lub wcześniej – tak jak ustaliły strony Może pojawić się problem czy zadatek był zadatkiem jeśli wręczymy go później. SN – kwota wręczona PO nie jest zadatkiem – kontrowersyjny pogląd, wadliwy raczej. Jest z 1999 roku więc raczej przelewy nie były brane pod uwagę. SN z 2011 – kwota wręczona PO jest zadatkiem. Doktryna też dopuszcza PO. Również w formie elektronicznej zadatek jest dopuszczalny. Ponadto trzeba brać pod uwagę zwyczaj. Powinno się w umowie w zasadzie napisać że to i to będzie ZADATKIEM. Wola kontrahentów jest najważniejsza. Jeśli nic nie wynika z umowy lub okoliczności (np. zwyczaju) to dopiero wtedy uznajemy kwotę za zadatek. -zadatek odgrywa swoją rolę w razie niewykonania umowy z powodu okoliczności, za które dłużnik ponosi wyłączną odpowiedzialność -w takim przypadku wierzyciel może bez wyznaczania terminu dodatkowego odstąpić od umowy i zachować otrzymany zadatek, a jeżeli sam go dał – może żądać sumy dwukrotnie wyższej -roszczenie to ulega 10 letniemu przedawnieniu -zadatek pełni tu rolę surogatu odszkodowania za niewykonanie umowy i dlatego wierzyciel nie może domagać się uzupełniającego odszkodowania na zasadach ogólnych -wierzyciel nie musi korzystać z tych uprawnień – może domagać się nadal wykonania umowy -dłużnikowi nie przysługuje prawo do zwolnienia się ze zobowiązania przez rezygnację z przedmiotów danych tytułem zadatku -rozwiązanie umowna skutek zgodnego oświadczenia woli stron albo mocą orzeczenia sądu powoduje zgaśnięcie zastrzeżenia zadatku -wówczas należy zwrócić zadatek -identyczny obowiązek powstaje w razie niewykonania umowy wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony Nie jest dopuszczalne moderowanie zadatku – ius moderandi – nie można zadatku miarkować.
26.03.2014
PACTA ADIECTA
Pacta adiecta czyli dodatkowe zastrzeżenia umów. Pacta adiecta służą wzmocnieniu albo osłabieniu stosunku obligacyjnego. Wzmocnieniu : zadatek, kara umowna, odstępne. Osłabieniu: odstąpienie umowne. Wadium ma nie tyle wzmocnić stosunek obligacyjny co przetarg.
Różnice między zaliczką a zadatkiem: zadatek jest regulowany w kodeksie, a zaliczk...
katybekier