Historia Polski.pdf

(2370 KB) Pobierz
NIECH ŻYJE
pOLSKA!
zeszyt historyczny
1
Gdańsk
Jaka była Polska?
Smoleńsk
Poznań
1
Kraków
Ten zeszyt należy do:
Wilno
Gdańsk
Mińsk
Poznań
Poznań
Warszawa
3
2
Kraków
Kraków
Lwów
Wilno
Suwałki
Gdańsk
Mińsk
Poznań
Warszawa
4
Poznań
Warszawa
5
Kraków
Kraków
Lwów
Gdańsk
Wilno
Poznań
Warszawa
1. 1025 r. Polska pod koniec
panowania Bolesława
Chrobrego
2. 1333 r. Królestwo Polskie
za panowania Władysława
Łokietka
3. 1464 r. Królestwo polskie
i Wielkie Księstwo Litewskie
4. 1699 r. Rzeczpospolita Obojga
Narodów
5. 1809 r. Księstwo Warszawskie
6. 1923 r. II Rzeczpospolita
7. 1952 r. Polska Rzeczpospolita
Ludowa
Poznań
7
Warszawa
6
Kraków
Lwów
Kraków
1
Polska zajmuje centralne
miejsce w Europie.
Jednak z punktu
widzenia przemian
kulturowych i politycznych
znajdowała się często
na granicy cywilizacji
zachodnioeuropejskiej. Tak
było, gdy w X w. dotarło
do Polski chrześcijaństwo.
Wówczas ziemie polskie
stanowiły wschodnie
rubieże cywilizacji
łacińskiej w Europie. Tak
jest i współcześnie, gdy
Polska przynależy do
NATO i Unii Europejskiej.
Natomiast jej wschodni
sąsiedzi – Białoruś, Ukraina
– nie są członkami NATO
i Unii Europejskiej. Zatem
wschodnia granica Polski
jest jednocześnie wschodnią
granicą Unii Europejskiej.
Polska na mapie
Język polski – podobnie
jak rosyjski, ukraiński, białoruski,
bułgarski, serbski, chorwacki,
słoweński, czeski i słowacki – jest
językiem słowiańskim i należy do rodziny
języków indoeuropejskich. Polacy, tak jak
Czesi i Słowacy, należą do grupy zachodnich
Słowian. Związek z łacińskim kręgiem kultury
chrześcijańskiej przesądził o tym, że Polacy,
podobnie jak Chorwaci, Słoweńcy, Czesi,
Słowacy używają alfabetu łacińskiego.
Natomiast Słowianie żyjący na
wschód od Polski posługują się
cyrylicą.
Odległość z Warszawy do Brukseli
jest taka sama, jak z Warszawy
do Moskwy.
1161 km
1151 km
My Słowianie
Polin
Pologne
Lec
Mamy groźnego sąsiada
Współcześnie od zachodu sąsiadujemy z Niemcami, a od południa z Czechami
i Słowacją. Na wschodzie graniczymy z Białorusią i Ukrainą. Litwa jest naszym sąsiadem
na północnym wschodzie. Rosja była odwiecznym sąsiadem Polski na wschodzie.
Pozostawała nim do niedawna, bo do rozpadu Związku Sowieckiego. Dziś Polska graniczy
z Rosją na północy, co wydaje się czymś wbrew naszemu historycznemu doświadczeniu.
Jest to sąsiedztwo z obwodem kaliningradzkim – enklawą rosyjską
w Europie Środkowej.
hist
an
Len
gye
lo
rszá
g
st
Lahe
an
Polanie oknem na świat
Bruksela
Warszawa
Moskwa
Nazwa „Polska” pochodzi od plemienia Polan, które żyło w Wielkopolsce, kolebce polskiej
państwowości, i narzuciło swoją dominację pozostałym mieszkańcom kraju. Niemcy,
nasi zachodni sąsiedzi, zdobywali wiedzę o mieszkańcach ziem polskich, pozostając
w kontakcie z Polanami. Stąd upowszechnili nazwę tego plemienia i przenieśli ją do
łacińskiej Europy.
W języku niemieckim Polska to Polen, a w innych językach zachodnioeuropejskich
pojawiły się określenia pochodne: Pologne, Polonia, Poland. Już w XI w. na określenie
państwa Piastów przyjęła się łacińska nazwa Polonia. Rusini – wschodni sąsiedzi
Polski, nazywali Polaków Lachami, gdyż przyjęli nazwę pochodzącą od słowa Lechici,
innego określenia stosowanego wobec plemion polskich. Kilka wieków później Turcy,
za Rusinami, używali określenia Lehistan, a za nimi Persowie – Lahestan. Natomiast
Litwini nazwali Polskę Lenkija. Z kolei Węgrzy pozostawali w kontaktach z południowo-
-wschodnimi plemionami polskimi, między innymi z Lędzianami. Od nazwy tego
plemienia Polska po węgiersku to Lengyelország.
ija
Lenk
Pole
n
Pola
nd
966 - Chrzest Polski
1364 – Uniwersytet Krakowski
1569 – unia lubelska
1791 – Konstytucja 3 maja
1918 – odzyskanie niepodległości
1944 – Powstanie Warszawskie
1980 – Solidarność
1989 – upadek komunizmu
1999 – wejście do NATO
2004 – akces do UE
2
3
Początki państwa polskiego
Polska pojawiła się na
europejskiej scenie
politycznej w X wieku.
Kolebką jej państwowości
była Wielkopolska,
rządzona przez rodzimą
dynastię Piastów.
Mieszko I
Koronacja Bolesława Chrobrego
Około roku 1000 państwo polskie,
rządzone wówczas przez syna
Mieszka I, Bolesława Chrobrego,
przybrało kształt terytorialny
zbliżony do obszaru współczesnej
Polski.
Był pierwszym
historycznym władcą Polan.
Ożenił się z czeską księżniczką
Dobrawą i w roku 966 przyjął chrzest
w obrządku łacińskim. Tym samym
związał swój kraj z zachodnim
kręgiem kulturowym, do którego
należeli już jego sąsiedzi:
Czesi i Niemcy.
Najlepszym przykładem
zachowanego
średniowiecznego układu
urbanistycznego pozostaje
Kraków.
Rozbici na dwieście lat
Rodzima dynastia Piastów rządziła Polską jeszcze przez 350 lat, czyli do 1370 r.
W okresie jej rządów stosunki z cesarstwem nie układały się już tak dobrze, jak za
czasów Ottona III i Bolesława Chrobrego. Na szczęście dla młodej państwowości polskiej
aktywność polityczna cesarstwa zwróciła się w stronę papiestwa, spraw włoskich, sporów
wewnątrzniemieckich i krucjat. Piastowie ocalili suwerenność swego państwa, posiadając
arcybiskupstwo i uzyskując za każdym razem zgodę papiestwa na koronacje królewskie.
Poganie atakują
Lajkonik
Państwo Mieszka I znalazło się na kresach ówczesnego świata zachodniego. Wschodni
sąsiad Polski – Ruś Kijowska – przyjął chrześcijaństwo z Konstantynopola i znalazł się na
rubieżach cywilizacji bizantyńskiej. Polacy i Rusini to Słowianie. Granica między tymi
dwoma słowiańskimi państwami już w średniowieczu stała się granicą między łacińskim
a bizantyjskim kręgiem kulturowym. Przez stulecia Polsce znane było doświadczenie
bytowania na granicy tego kręgu. Położenie na skraju cywilizacji łacińskiej oraz wynikające
z niego doświadczenia – nie zawsze łatwe – wpływały na aktywność międzynarodową
państwa polskiego, kulturę, a także mentalność polskiego
społeczeństwa.
Polityka na obrzeżach
W średniowieczu polscy władcy odpierali częste ataki pogańskich sąsiadów z północnego
wschodu: Prusów, Jadźwingów i Litwinów. Ale nie tylko. Przyszło im zmierzyć się także
z ekspansją Mongołów. W XIII w. od wschodu na ziemie polskie dotarło kilka wypraw
mongolskich. Jedna z nich zniszczyła Kraków. Polska nie podzieliła jednak losu Rusi
Kijowskiej, która na dwa stulecia znalazła się w pełnej zależności od mongolskiej Złotej
Ordy. Ostatni Piast na tronie polskim – Kazimierz Wielki (1333–1370) – wykorzystał
należne mu prawa sukcesyjne i włączył do Królestwa
Polskiego zachodnią część dawnej Rusi Kijowskiej, czyli
Ruś Halicką. Tym samym w zasadniczy sposób zmienił
kształt terytorialny państwa polskiego. Otworzył Polskę
na południowy wschód oraz na kontakty ze strefą
czarnomorską.
Rozwój w europejskim rytmie
Przyjaźń wysokiego szczebla
Rok 1000 zapisał się w dziejach Polski znaczącą wizytą cesarza Ottona III w Gnieźnie,
ówczesnej stolicy Piastów. Ten niemiecki władca nie tylko wyraził zgodę na utworzenie
samodzielnej polskiej prowincji kościelnej z arcybiskupstwem w Gnieźnie, ale i na
koronację królewską Bolesława Chrobrego. Otton III dostrzegł w Chrobrym partnera
do realizacji swojej wizji zjednoczonej Europy i wpisał młodą polską państwowość w swoją
uniwersalistyczną koncepcję.
W średniowieczu ziemie polskie rozwijały się w tym samym tempie co Europa Zachodnia.
Stąd w polskim pejzażu odnajdziemy kościoły romańskie i gotyckie. Ustępują one jednak
rozmachem świątyniom włoskim, francuskim czy niemieckim. Podobieństwa w rozwoju
wynikały też z napływu do Polski zakonów, które objęły swą aktywnością całą łacińską
Europę. Benedyktyni, cystersi, a potem franciszkanie i dominikanie wnieśli znaczący
wkład w cywilizacyjny rozwój ziem polskich. Również struktura stanowa społeczeństwa
polskiego, obyczajowość rycerstwa i wygląd miast mieściły się w modelu kultury
zachodnioeuropejskiej. Najlepszym przykładem zachowanego średniowiecznego układu
urbanistycznego pozostaje Kraków.
Wielkie murowanie
Kazimierz Wielki – jedyny król Polski, którego uczczono takim przydomkiem ‒ w roku
1364 założył uniwersytet w Krakowie, gdzie sto lat później studiował wybitny polski
astronom Mikołaj Kopernik. Pierwszy polski uniwersytet powstał więc w tym samym
czasie, co uniwersytety w Pradze, Wiedniu i w Budzie na Węgrzech.
Włócznia św. Maurycego
966 - Chrzest Polski
1364 – Uniwersytet Krakowski
1569 – unia lubelska
1791 – Konstytucja 3 maja
1918 – odzyskanie niepodległości
1944 – Powstanie Warszawskie
1980 – Solidarność
1989 – upadek komunizmu
O królu Kazimierzu Wielkim
do dziś krąży powiedzenie, że
zastał Polskę drewnianą,
a zostawił murowaną.
2004 – akces do UE
1999 – wejście do NATO
4
5
Sojusznicy i wrogowie
Kazimierz Wielki,
przekazując polską
koronę swojemu
siostrzeńcowi, Ludwikowi
Węgierskiemu z dynastii
Andegawenów, wzmocnił
międzynarodową pozycję
Polski.
Epizod andegaweński w dziejach Polski trwał zaledwie 15 lat. Obrócił jednak polską scenę
polityczną i kontakty międzynarodowe Polski o 180 stopni. Po pierwsze Ludwik Węgierski
podzielił się władzą w Polsce z polską szlachtą. Od tamtej pory już nigdy polskiemu monarsze
nie udało się odzyskać pozycji, jaką mieli ostatni Piastowie. Druga zmiana oznaczała wybór
męża dla jego córki – Jadwigi Andegaweńskiej, która była jego następczynią na polskim tronie.
Jej mężem i królem Polski został wielki książę litewski Władysław Jagiełło. W związku z tym
nowym partnerem strategicznym Polski, w miejsce Węgier, została Litwa.
Zamek w Malborku
Ślub dla potęgi
O pobycie zakonu krzyżackiego
w Polsce przypominają
zachowane do dziś krzyżackie
zamki gotyckie na północno-
-wschodnich obszarach kraju,
np. ten w Malborku, który
był siedzibą wielkiego mistrza
zakonu.
Za Andegawenów
z Rusi Halickiej do Polski
przywieziono ikonę
jasnogórską, czyli powszechnie
czczony przez polskich
katolików obraz Matki Boskiej
Częstochowskiej.
Zakon krzyżacki
Sprowadzony w dobie krucjat przez jednego z Piastów osiedlił się w Polsce i bardzo szybko
okazał się dla niej kłopotliwy. Walcząc z poganami mieszkającymi na północ od Polski,
zbudował własną państwowość, przejmując jednocześnie kontrolę nad ujściem Wisły
– głównej polskiej rzeki – oraz nad Gdańskiem – polskim portem. Wobec tych poczynań
rządząca Polską dynastia Jagiellonów zdecydowała się na konfrontację. Udało jej się
odzyskać dostęp do Bałtyku i uczynić zakon lennikiem Polski, a na początku XVI wieku
ostatecznie zlikwidować państwo krzyżackie.
Władysław Jagiełło
i Jadwiga Andegaweńska
– pomnik na krakowskich plantach
Sojusz z Litwą
Unia personalna między Królestwem
Polskim a Wielkim Księstwem Litewskim
rozpoczęła nowy etap w dziejach Polski
i w dziejach pogańskiej Litwy, pozwalając
obu państwom wspólnie przeciwstawić się
zakonowi krzyżackiemu. Dla Litwy oznaczała
chrystianizację w obrządku łacińskim oraz
wzmocnienie w konfrontacji z państwem
moskiewskim.
Największy sukces militarny
średniowiecznej Polski wiąże
się z pokonaniem armii
krzyżackiej w 1410 r.
w bitwie pod Grunwaldem
Jagiellonowie
na europejskich
tronach
W dalszej perspektywie, co trudno
było przewidzieć w XIV wieku,
związek z Litwą wciągnął Polskę
w wielowiekową konfrontację
z Moskwą, a potem z państwem
rosyjskim.
Przejściowym sukcesem
Jagiellonów było objęcie,
poza Polską i Litwą, władzy
w Czechach i na Węgrzech.
Ostatecznie jednak odstąpili
tron czeski i węgierski
Habsburgom.
1918 – odzyskanie niepodległości
1944 – Powstanie Warszawskie
1980 – Solidarność
1989 – upadek komunizmu
1999 – wejście do NATO
2004 – akces do UE
966 - Chrzest Polski
1364 – Uniwersytet Krakowski
1569 – unia lubelska
1791 – Konstytucja 3 maja
6
7

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin