Ustrój polityczny Włoch w II połowie XX wieku
-Konstytucja Włoch została uchwalona 22 grudnia 1947 roku, nazywana „konstytucją sztywną” co oznacza, że jakiekolwiek zmiany do niej wprowadzane muszą być dwukrotnie przegłosowane przez obie izby parlamentu. Uznaje formę rządów republikańską. System parlamentarno-gabinetowy. Trójpodział władz
1.Władza Ustawodawcza:
-Parlament Republiki Włoskiej jest dwuizbowy. Może być rozwiązany tylko przez Prezydenta Republiki pomijając okres ostatnich 6 miesięcy kadencji Prezydenta, kiedy nie może tego dokonać. Składa się z:
→ Izby deputowanych – składa się z 630 deputowanych, których wybiera się w wyborach pięcioprzymiotnikowych na okres 5 lat.
→ Senatu – w skład wchodzi 315 senatorów wybranych w wyborach pięcioprzymiotnikowych.
Obie izby parlamentu zbierają się w dwóch sesjach w ciągu roku. Jednakowe są reguły funkcjonowania obu izb. Taka sama jest struktura wewnętrzna, obie izby w swoim składzie posiadają przewodniczącego, prezydium i wszelkiego rodzaju komisje, jawność obrad oraz jednakowe warunki formalne rozstrzygania spraw. W ważnych i nagłych przypadkach izby zbierają się na sesjach nadzwyczajnych. Sesje te zwoływane mogą być przez Prezydenta Republiki, przewodniczących izb lub 1/3 ogółu członków jednej izby. Głównymi celami zebrań parlamentu jest wybór Prezydenta Republiki, postawienie go w stan oskarżenia, powołanie 1/3 członków Najwyższej rady Sądowniczej i Trybunały Konstytucyjnego.
-Przewodniczący izby kompetencje: reprezentowanie izby i kierowanie jej pracami, przyjmowanie projektów ustaw, wniosków czy interpretacji.
-Do składu izby wchodzą również: czterej zastępcy przewodniczącego, trzech kwestorów i 8 sekretarzy.
-W obu izbach działa 13 różnych komisji.
-inicjatywę ustawodawczą posiadają członkowie obu izb, rząd (za zgodą prezydenta), rady regionalne i municypalne, Narodowa Rada Gospodarki i Pracy oraz pięćdziesiąt tysięcy wyborców
-projekty ustaw zgłasza się do obu izb, po czym następuje uchwalenie ustawy. Zgłasza się ją do prezydenta, który ją promulguje lub zgłasza weto zawieszające. Często ustawę poddaje się również referendum.
2.Władza wykonawcza:
-Rząd Republiki składający się z: premiera i ministrów wspólnie tworzących organ kolegialny zwany Radą Ministrów. W pierwszym etapie tworzenia rządy Prezydent Republiki konsultuje się ze swoimi poprzednikami oraz z liderami partii politycznych w celu wyboru osoby zwanej formateur. Osoba ta po rozmowach z przywódcami partii przychylnych tworzy sprawozdanie, które przedstawia prezydentowi. Po obustronnych konsultacjach fotmateur otrzymuje mandat do utworzenia nowego rządu, a sam staje się Prezesem Rady Ministrów. Rada Ministrów w ciągu dziesięciu dni musi uzyskać wotum zaufania ze strony parlamentu. Konstytucja nie uściśla kadencji rządu. Rada Ministrów sprawuje tak długo swój urząd aż sama nie zrezygnuje, bądź gdy uzyska wotum nieufności. Rząd obraduje na posiedzeniach zwoływanych przez premiera, który sam im przewodniczy.
-Kompetencje Rządu: ograniczają się do kierowania polityką państwa, przygotowania i zaprezentowania parlamentowi programu prac rządu oraz co ważniejsze realizację tegoż programu. Rząd ma prawo do powoływania wysokich urzędników administracji publicznej, kierowania polityka zagraniczną. Odpowiada również za bezpieczeństwo i porządek publiczny. Posiada inicjatywę ustawodawczą.
-Kompetencje Prezesa Rady Ministrów: kieruje ogólną polityką rządu i jest za nią odpowiedzialny, koordynuje działania ministrów, zwołuje posiedzenia których porządek ustala i sam im przewodniczy.
-Rząd posiada również organy pomocnicze są to między innymi:
→ Narodowa Rada Gospodarki i Pracy (reprezentuje współtworzące podmioty narodowe, składa się z 111 przedstawicieli i ekspertów gałęzi produkcji),
→ Rada Stanu (jest organem doradczym wobec rządu i innych organów administracji publicznej, oraz jest to naczelna instancja sądownictwa administracyjnego)
→ Izba Obrachunkowa (wspiera za równo rząd jak i parlament, a podstawowym jej celem jest ochrona finansów publicznych państwa, posiada również funkcję kontrolną, sądowo – rozstrzygającą, administracyjna i konsultacyjną ).
3.Władza sądownicza:
-Sądownictwo Republiki Włoskiej jest niezawisłe i autonomiczne, niezawiśli są również sędziowie którzy są nieusuwalni i podlegają jedynie pod ustawy. Sądownictwo powszechne wykonywane jest przez sędziów sądownictwa powszechnego i zaliczyć można do niego sądownictwo cywilne i karne.
-Najwyższa Rada Sądownictwa – jej przewodniczącym jest prezydent. Jej członkami są również: Prezes Trybunału Kasacyjnego, generalny prokurator, dwadzieścia sędziów i dwadzieścia innych członków. Kadencja trwa 4 lata i nie może być bezpośrednio ponawiana.
→ kompetencje Najwyższej Rady Sądownictwa: organ uprawniony do rozstrzygania w sprawach zatrudnienia, przydziału siedzib, awansów i stosowania środków dyscyplinarnych wobec sędziów.
-Sąd Konstytucyjny - zwany również Trybunałem Konstytucyjnym. Jest to sąd najwyższy, bezstronny, kolegialny i konstytucyjny. Od jego orzeczeń nie ma możliwości odwołania. W jego skład wchodzi 16 sędziów: pięciu sędziów powołuje prezydent, pięciu parlament, pięciu wyższe sądownictwo powszechne i administracyjne i jednego Rada Państwa i Izba Obrachunkowa. Kadencja trwa 9 lat i nie może być powtórzona.
→ kompetencje Trybunału Konstytucyjnego: rozstrzyganie sporów między władzami centralnymi, między władzami centralnymi a regionalnymi oraz między władzami regionalnymi. Ponadto sprawdza zgodność ustaw z konstytucją oraz orzeka w przypadku postawienia Prezydenta republiki w stan oskarżenia
4.Prezydent
- usytuowany ponad innymi władzami w państwie. Charakteryzuje się neutralnością, apolitycznością oraz bezstronnością. Wybierany jest na posiedzeniu parlamentu z udziałem delegatów rad regionalnych. Wybór musi być dokonany 2/3 głosów w trzech pierwszych turach, a w czwartej turze bezwzględną większością głosów.
-by móc kandydować na prezydenta trzeba ukończyć 50 lat
-kadencja trwa 7 lat
-w razie braku możliwości pełnienia funkcji zastępuje go przewodniczący senatu
-kompetencje: zarządzanie wyborów nowych izb, ustalenie terminów sesji, zwoływanie sesji nadzwyczajnych, stosowanie orędzi kierowanych do izb, ma możliwość rozwiązania obu lub tylko jednej z izb, promulguje ustawy oraz ogłasza dekrety z mocą ustaw i rozporządzenia, Posiada również prawo do zarządzania referendum ludowego oraz mianuje pięciu senatorów dożywotnich. Prezydent mianuje również Prezesa Rady Ministrów, funkcjonariuszy państwowych oraz ekspertów Narodowa Rada Gospodarki i Pracy. Ratyfikuje umowy międzynarodowe oraz przyjmuje przedstawicieli dyplomatycznych. Ma prawo rozwiązywać rady regionalne oraz nadawać odznaczenia Republiki. W swych kompetencjach sprawuje również zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi, może również ogłosić stan wojny. Przewodniczy Najwyższej Radzie Obrony oraz posiada prawo mianowania pięciu sędziów Trybunały konstytucyjnego. Jest również przewodniczącym Najwyższej rady Sądownictwa, posiada prawo łaski oraz łagodzenia kar
-Prezydent ponosi odpowiedzialność konstytucyjną za zdradę stanu lub naruszenie konstytucji. W
stan oskarżenia stawia go parlament, a sądzi trybunał Konstytucyjny.
5.Podział terytorialny
-Republika dzieli się na 20 regionów, 94 prowincje i gminy:
→ W regionach mieszkańcy wybierają na okres 5 lat organ prawodawczy jakim jest rada regionalna. Ta zaś wybiera giuntę, czyli organ wykonawczy. W stolicy regionu urzęduje komisarz rządu, który nadzoruje i koordynuje zadania państwa z działalnością regionu.
→ Ludność prowincji wybiera na 4 letnią kadencję radę prowincjonalną oraz organ wykonawczy. Przedstawicielem rządu jest prefekt.
→ W gminie zaś na okres 4 lat wybierana jest rada gminy, która to wyłania organ władzy wykonawczej na którego czele stoi mar.
6.System partyjny
Cechy charakteryzujące scenę polityczną Włoch w omawianych latach to na pewno odgrywanie głównej roli przez partie chadeckie (Chrześcijańska Demokracja) i partie komunistyczne (Włoska Partia Komunistyczna), zróżnicowane partie pod względem ideologicznym nastawione na polityczną autonomię, koalicje rządowe cechowały się dużą niestabilnością i często były skazane na niepowodzenie.
s.94