wspólne cechy zasad etycznych:
apodyktyczność powoduje, że nie ma właściwie możliwości dyskusji
zmienność powoduje, że jednak po latach mogą wystąpić zmiany (przykłady: niewolnictwo, stosunek do kobiet)
Kod etyczny opisuje się poprzez:
1. określenie wartości centralnej/głównej
2. określenie cnót kardynalnych
3. określenie grzechów głównych
Normy mają za zadanie pilnowania przestrzegania zasad etyki:
· Normy prawne - bezwzględne
· Normy moralne – w zależności od przyjętego systemu
· Normy społeczne – nabywane w trakcie socjalizacji, zdeterminowane kulturowo
ROZWIĄZYWANIE DYLEMATÓW MORALNYCH
1. Poczucie moralności na co dzień
· zdolność do dochodzenia do sądów moralnych opartych na intuicyjnych reakcjach na problemy etyczne
· takie sądy są silnie motywujące i mamy przekonanie, że są absolutnie słuszne
· skutek: nie podejmujemy aktywności moralnie podejrzanych (naszym zdaniem) –jeśli tak – poczucie winy i wstydu
Problem:
· Brak racjonalnych przesłanek takich decyzji i osądów
Przykład:
Lekarz przyspieszył śmierć pacjenta zarejestrowanego jako dawca aby jego narządy nie uległy deterioracji – uczynił tak całkowicie świadomie.
2. Niezgodność sądów moralnych
Osądy są oparte na wartościach – czy można dyskutować o wartościach ?
3. Czy to, że coś jest moralnie pożądane jest wystarczającym powodem, żeby to zrobić ?
Problem określenia – czyje dobro i jak rozumiane.
· Czy to co ja uważam za dobre (na przykład dla klienta, własnego dziecka, partnera) jest też dobrem z punktu widzenia tej osoby ?
MODELE ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ETYCZNYCH
1. Teoria – reguła – przypadek
2. Reguła (konkretny przypadek) –uogólnienie – zasada (czy powinna obowiązywać)
Etyka stosowana to analiza przypadków
ETAPY ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ETYCZNYCH
· Identyfikacja problemu (zagrożonychwartości)
· Możliwe wybory i ich konsekwencje (natychmiastowe i i odległe)
· Wybór sposobu postępowania (wzięcie na siebie odpowiedzialności)
· Ocena i korekta
ETAPY ANALIZOWANIA SYTUACJI
· Identyfikacja problemów etycznych i praktycznych
· Możliwe drogi postępowania
· Natychmiastowe i odległe konsekwencje –elementy ryzyka i korzyści zaproponowanych rozwiązań
· Wybór sposobu postępowania i przyjęcie na siebie pełnej odpowiedzialności
· Ocena sposobu postępowania
· Podsumowanie odpowiedzialności łącznie z korektą niepożądanych konsekwencji
Działanie na rzecz klienta z poszanowaniem jego praw do:
· autonomii, podmiotowości
Prawo do decydowania o sobie w każdej sytuacji, zagwarantowane przede wszystkim dostępem do informacji.
- Zgoda na współpracę
- Współodpowiedzialność za kontakt
- Informacje zwrotne
Konstytucja – art. 31
1. Wolność człowieka podlega ochronie prawnej
2. Każdy jest obowiązany szanować wolność i prawa innych. Nikogo nie wolno zmuszać do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje.
· godności
Człowiek jest wartością niezależnie od sytuacji: nie może być narzędziem, nie może zostać „użyty” w jakimkolwiek celu (Kant)
– oddzielenie czynów od sprawcy
– nie ocenianie (szczególnie na podstawie wyglądu i zachowania
Konstytucja – art. 30
Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych
· intymności, prywatności
Klient ma prawo do kontrolowania dostępu do informacji na własny temat.
- zawarcie i przestrzeganie granic kontraktu
- prawo do odmowy odpowiedzi na pytanie
- prawo do wyboru metody
Problemy do przemyślenia: wnioskowanie na podstawie obserwacji, stosowanie testów projekcyjnych
Konstytucja – art. 47
Każdy ma prawo do ochrony życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz decydowania o życiu osobistym
· poufności
Podstawa kontaktu klient-psycholog to zaufanie, stąd tajemnica zawodowa
Wynika z prawa do autonomii i prywatności.
Tajemnica zawodowa jest zagwarantowana ustawowo
art. 14
1. Psycholog ma obowiązek zachowania w tajemnicy informacji związanych z klientem, uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu.
2. Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej nie może być ograniczony w czasie
3. Przepisu ust. 1 nie stosuje się, gdy:
-poważnie jest zagrożone zdrowie, życie klienta lub innych osób
- tak stanowią ustawy
TAJEMNICA ZAWODOWA
· brak granic czasowych
· zakres tajemnicy
· obowiązek ochrony dokumentacji
· warunki naruszenia tajemnicy
· problem kazuistyki (nauczanie)
· sytuacja, w których tajemnica jest zagrożona (terapia grupowa)
Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej nie może być ograniczony w czasie. Tajemnica nie obowiązuje w przypadku, gdy:
1) Poważnie jest zagrożone zdrowie, życie klienta lub innych osób,
2) Tak stanowią ustawy
Dwie przesłanki jednocześnie (koniunkcja):
Informacja musi być związana z klientem,
Informacja musi być związana z wykonywaniem zawodu
Kara: grzywna, kara ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat 2
Odmowa przed sądem:
Należy wyraźnie oświadczyć przed organami procesowymi tzn. precyzyjnie wyartykułować wolę skorzystania z odmowy złożenia zeznania , powołując się na konieczność zachowania tajemnicy (ustawy i kk)
Kodeks postępowania karnego art.180
§ 1 osoby zobowiązane do zachowania tajemnicy służbowej lub tajemnicy związanej z wykonywaniem zawodu lub funkcji mogą odmówić zeznań co do okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek, chyba, że sąd lub prokurator zwolni te osoby od obowiązku zachowania tajemnicy
§ 2 osoby obowiązane do zachowania tajemnicy zawodowej …….mogą być przesłuchiwane co do faktów objętych tą tajemnicą tylko wtedy, gdy jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a okoliczności nie mogą być ustalone na podstawie innego dowodu. Sąd podejmuje postanowienie o zwolnieniu z tajemnicy zawodowejdotyczy tylko procedury karnej
Zwolnienie z obowiązku:
-Zawsze w formie postanowienia ( napiśmie)
-Odwołanie od postanowienia prokuratora do prokuratora nadrzędnego (art.302 kpk – norma ogólna dotycząca zażalenia). Od postanowienia sądu nie ma odwołania
PSYCHOLOG NIE MOŻE BYĆ ŚWIADKIEM
Bezwzględny zakaz dowodowy: Art. 52 ust. 1 ustawy o ochronie zdrowia psych.
Nie wolno przesłuchiwać osób, obowiązanych do zachowania tajemnicy …jako świadków na okoliczność przyznania się osoby z zaburzeniami psychicznymi do popełnienia czynu zabronionego pod groźba kary.
Art. 199 kpk Złożone wobec biegłego oświadczenia oskarżonego dotyczące zarzucanego mu czynu nie mogą stanowić dowodu
ALE IV. Kodeks postępowania karnego Art.304 § 1 Każdy dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub policję .
Dochowanie tajemnicy jest obowiązkiem prawnym i zachowuje prymat nad społecznym!!!!
Tajemnica zawodowa to rodzaj sekretu:
· przyrzeczony
· powierzony
· naturalny
· roztropnościowy
Z punktu widzenia klienta to sekret powierzony, a psychologa - przyrzeczony
Materiały całkowicie poufne
1. Notatki sporządzane przez psychologa w czasie wywiadu, obserwacji i całego badania ,przebieg sesji terapeutycznej czy formie udzielanej pomocy
2. Liczbowe wyniki badań konkretnymi technikami – kwestionariusze, testy itp.
3. Opis stosowanych bodźców
4. Wytwory badanego
wyjątek: superwizja z innym psychologiem
KODEKSY
Kodeksy zawierają informacje o standardach i dylematach – powinny je mieć wszystkie zawody zaufania publicznego. Jest zabezpieczeniem klienta.
· Normy o charakterze zakazowym- bezwyjątkowe np. Nie wolno działać na szkodę klienta (art. 19)
· Normy nakazowe – dążenie np. Zasada zachowania tajemnicy zawodowej
· Normy profesjonalne – perfekcjonistyczne np. stałe doskonalenie w zawodzie art. 4
· Normy pokazujące odstępstwa od norm moralności ogólnej
· Normy o charakterze doradczym – co robić w przypadku konfliktu art. 26
...
psychUW