Bokorova L., Julian Apostata i jego edykt o nauczycielach magistros.pdf

(359 KB) Pobierz
„Pedagogika Filozoficzna on-line”
2008-9 nr 1 (3)
Redaktor Naczelny prof. nadzw. dr hab.
Sławomir Sztobryn
(
s.sztobryn@wp.eu;
ped_filozof@wp.pl)
Sekretarz Redakcji mgr Justyna Bochomulska
Rada Redakcyjna:
Prof. dr Alena
Vališová Praga (Czechy)
Prof. dr hab. Blanka Kudláčová Trnava (Słowacja)
Prof. dr Wilfried Lippitz Giessen (Niemcy)
Prof. dr hab. Mikołaj Smetański Winnica (Ukraina)
Prof. zw. dr hab. Zbigniew Kwieciński
Prof. zw. dr hab. Lech Witkowski
Prof. zw. dr hab. Zbyszko Melosik
Prof. zw. dr hab. Bogusław
Śliwerski
Dr Rafał Godoń
Opracowanie techniczne (on-line)
Kacper Giercuszkiewicz
sclh@wp.pl
Opracowanie graficzne
S-printer STUDIO POLIGRAFICZNO-REKLAMOWE
s-printer-studio@o2.pl
©
Czasopismo wydawane przy Zakładzie Pedagogiki Filozoficznej UŁ
Wszelkie prawa zastrzeżone. Treści artykułów nie mogą być przedrukowywane, ani w
żaden
sposób
reprodukowane bez pisemnej zgody Redakcji czasopisma.
Adres Redakcji:
Zakład Pedagogiki Filozoficznej
91 - 408
Łódź,
ul. Pomorska 46/48, p. 211
sekretariat tel. 42/66-55-085; 66-55-095
e-mail:
ped_filozof@wp.pl
ISNN 1898-0910
Lucia Bokorová
Uniwersytet Trnawski
Julian Apostata i jego edykt o nauczycielach
Magistros studiorum
Edykt cesarza Juliana z roku 362 n.e. uważany jest za pierwszą próbą wytworzenia
systemu nauczania, w którym miała być propagowana pogańska religijność. Autorowi
edyktu przypisuje się dążenie do nie zatrudniania w szkołach nauczycieli, którzy nie
wyznawaliby pogańskiego nabożeństwa, jego ideałów oraz wiary w bogów z Olimpu.
W czasie rządów cesarza Juliana (grudzień 361 – czerwiec 363), szkoły
chrześcijańskie jeszcze nie istniały, chrześcijanie zdobywali niższe wykształcenie w
szkołach klasycznych u
gramatistesa
oraz
grammatikosa
, i uczestniczyli w wykładach
nauczycieli, którymi byli poganie oraz chrześcijanie. Nastał jednak czas, gdy szkoła
zaczęła być postrzegana jako miejsce konfrontacji pogaństwa z chrześcijaństwem.
Szkoły klasyczne charakteryzował duch pogaństwa, a tym samym podstawą
nauczania w tych szkołach były dzieła pogańskich autorów. Uczniowie uczyli się czytać
na tekstach mitologii greckiej oraz poznawali bogów pogańskich. Sprzyjająca sytuacja,
która nastała dla chrześcijan w IV wieku n.e. oznaczała dla nich również wyzwanie w
ramach wychowania i kształcenia młodych pokoleń chrześcijan. Skoro szkoły
chrześcijańskie jeszcze w tym czasie nie istniały, wychowanie dzieci w wierze
chrześcijańskiej należało do obowiązków rodziców oraz Kościoła. Rodzice często
korzystali z rad autorytetów Kościoła i kierowali się ich radami pedagogicznymi. Rady
wychowawcze przeznaczone dla rodziców zachowały się w listach Jana Chryzostma oraz
Hieronima.
Cesarz Julian rozpoczął swoje rządy w Konstantynopolu w grudniu 361 roku n.e.
Wielu ocenia okres jego rządów bardzo pozytywnie, w tym również historyk Ammianus
Marcellinus:
Znał się bardzo dobrze zarówno na sprawach wojskowych, jak i cywilnych.
Starał się być niezwykle uprzejmy i nie pozwalał sobie na więcej, niż – jego zdaniem,
dopuszcza różnica między lekceważeniem i wyniosłością.(...)Pałał
żądzą
poznania
wszystkiego i był nieugiętym sędzią, a także surowym cenzorem jeśli chodzi o naprawę
obyczajów
1
. W okresie rządów Juliana wzrastał talent wtedy jeszcze czternastoletniego
poety Prudencjusza, który później w jednym ze swoich dzieł krótko wspomniał o cesarzu
1
Ammianus Marcellinus:
Dzieje rzymskie
. XXV. 4. 7.
49
Julianie. Opisuje go jako człowieka, który wprowadzał nowe prawa i był dobrym władcą.
Zarzuca mu tylko,
że
był
złym patronem religii prawdy, bo bogów tysiąca czcicielem
2
.
Julian Apostata chciał,
żeby
jego styl rządzenia Imperium był zgodny z modelem
idealnego i mądrego władcy. Poza tym był przekonany o swoim wyjątkowym powołaniu.
Wierzył,
że
bogowie wybrali właśnie jego, aby spełnił wyznaczoną mu misję. Gdy zyskał
tron cesarza, był pewien,
że
pełni wolę bogów. Przekonanie o tym,
że
została mu
wyznaczona niezwykła rola nie było połączone tylko z faktem,
że
został cesarzem, ale
również z pełnieniem funckcji najwyższego kapłana (Pontifex Maximus).
Jednym pierwszych działań Juliana było otworzenie oraz odrestaurowanie
zrujnowanych pogańskich
świątyń.
W kodeksie Theodozjana nie znajdujemy takiej
informacji, ale wspomina o tym Ammianus, Libanios, Sokrates Scholastyk i Sozomen
3
. W
liście, którego adresatem był Maksimos Filozof, Julian z radością napisał,
że
od
momentu gdy został cesarzem, ponownie zaczął publicznie wyznawać wiarę w bogów.
Pisze,
że
on i część armii składali ofiary oraz hekatomby
4
. Julian uważał pogańską
religijność za jedynie właściwą – według niego była ona podstawą grecko-rzymskiej
cywilizacji. Julian podkreślał nie tylko zdobycze tej cywilizacji na polu prawa oraz nauki,
ale przede wszystkim na odwieczne dążenie Greków do zgłębiania tajników filozofii oraz
nieustanne poszukiwanie prawdy. Dla Juliana hellenizm oznaczał bezgraniczne oddanie
się człowieka ideałom hellenizmu. Grecką tradycję oraz kulturę uważał cesarz za dar od
bogów i ideał dla ludzkości. Nie mógł zrozumieć co mogło spowodować powstanie
wiary chrześcijańskiej. Według niego było to bluźnierstwo, które równało się porzuceniu
autentycznego dziedzictwa całej greckiej tradycji i kultury. Negatywne spojrzenie na
chrześcijaństwo znalazło swój oddźwięk w jednym z dzieł Juliana, dzisiaj znanym pod
tytułem
Contra Galilaeos
. Oryginał dzieła, jak również nazwa, nie zachowały się do dnia
dzisiejszego, o jego istnieniu pisze Hieronim w
Liście do Magnusa
5
. Dzięki Cyrylowi
Aleksandryjskiemu z dzieła Juliana zachowały się do dnia dzisiejszego fragmenty. Cyryl
uznał owe dzieło za niebezpieczne, co inspirowało go do napisania krytyki tego dzieła,
oraz opinii i sądów w nim zawartych,
Contra Julianum.
Julianowa krytyka nauki
chreścijańskiej nie różniła się wszak bardzo od tych, które głosił już w II wieku n.e.
pogański filozof Celsus, i w III wieku n.e. Porfiriusz. Obydwaj wymienieni filozofowie
Prudentius:
Apotheosis
450 – 454. In: Aurelius Prudentius Klemens:
Wieńce męczeńskie
, s. 133.
Por. Ammianus Marcellinus:
Dzieje rzymskie
: XXII, 5. 2-3 Libanos:
Mowa na cześć Juliana
. Socrates
Scholastyk
: Historia Kościoła
. III 11.4. Sozomen:
Historia Kościoła
V. 3.
4
Hekatomby
były to ofiary składane ze 100 wołów. Por. Julian Apostata:
List do Maksyma
. List 13 (26).
2
3
Cesarz Julian Apostata napisał podczas wyprawy przeciwko Persom siedem ksiąg skierowanych
przeciwko Chrześcijanom.
Hieronim:
List do Magnusa
. List 70.
5
50
poddali chrześcijaństwo ostrej krytyce. Celsus w dziele
Prawdziwe słowo
, a Porfiriusz w
traktacie
Przeciwko chrześcijanom
.
Julian w swoim dziele starał się udowodnić,
że
nauka chrześcijańska w
porównaniu z grecka mądrością i filozofią, jest małowartościowa i prymitywna. Cesarz
opisuje chrześcijaństwo jako bardzo powierzchowną i pozbawioną prawdy naukę
6
. Na
podstawie sądów Juliana jasno wnioskujemy,
że
nie widział w chrześcijaństwie
żadnych
pozytywnych cech, odwrotnie, uważał je za realną groźbę. Ponieważ uważał,
że
chrześcijańskie utwory literackie są pozbawione jakiejkolwiek wartości, głosił,
że
nauka
chrześcijańska nie ma dobrego wpływu na człowieka, a tym samym nie jest w stanie go
właściwie wychować. Jako przykład podawał twierdzenie,
że
jeśli chrześcijanie mają
zamiar wychowywać swoje dzieci według Biblii – nie wychowają z nich nic więcej niż
tylko niewolników
7
. Julian był przekonany,
że
człowiek będzie w stanie zrozumieć
hellenizm i poświęci się jego ideałom wtedy gdy, będzie wychowywany na dziełach
wielkich greckich pisarzy i filozofów, jak na przykład Homer. Cesarz już od swoich
najmłodszych lat miłował literaturę – dzięki swoim nauczycielom, jak Mardonius, który
zajmował się jego wychowaniem w latach dzieciństwa, jak również dzięki filozofom, u
których studiował w latach późniejszych. Według Juliana człowiek, który poznaje dzieła
autorów klasycznych, staje się lepszym człowiekiem
8
. W rozumieniu Juliana
chrześcijaństwo było dokładnym przeciwieństwem jego ideału hellenizmu, zaprzeczało
wszystkim wartościam, które wyznawal hellenizm. Za naczelny obowiązek człowieka
uznawał Julian szacunek w stosunku do bogów, który według niego chrześcijanie
odrzucili.
Zainteresowanie Juliana kulturą i nauką było szeroko znane. Cesarz miał
świadomość,
jak ważną rolę odgrywa wykształcenie człowieka, i dlatego też starał się
ograniczyć wpływ chrześcijań na polu niezywkle istotnym – w szkole. Prawo, które
wprowadził miało ograniczyć nie tylko dostęp do szkół dla nauczycieli wyznania
chrześcijańskiego, ale w konsekwencji również do urzędów i kariery publicznej. W
kodeksie Theodozjana (XII.3.5) znajduje się edykt dotyczący nauczycieli
9
. W tekście,
który zachował się wśród listów Juliana jako
List 61,
czytamy, co słowa „właściwe
Por.
Contra Galilaeos
: p. 164, 18 (565 C10 – 11). In: Malley, W. J.:
Hellenism and Christianity
....., s. 128.
Hertlein:
Julian
. Teubner 1785. 229 D,E,C. In: Cochrane Ch. N.:
Chrześcijaństwo i kultura antyczna
. s.
265.
8
Por.
Contra Galileos
: p. 205, 11-12 (849 D11-12). W: Malley, W. J.:
Hellenism and Christianity
…s. 112.
6
7
9
Magistros studiorum doctoresque excellere oportet moribus primum, deinde facundia. Sed quia singulis
civitatibus adesse ipse non possum, iubeo, quisque docere vult, non repente nec temere prosiliat ad hoc
munus, sed iudicio ordinis probates decretum curialium mereatur optimorum conspirante consensus. Hoc
enim decretum ad me tractandum referetur, ut altiore quodam honore nostro iudicio studiis civitatum
accedant.
(Cod.
Th
.XIII. 3. 5).
51

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin