Witamina C jako oręż w walce.pdf

(170 KB) Pobierz

PRACA PRZEGLĄDOWA

Jolanta Szymańska-Pasternak, Anna Janicka, Joanna Bober

Zakład Chemii Medycznej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie

Witamina C jako oręż w walce

z rakiem

Vitamin C as a weapon against cancer

Adres do korespondencji:

Dr med. Jolanta Szymańska-Pasternak

Zakład Chemii Medycznej

Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego

ul. Powstańców Wlkp. 72

70–111 Szczecin

e-mail: jszymanskapasternak@poczta.fm

STRESZCZENIE

Odkąd ponad 80 lat temu odkryto witaminę C (kwas askorbinowy) i poznano jej niezwykle istotne dla

prawidłowego funkcjonowania organizmu właściwości, zaczęto postrzegać ją jako „cudowną pigułkę”. Od

dawna debatowano również na temat wykorzystania kwasu askorbinowego w prewencji i leczeniu raka.

Zebrane i przedstawione w niniejszej pracy dane z piśmiennictwa dostarczają wielu cennych informacji

na temat mechanizmów przeciwnowotworowego działania witaminy C oraz potencjalnych możliwości

jej zastosowania w walce z nowotworem: począwszy od pozajelitowego podawania farmakologicznych

dawek kwasu askorbinowego, przez jego korzystny wpływ na końcowy efekt chemio- i radioterapii, aż

do bardzo obiecującego efektu podawania witaminy w połączeniu z innymi substancjami aktywnymi.

Słowa kluczowe:

witamina C, kwas askorbinowy, rak

ABSTRACT

Since vitamin C (ascorbic acid) has been discovered over 80 years ago, it is known as a “miracle

pill” because it possesses a lot of properties which are extremely essential for correct functioning of

the organism. For a long time it has been also debated the usage of the ascorbic acid in prevention

and cancer treatment. Literature reviewed in this paper provides many valuable information about

mechanisms of anticancer effect of the vitamin C and about potential ability of ascorbic acid ap-

plication in fight against cancer. That includes: parenteral administration of pharmacological doses

of vitamin C, its beneficial influence on the final effect of chemo- and radiotherapy and its highly

Onkologia w Praktyce Klinicznej

2011, tom 7, nr 1, 9–23

ISSN 1734–3542

www.opk.viamedica.pl

promising co-administration with other active compounds.

Key words:

vitamin C, ascorbic acid, cancer

Onkol. Prak. Klin. 2011; 7, 1: 9–23

Wstęp

Witaminę C (kwas askorbinowy) odkrył w 1928 r.

węgierski biochemik Albert Szent-Györgyi [1]. Jest ona

rozpuszczalnym w wodzie sześciowęglowym ketolakto-

nem syntetyzowanym z glukozy przez rośliny i większość

zwierząt [2]. Człowiek (podobnie jak i inne naczelne,

świnka morska, niektóre ryby oraz kilka gatunków nie-

toperzy) utracił zdolność syntezy kwasu askorbinowego

wskutek braku oksydazy L-gulonolaktonowej utlenia-

jącej L-gulonolakton do kwasu askorbinowego. Z tego

powodu musi tę witaminę dostarczać do organizmu wraz

z pożywieniem lub w postaci suplementów [3]. Przyjmuje

się, że zapotrzebowanie dobowe organizmu ludzkiego na

kwas askorbinowy wynosi średnio około 60 mg. Jednak

niektórzy badacze rekomendują podawanie większych

dawek, sięgających 200 mg/dobę [4, 5]. Długotrwały

niedobór kwasu askorbinowego prowadzi do defektów

w potranslacyjnej modyfikacji kolagenu, wywołując

szkorbut (inaczej gnilec) i stając się nawet przyczyną

śmierci [3]. Do najważniejszych objawów szkorbutu

zalicza się: uszkodzenia naczyń włosowatych, samoistne

krwawienia, zapalenie dziąseł oraz rozchwianie zębów.

Szczególnie bogatym źródłem kwasu askorbinowego

www.opk.viamedica.pl

ONKOLOGIA W PRAKTYCE KLINICZNEJ

2011, tom 7, nr 1

są świeże warzywa i owoce. Natomiast w produktach

pochodzenia zwierzęcego (takich jak mleko czy mięso)

kwas askorbinowy występuje w niewielkich ilościach [6].

Witamina C jest z łatwością wchłaniana z przewodu

pokarmowego. Należy jednak zaznaczyć, że intensyw-

ność tego procesu ściśle zależy od wielkości przyjmo-

wanej dawki. Biodostępność witaminy C jest kompletna

(100%) dla pojedynczej dawki 200 mg, powyżej której

ulega obniżeniu, by w końcu znacząco spaść przy daw-

ce wynoszącej co najmniej 500 mg (i tak np. dla dawki

1250 mg wchłanianie zmniejsza się do około 33%) [4].

Organizm broni się przed zbyt wysokim stężeniem kwasu

askorbinowego. Stan maksymalnego nasycenia tkanek

witaminą C prowadzi bowiem do ograniczenia zdolności

absorpcyjnej jelit i zwiększonego jej wydalania przez

nerki. Absorpcja witaminy C z przewodu pokarmowego

następuje w procesie aktywnego transportu zależnego od

sodu: transfer kwasu askorbinowego odbywa się z wyko-

rzystaniem Na

-zależnych transporterów specyﬁcznych

dla witaminy C (SVCT,

sodium-dependent vitamin C

transporter)

1 i 2 [7]. Wewnątrz tkanek kwas askorbinowy

utlenia się następnie do kwasu dehydroaskorbinowego

(DHA,

dehydroascorbic acid),

który w procesie dyfuzji

ułatwionej jest przenoszony do komórek w sposób

-niezależny przez transportery glukozy (GLUT,

glucose transporter)

[8, 9]. W komórkach DHA zostaje

zredukowany z powrotem do kwasu askorbinowego

[8]. W osoczu krwi człowieka stężenie askorbinianu

zawiera się zazwyczaj w przedziale 20–90 μmol/l [10].

Wyższe wartości stwierdza się jedynie w płynie mózgo-

wo-rdzeniowym [11] i soku żołądkowym [10].

Mechanizmy antynowotworowego

działania witaminy C

Witamina C ma ogromne znaczenie dla prawidło-

wego funkcjonowania organizmu. Uczestniczy ona

w wielu różnorodnych procesach, włączając m.in. syntezę

hormonów, neuroprzekaźników i karnityny, aktywację

cytochromu P450 i detoksykację szkodliwych egzogen-

nych substancji, metabolizm cholesterolu [12] i tyrozyny,

konwersję kwasu foliowego do kwasu folinowego [2].

Kwas askorbinowy zwiększa również wchłanianie żelaza,

przeprowadzając konwersję trójwartościowego jonu

żelaza do jonu dwuwartościowego [13] oraz wykazując

efekt hamujący w stosunku do związków zmniejszających

jego biodostępność (takich jak np. kwas ﬁtynowy) [14].

Okazuje się, że witamina C może ponadto poprawić

funkcje komórek śródbłonka naczyń krwionośnych

poprzez stabilizację tetrahydrobiopteryny — głów-

nego, niezbędnego kofaktora syntazy tlenku azotu.

D’Uscio i wsp. [15] zaobserwowali, że podanie kwasu

askorbinowego myszom przyczyniło się do wzrostu

stężenia naczyniowej tetrahydrobiopteryny, przywró-

cenia śródbłonkowej aktywności syntazy tlenku azotu

i zmniejszenia patologicznych zmian miażdżycowych.

Kwas askorbinowy ma również zastosowanie w leczeniu

nadciśnienia, gdyż jak wykazano, suplementacja witami-

ną C obniża ciśnienie tętnicze [3].

Większość ﬁzjologicznych i biochemicznych me-

chanizmów działania witaminy C wynika z faktu, że

jest ona donorem elektronów, dzięki czemu wykazuje

właściwości redukujące. Witamina C jest potężnym

antyoksydantem właśnie ze względu na fakt, że będąc

takim donorem, zabezpiecza inne składniki komórkowe

przed utlenieniem. Kwas askorbinowy może być dawcą

dwóch elektronów (ryc. 1).

Odwracalna dysocjacja kwasu askorbinowego prowa-

dzi do powstania anionu askorbinowego, który oddając

jeden elektron, staje się rodnikiem askorbylowym (ule-

ga więc utlenieniu). W porównaniu z innymi wolnymi

rodnikami rodnik askorbylowy jest stosunkowo stabilny,

trwały i raczej niereaktywny. Te właściwości wpływają

na to, że kwas askorbinowy jest preferowanym antyok-

sydantem [2]. Rodnik askorbylowy po utracie drugiego

elektronu przechodzi z kolei w kwas dehydroaskorbi-

nowy. Zarówno rodnik askorbylowy, jak i DHA mogą

być z powrotem zredukowane do kwasu askorbinowego.

Rodnik askorbylowy ulega redukcji pod wpływem reduk-

tazy semidehydroaskorbinianowej i NADPH-zależnego

selenoenzymu — reduktazy tioredoksyny. Kwas dehy-

droaskorbinowy może być z kolei redukowany zarówno

na drodze enzymatycznej (przez reduktazę tioredoksyny

czy też glutaredoksynę), jak i nieenzymatycznie (przez

glutation i kwas liponowy) [16]. W organizmie ludzkim

istnieje możliwość tylko częściowej takiej redukcji,

w związku z czym nie ma możliwości odzyskania całego

Kwas

askorbinowy

Anion

askorbinowy

Rodnik

askorbylowy

Kwas

dehydroaskorbinowy

Kwas

2,3-dwuketogulonowy

Rycina 1. Przemiany kwasu askorbinowego

Figure 1.

Ascorbic acid metamorphoses

www.opk.viamedica.pl

Jolanta Szymańska-Pasternak i wsp.,

Witamina C jako oręż w walce z rakiem

utlenionego kwasu askorbinowego. Część kwasu dehy-

droaskorbinowego ulega nieodwracalnie hydrolizie do

nieaktywnego kwasu 2,3-diketogulonowego i w ten spo-

sób jest bezpowrotnie tracona. Kwas 2,3-diketogulonowy

jest bowiem metabolizowany do kwasu szczawiowego.

Opisany cykl przemian witaminy C unieszkodliwia ol-

brzymie ilości niebezpiecznych dla organizmu reaktyw-

nych form tlenu (ROS,

reactive oxygen species),

takich

jak: anion ponadtlenkowy czy rodnik hydroksylowy,

oraz reaktywnych form azotu (RNS,

reactive nitrogen

species)

[2].

Antyoksydacyjna rola witaminy C jest niezwykle

istotna ze względu na fakt, że komórki organizmu są

bezustannie narażone na działanie ROS powstających

endogennie (podczas metabolizmu komórkowego) lub

też pochodzących ze środowiska zewnętrznego. W wa-

runkach homeostazy ROS odgrywają niezwykle istotną

rolę w wielu kluczowych dla prawidłowego funkcjono-

wania organizmu procesach biologicznych, takich jak:

różnicowanie komórek, apoptoza, walka z patogenami,

przekazywanie sygnałów w komórkach, regulacja ekspre-

sji genów, podziały komórkowe, transport glukozy do

komórek i serotoniny do trombocytów [17]. Jeśli jednak

w organizmie dochodzi do nagromadzenia dużych ilości

ROS, zaburzona zostaje równowaga oksydoredukcyjna

skutkująca stresem oksydacyjnym. W tym przypadku

ROS wywierają negatywny wpływ na organizm — uszka-

dzają biomolekuły, takie jak DNA, białko czy lipidy,

przyczyniając się tym samym do rozwoju wielu chorób,

w tym również raka [18]. Reaktywne formy tlenu mogą

zainicjować proces karcynogenezy poprzez oddziały-

wanie na proliferację komórek, wewnątrzkomórkową

komunikację oraz polimerazy DNA i enzymy naprawy

DNA. Jednak kluczowym mechanizmem karcynogen-

nego działania ROS jest ich atak skierowany na zasady

w DNA, efektem czego jest generowanie mutagen-

nych produktów, np. 8-hydroksy-2-deoksyguanozyny

(8-OHdG, inaczej 8-okso-dG) [5, 13]. Wbudowanie

8-OHdG do DNA prowadzi do błędów podczas repli-

kacji DNA, takich jak zastąpienie komplementarnej

zasady inną w dwuniciowym DNA, mutacje punktowe

czy delecje [19]. 8-hydroksy-2-deoksyguanozyna jest do-

brym biomarkerem oksydacyjnych uszkodzeń DNA [13].

Swój wkład w modyﬁkację DNA mają również RNS

(np. rodniki tlenku azotu), które mogą powodować

pęknięcia nici DNA i mutacje punktowe [20]. Poprzez

„zmiatanie” wolnych rodników witamina C wpływa na

zmniejszenie liczby uszkodzeń nie tylko DNA, ale rów-

nież białek i lipidów, przyczyniając się tym samym do

obniżenia ryzyka rozwoju raka [21]. Należy zaznaczyć,

że w walce z tymi reaktywnymi, szkodliwymi cząstkami

witaminę C wspierają inne antyoksydanty. Kwas askor-

binowy efektywnie hamuje peroksydację lipidów w oso-

czu i błonach komórkowych, częściowo we współpracy

z witaminą E. Z kolei wewnątrz komórek utrzymanie

odpowiedniego potencjału oksydoredukcyjnego należy

do kwasu askorbinowego i glutationu [22].

Oprócz opisanej powyżej aktywności antyoksyda-

cyjnej witamina C wykazuje wiele innych właściwości

antynowotworowych. Kwas askorbinowy chroni przed

tworzeniem mutagennych N-nitrozozwiązków, blokuje

bowiem reakcję nitrozowania azotanów do nitrozoamin

[23]. Azotany znajdujące się w żołądku mogą przy udzia-

le bakterii (m.in.

Helicobacter pylori)

przekształcić się

w azotyny [24]. Witamina C hamuje działanie bakterii

i reakcję nitrozowania, redukując azotyny do tlenku

azotu [23]. Nitrozoaminy mogą powstawać w organizmie

lub też pochodzić ze środowiska zewnętrznego. Łączy

się je ze wzrostem ryzyka raka żołądka. Wydaje się więc,

że witamina C, obniżając stężenie powstających nitrozo-

amin, zmniejsza jednocześnie ryzyko rozwoju tego typu

nowotworu. Tezę tę potwierdzają wyniki badań epide-

miologicznych populacji wysokiego ryzyka, wskazujące

na ochronne działanie kwasu askorbinowego skierowane

przeciwko rakowi żołądka [25].

Niezwykle istotną ze względu na ochronę przeciwno-

wotworową właściwością witaminy C jest wzmacnianie

funkcjonowania układu immunologicznego. Kwas askor-

binowy zwiększa bowiem

in vivo

aktywność komórek

NK (natural

killer)

oraz limfocytów T i B [26], które są

zaangażowane nie tylko w zwalczanie patogenów, ale

również w proces eliminacji komórek nowotworowych.

Zarówno badania

in vitro,

jak i

in vivo

wskazują na im-

munomodulacyjne działanie witaminy C [27–29].

Należy podkreślić, że kwas askorbinowy uznaje się

za inhibitor angiogenezy warunkującej szybki wzrost

i tworzenie przerzutów guza [30]. Zadaniem nowo

powstałych kapilar jest dostawa tlenu oraz substancji

energetycznych. Witamina C, stymulując produkcję

kolagenu, zwiększa tym samym stabilność tkanki

łącznej stanowiącej barierę pomiędzy guzem a zdrową

tkanką. Komórki nowotworowe produkują duże ilości

kolagenaz, które są odpowiedzialne za rozpad kolagenu

i tkanki łącznej. Dzięki temu możliwy staje się rozsiew

raka w organizmie [31]. Badania przeprowadzone na

gryzoniach [32], u których w wyniku ekspozycji na kar-

cynogen (3-metylocholantren) doszło do transformacji

nowotworowej, wykazały, że długoterminowe przyj-

mowanie witaminy C może istotnie zmniejszyć liczbę

komórek raka. Kwas askorbinowy doprowadził w tym

przypadku do wzrostu syntezy kolagenu i aktywności

cytolitycznej oraz spowodował pękanie błon komórko-

wych, co w efekcie końcowym zahamowało metabolizm

i proliferację komórek guza.

Witamina C przyczynia się do spowolnienia procesu

tworzenia przerzutów także poprzez inhibicję hialuro-

nidazy. Okazuje się bowiem, że nowotwory złośliwe

niektórych narządów (np. prostaty czy pęcherza moczo-

wego) syntetyzują właśnie ten enzym, który prowadzi

do degradacji głównego składnika macierzy zewnątrz-

www.opk.viamedica.pl

ONKOLOGIA W PRAKTYCE KLINICZNEJ

2011, tom 7, nr 1

komórkowej — hialuronianu [33]. Powstające w tym

procesie oligosacharydy hialuronianu wykazują działanie

pronowotworowe poprzez stymulację angiogenezy [34]

oraz nasilenie migracji komórek nowotworowych [35].

Kwas askorbinowy może hamować tworzenie nowych

naczyń włosowatych, działając również na poziomie

molekularnym. Yeom i wsp. [36] odnotowali, że duże

dawki witaminy C podawane dożylnie myszom z prze-

szczepem komórek mięsaka powodowały supresję genów

związanych z procesem angiogenezy (bFGF,

VEGF

MMP2).

Badania

in vitro

wykazały ponadto hamujący

wpływ kwasu askorbinowego na czynnik transkrypcyjny

indukowany przez hipoksję 1 (HIF-1,

hypoxia inducible

factor 1)

[37–39]. Czynnik ten umożliwia adaptację

komórek guza litego do hipoksji (niedotlenienia) [40]

i jednocześnie bierze udział w tworzeniu przerzutów raka

m.in. poprzez zwiększanie ekspresji genu

VEGF

[41].

Możliwość zapewnienia przez witaminę C ochrony przed

przerzutami guza jest niezwykle ważną jej właściwością,

gdyż jak wskazują dane, to właśnie przerzuty są odpo-

wiedzialne za znaczny odsetek zgonów spowodowanych

chorobą nowotworową [42].

Przeciwnowotworowy potencjał kwasu askorbino-

wego wynika również z jego zdolności do zwiększenia

intensywności procesu naprawy uszkodzeń DNA.

Tarng i wsp. [43] przeprowadzili badanie kliniczne

kontrolowane placebo, określające wpływ witaminy C

podawanej dożylnie (w dawce 300 mg) osobom po he-

modializie na stężenie 8-OHdG oraz ekspresję dwóch

genów naprawy DNA:

hOGG1

hMTH1.

Autorzy

odnotowali nie tylko zmniejszenie stężenia 8-OHdG

(p < 0,01) w DNA limfocytarnym pacjentów otrzymu-

jących witaminę C, ale również wzrost ekspresji genu

hOGG1

(p < 0,05), kodującego enzym odpowiedzialny

za wycinanie z DNA 8-oksoguaniny. Natomiast Catani

i wsp. [44] wykazali, że kwas askorbinowy ma zdolność

do zwiększenia ekspresji zaangażowanego w naprawę

uszkodzeń DNA genu

MLH1

oraz powodującego

wzrost podatności komórek na apoptozę genu

p73.

Wi-

tamina C w wysokich stężeniach może promować pro-

gramowaną śmierć komórki także na drodze inhibicji

jądrowego czynnika transkrypcyjnego

(NF-kB,

nuclear factor kappa-beta)

[45]. Aktywacja NF-kB jest

bowiem jednym z mechanizmów włączonych w rozwój

i progresję raka, gdyż prowadzi do ekspresji genów

zaangażowanych w inhibicję apoptozy i promowanie

proliferacji komórek [46]. Jak wykazały badania Naidu

i wsp. [47, 48], askorbinian zmniejsza intensywność

podziałów komórkowych oraz indukuje apoptozę

komórek ludzkiego raka trzustki i glejaka wieloposta-

ciowego, również poprzez redukcję ekspresji receptora

dla insulinopodobnego czynnika wzrostu 1 (IGF1R,

insulin-like growth factor receptor 1).

Receptor ten jest

niezwykle istotnym elementem szlaku sygnalizacji biał-

kowej. Odgrywa on ważną rolę w transformacji nowo-

tworowej oraz we wzroście guza [49]. Wywołane przez

witaminę C zatrzymanie cyklu komórkowego przypisuje

się również jej zdolności do czasowej inhibicji aktywacji

i jądrowej akumulacji fosfatazy Cdc25C. Umożliwia

ona przejście komórki z fazy G2 cyklu komórkowego

do fazy M [50]. Dane przedstawione przez Belin i wsp.

[51] dobitnie wskazują, że aktywność antyproliferacyjna

witaminy C wiąże się z hamowaniem ekspresji dwóch

kategorii genów kodujących syntetazy transferowego

RNA (tRNA) i czynniki inicjacji translacji (eIF,

euka-

ryotic initiation factors),

a więc białka niezbędne do

progresji cyklu komórkowego. Autorzy zaobserwowali,

że ta właściwość witaminy C ściśle zależy od zastoso-

wanego

in vitro

stężenia: 0,3 mM kwas askorbinowy

powodował częściowe zahamowanie podziałów komó-

rek, zaś wyższe stężenia doprowadziły odpowiednio do

czasowego zatrzymania cyklu komórkowego (0,6 mM)

lub śmierci komórek (2 mM i 3 mM). Okazało się

również, że tylko komórki aktywne metabolicznie są

wrażliwe na kwas askorbinowy. Poczynione obserwacje

miały swoje przełożenie również

in vivo.

Wykorzystując

model zwierzęcy, badacze [51] odnotowali, że duże

dawki witaminy C (1000 mg/kg mc./dz.) wstrzykiwane

dootrzewnowo myszom z przeszczepem komórek ludz-

kiego raka jelita grubego wywarły inhibicyjny wpływ na

ekspresję genów kodujących syntetazy tRNA i białka

eIF, co jak się wydaje, doprowadziło z kolei do wyraź-

nego spowolnienia wzrostu guza.

Uwzględniając tak szeroki wachlarz opisanych

powyżej właściwości antynowotworowych witaminy C,

wydaje się, że może być ona skutecznym czynnikiem

chemoprewencyjnym. Najważniejszym celem w zakresie

prewencji nowotworów jest bowiem możliwość zapobie-

gania, zahamowania lub odwrócenia fazy inicjacji lub

progresji karcynogenezy [52].

Witamina C w prewencji

nowotworów

Udział kwasu askorbinowego w ochronie przeciw-

nowotworowej organizmu ludzkiego sugerują również

badania wykazujące, że stężenie witaminy C we krwi

u osób z chorobą nowotworową jest istotnie statystycz-

nie mniejsze niż u osób zdrowych [53–55]. Można więc

przypuszczać, że dobrze zbilansowana, bogata w kwas

askorbinowy dieta lub też jej suplementacja witaminą C

pozwoli zapobiec lub też znacząco obniży ryzyko rozwoju

raka. Jednak wyniki badań epidemiologicznych i inter-

wencyjnych dotyczących wpływu kwasu askorbinowego

na karcynogenezę nie są jednoznaczne. Część autorów

dowodzi, że duża podaż witaminy C nie redukowała

ryzyka rozwoju choroby nowotworowej [56–58]. Nato-

miast wyniki innych badań wskazują na prewencyjne

działanie kwasu askorbinowego. W pracy przeglądowej

www.opk.viamedica.pl

Jolanta Szymańska-Pasternak i wsp.,

Witamina C jako oręż w walce z rakiem

obejmującej analizę 46 badań epidemiologicznych do-

tyczących wpływu witaminy C na ryzyko raka autorka

[12] wykazała, że małe spożycie kwasu askorbinowego

wiąże się z około 2-krotnym wzrostem ryzyka rozwoju

nowotworu złośliwego w porównaniu z przyjmowaniem

tej witaminy w znacznych ilościach. Opisana zależność

była statystycznie istotna dla 33 spośród analizowanych

badań.

Dane z piśmiennictwa, choć często sprzeczne i nie-

jednoznaczne, wydają się wskazywać na efekt ochronny

witaminy C przed zachorowaniem na raka żołądka [12,

59], przełyku, krtani, jamy ustnej, trzustki, odbytnicy,

szyjki macicy, płuc [12] i piersi [60].

Od dawna debatowano również nad możliwością

wykorzystania witaminy C w leczeniu osób, u których

doszło już do rozwoju nowotworu.

Witamina C w leczeniu raka

Zastosowanie farmakologicznych dawek

kwasu askorbinowego

Doustne i pozajelitowe podawanie witaminy C

Zastosowanie witaminy C w leczeniu raka ma swoją

długą i kontrowersyjną historię. Idea wykorzystania

kwasu askorbinowego w terapii antynowotworowej

narodziła się już ponad 50 lat temu. Została wsparta

wynikami badań Camerona i wsp. [61–63], wykazują-

cymi, że duże, farmakologiczne dawki witaminy C (≥

10 g/dz.) podawane doustnie i pozajelitowo pacjentom

z zaawansowanym rakiem redukują wzrost guza, prze-

dłużają czas przeżycia chorych i zapewniają większy

komfort ich życia. Również badacze japońscy [64] od-

notowali znaczne wydłużenie średniego czasu przeżycia

u pacjentów z nowotworem złośliwym, przyjmujących

duże dawki kwasu askorbinowego. Natomiast dwa ran-

domizowane badania kliniczne (zaślepione podwójnie,

kontrolowane placebo) przeprowadzone w Klinice

Mayo nie wykazały żadnych pozytywnych efektów

u pacjentów z zaawansowaną chorobą nowotworową

leczonych farmakologicznymi dawkami (10 g/dz.) wi-

taminy C podawanej doustnie [65, 66].

Odmienność uzyskanych wyników może się wiązać

z różnym sposobem podania kwasu askorbinowego. Po-

twierdzeniem tego przypuszczenia mogą być obserwacje

poczynione przez Verrax i wsp. [67]. Odnotowali oni, że

witamina C podana pozajelitowo myszom z przeszcze-

pem komórek wątrobiaka (hepatoma) doprowadziła

do zmniejszenia wzrostu guza, podczas gdy przyjęcie

doustne takiej samej dawki (1 g/kg mc.) nie dawało

opisanego efektu.

Jak się okazuje, w przypadku doustnego przyjęcia

kwasu askorbinowego w dawce wynoszącej co najmniej

400 mg dziennie uzyskuje się jego 60–100

ﬁzjologicz-

ne stężenie we krwi. Doustne przyjmowanie maksymal-

nych tolerowanych dawek witaminy C (3 g 3 × dz.) nie

pozwala na otrzymanie jej wyższych stężeń we krwi niż

220

mmol/l.

Z kolei podanie pozajelitowe (np. w postaci

wlewów dożylnych) dużych, farmakologicznych dawek

witaminy C prowadzi do znaczącego wzrostu jej stężenia

we krwi, sięgającego nawet 20 mmol/l [68]. Przeprowa-

dzone badania farmakokinetyczne wykazały, że dożylne

podanie 10 g witaminy C (czyli dawki zastosowanej

zarówno przez zespół Camerona, jak i badaczy z Kliniki

Mayo) pozwala osiągnąć ponad 25-krotnie wyższe jej

stężenie we krwi w porównaniu z doustnym przyjęciem

tej samej dawki [4, 68, 69].

Pozajelitowe podanie kwasu askorbinowego pozwala

bowiem na czasowe ominięcie istniejącego w organizmie

systemu ścisłej kontroli wewnątrz- i pozakomórkowego

stężenia witaminy C, obejmującego trzy współdziałające

ze sobą mechanizmy: wchłaniania z przewodu pokarmo-

wego, transportu tkankowego i wydalania nerkowego.

Tak jak już wspomniano, biodostępność witaminy C

zaczyna spadać przy dawce przekraczającej 200 mg,

odpowiadającej jej około 60

stężeniu w osoczu krwi.

Przy takiej koncentracji witaminy C jej tkankowy trans-

porter SVCT2 jest bliski osiągnięcia V

max

, dzięki czemu

tkanki ulegają nasyceniu, zaś nadmiar askorbinianu jest

wydalany z moczem [4, 69]. Zatem w sytuacji, gdy tkanki

są już nasycone witaminą C, dalsze jej doustne przyjmo-

wanie nie spowoduje większych zmian jej stężenia [16].

Analizując przedstawione dane, nasuwa się pyta-

nie: dlaczego duże stężenie witaminy C ma silniejsze

działanie antynowotworowe niż mniejsze? Aby na nie

odpowiedzieć, należy najpierw uzmysłowić sobie fakt, że

znana ze swych właściwości antyoksydacyjnych witami-

na C w pewnych, określonych warunkach może dawać

efekt prooksydacyjny.

Prooksydacyjna aktywność witaminy C

Takie prooksydacyjne działanie kwasu askorbinowe-

go ujawnia się w obecności jonów metali przejściowych

[głównie miedzi (Cu) i żelaza (Fe)] oraz właśnie przy

jego wysokich stężeniach.

Wiadomo, że askorbinian redukuje wolne jony metali

przejściowych (np. Fe

lub Cu

–

+ H

–

+ Fe

(lub Cu

)

A* + Fe

(lub Cu

) + H

Zredukowane jony (Fe

lub Cu

) mogą następnie

reagować z nadtlenkiem wodoru (H

) (tzw. reakcja

Fentona), prowadząc do generowania ROS (jonów

ponadtlenkowych, rodników hydroksylowych):

+ Fe

(lub Cu

)

•

+ OH

–

+ Fe

(lub

)

(lub Cu

) + O

(lub Cu

) + O

2–

gdzie: AH

— kwas askorbinowy, AH

–

— jon

askorbinowy, A* — rodnik askorbylowy, HO

•

— rodnik

hydroksylowy, O

2–

— jon ponadtlenkowy [70].

www.opk.viamedica.pl

Plik z chomika:

sebastulek

Inne pliki z tego folderu:

Witamina C jako oręż w walce.pdf (170 KB)
Heidegger Budować Mieszkać Myśleć.pdf (5172 KB)

Witamina C jako oręż w walce.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: