S P I S T R E Ś C I
WSTĘP ………………………………………………………………………… 3
ROZDZIAŁ 1
UZALEŻNIENIE OD HAZARDU JAKO CZYNNIK BURZĄCY FUNKCJONOWANIE W SPOŁECZEŃSTWIE …………………………………………………….. 5
1.1 Wyjaśnienie podstawowych pojęć …………………………………… 5
1.2 Przyczyny uzależnienia od hazardu …………………………………. 12
1.3 Psychiczne konsekwencje uzależnienia od hazardu ………………. 14
1.4 Funkcjonowanie człowieka uzależnionego od hazardu w rodzinie i społeczeństwie ………………………………………………………… 15
ROZDZIAŁ 2
DDH- DOROSŁE DZIECI HAZARDZISTÓW…………………………… 18
2.1 Charakterystyka cech DDH ………………………………………… 18
2.2 Zaburzenia u DDH …………………………………………………... 22
2.3 Zjawisko dziedziczenia hazardu …………………………………… 23
ROZDZIAŁ 3
METODOLOGICZNE PODSTAWY BADAŃ ………………………… 25
3.1 Przedmiot i cel badań ……………………………………………… 25
3.2 Problemy badawcze i hipotezy robocze …………………………. 25
3.3 Zmienne i wskaźniki ………………………………………………. 26
3.4 Metody, techniki i narzędzia badawcze …………………………. 27
3.5 Obszar badań ……………………………………………………… 28
ROZDZIAŁ 4
ANALIZA WYNIKÓW BADAŃ ……………………………………… 30
4.1 Analiza wyników badań własnych …………………………….. 30
ZAKOŃCZENIE …………………………………………………….. 52
BIBLIOGRAFIA …………………………………………………….. 54
SPIS WYKRESÓW …………………………………………………. 56
SPIS TABEL ……………………………………………………….. 57
ZAŁĄCZNIK1-ANKIETA …………………………………………… 58
ZAŁĄCZNIK2-„LIST HAZARDZISTY”…………………………….. 61
ZAŁĄCZNIK3-POMOCNICZE PYTANIA…………………………. 62
W S T Ę P
„Chcę Ci powiedzieć o tym, jak niektórzy z nas, całkowicie nieświadomie i
niespodziewanie, przekraczają granicę kontroli i zatracają się w rozpaczliwej próżni uzależnienia(…)Może to dobrze znasz. Może codziennie widzisz, jak ktoś bliski niszczy siebie, Ciebie i innych, których kochasz.”[1]
W dzisiejszych czasach słowo Hazard kojarzone jest przede wszystkim z kasynami, które przepełnione są automatami oraz stołami przeznaczonymi do różnego rodzaju gier. Hazardem określane są także zakłady lub gry, w których wygrana zależna jest od losu. Ideą hazardu jest zabawa, niekiedy jest on uprawiany hobbystycznie. Niestety owa rozrywka niesie za sobą duże ryzyko uzależnienia. W krajach europejskich 1,5%-2% populacji stanowią patologiczni gracze.[2]
Nałogowy hazard jest chorobą nieuleczalną. Można ją powstrzymać, ale nigdy wyleczyć. Obsesyjni gracze są ludźmi bardzo chorymi, zdominowanymi przez niepohamowany popęd.[3]
Hazard patologiczny zaliczono do zaburzeń psychicznych w Międzynarodowej Klasyfikacji Zaburzeń DSM w 1980 r.[4]
Literatury na temat uzależnienia od hazardu jest bardzo mało. Można jednak spoglądać na tą chorobę niemalże identycznie jak na alkoholizm, narkomanię itp. Mechanizmy uzależnień są takie same, jednak nałogowi gracze doświadczają największej izolacji.
Konsekwencjami nałogowego uprawiania hazardu mogą być ciężkie depresje, nerwice, zaburzenia układu pokarmowego, oddechowego, samobójstwo. Ściśle związane z każdym uzależnieniem jest współuzależnienie, które dotyka osoby żyjące w bliskim związku emocjonalnym z chorym. Skutki współuzależnienia są równie niebezpieczne jak uzależnienie. Powodują zaburzenia zdrowia psychicznego oraz fizycznego.
Niniejsza praca porusza tematykę uzależnienia od hazardu jako zagrożenia funkcjonowania w społeczeństwie.
Praca składa się z czterech rozdziałów.
Rozdział pierwszy zawiera cztery podrozdziały. Charakteryzuje on osobę uzależnioną. Opisuje jej funkcjonowanie w rodzinie i społeczeństwie. Przedstawia także przyczyny i konsekwencje patologicznego hazardu. Wyjaśnia pojęcia: uzależnienie od hazardu, współuzależnienie oraz ukazuje skalę problemu.
Rozdział drugi przedstawia cechy i zaburzenia występujące u Dorosłych Dzieci Hazardzistów. Przybliża zjawisko dziedziczenia nałogowego uprawiania hazardu.
Rozdział trzeci zatytułowany jest „Metodologiczne podstawy badań”. Opisuje on metody badań, jakimi posłużyłam się w pracy. Przedstawia także cel pracy, którym jest zbadanie zjawiska dziedziczenia uzależnień oraz poznanie opinii badanych na dany temat. Na potrzeby badań określone zostały w nim również problemy badawcze, hipotezy, wskaźniki i zmienne oraz przedstawiony został obszar badań.
Ostatni rozdział jest analizą przeprowadzonych badań. Przedstawiona w nim analiza ma na celu zweryfikowanie lub odrzucenie przyjętych w pracy hipotez oraz wysunięcie wniosków końcowych.
R O Z D Z I A Ł 1
UZALEŻNIENIE OD HAZARDU JAKO CZYNNIK BURZĄCY FUNKCJONOWANIE W SPOŁECZEŃSTWIE
„Boże, daj mi pogodę ducha , abym godził się z tym, czego zmienić nie mogę.
Odwagę , abym zmieniał to, co zmienić jestem w stanie, i mądrość, abym potrafił
odróżnić jedno od drugiego”[5]
1.1 Wyjaśnienie podstawowych pojęć
Początki uzależnień zazwyczaj nie noszą znamion nałogu. Wszystkie uzależnienia mają ten sam mechanizm, niezależnie czy nałogiem jest heroina, kokaina, alkohol czy hazard: „apetyt rośnie w miarę jedzenia”.
Prezentowana praca odnosi się do jednego z uzależnień-hazardu. By przybliżyć zjawisko uzależnienia od hazardu, w pierwszym podrozdziale wyjaśnione zostaną podstawowe pojęcia, ściśle związane z tym problemem.
W literaturze wymieniane są dwa podstawowe pojęcia:
-uzależnienie od hazardu,
-współuzależnienie.
Hazard teoretycznie powinien służyć rozrywce. Założeniem hazardu jest wygrana, która jest zależna tylko i wyłącznie od losu. Często jednak samej rozrywce towarzyszy stopniowe uzależnianie się od hazardu.
Dziesiąta Rewizja Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób I Problemów Zdrowotnych (ICD-10) uwzględniła owe uzależnienie w rozdziale piątym zatytułowanym „Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania”, w podrozdziale „Zaburzenia nawyków i popędów” opisując patologiczny hazard następująco: „Zaburzenie polega na częstym, powtarzającym się uprawianiu hazardu, który przeważa w życiu człowieka ze szkodą dla wartości i zobowiązań społecznych, zawodowych, materialnych i rodzinnych…”[6].
Roy Baumaister opisuje uprawianie hazardu jako: „uleganie impulsowi lub pokusie czynności, wzrost niespecyficznego napięcia przed przystąpieniem do danej czynności i pewien rodzaj ulgi lub gratyfikacji odczuwany po jej wykonaniu.”[7]
Uzależniona osoba gra regularnie, mimo negatywnych skutków. Stopniowo rezygnuje ze wszystkich aspektów swego życia. Gracz patologiczny jest nienaturalnie optymistycznie nastawiony do gry, zapamiętuje tylko swe wygrane, natomiast przegrane odchodzą w niepamięć.
Charly Cungi wymienia istotne uwagi dotyczące postępowania w przypadku uzależnienia od hazardu. Brzmią one następująco:
-„Jest to uzależnienie szczególnie ciężkie dla osób bliskich. Skłonność do hazardu jest najczęściej postrzegana przez nich jako wada i przejaw złej woli. Oni również potrzebują więc rzetelnej informacji i pomocy.”
-„Należy zdać sobie sprawę z tego, że uprawianie hazardu może prowadzić do wejścia w konflikt z prawem (kradzieże, oszustwa, itp.).”[8]
Poniżej przedstawiono sposób myślenia osoby uzależnionej od hazardu:
-jeżeli będę grał długo, uda mi się wygrać,
-tyle już przegrałem, że tym razem zbliża się wygrana,
-to, czy wygram zależy ode mnie,
-wynik wcześniejszy ma wpływ na wynik późniejszy.[9]
Nałogowy gracz nie zaprzestanie gry, gdy wygrywa. Ma wtedy poczucie dobrej passy. Przegrana wywołuje chęć odegrania się, co jest równoznaczne z kontynuowaniem gry. Choroba „hazardowa” ma charakter postępujący. Należy wspomnieć o 4 fazach jej rozwoju, które opisywane są w literaturze:
-faza wygranych-granie okazjonalne, marzenie o wielkich wygranych, w tej fazie wygrane są bodźcem do przejścia na dalszy etap rozwoju uzależnienia. Wygrane powodują pobudzenie,
-faza strat-przeznaczanie coraz większych środków pieniężnych na grę, kradzieże, oszustwa, pogorszenie sytuacji materialnej, kontrolowanie gracza przez rodzinę,
-faza desperacji- negatywne konsekwencje hazardu-izolacja społeczna, utrata pracy, ściganie przez wierzycieli. Wierzycielami stają się najbliższe osoby. Wyczerpanie psychiczne, depresja, wyrzuty sumienia,
-faza utraty nadziei-myśli i próby samobójcze, popadanie w inne nałogi.
Jak widać hazard prowadzi uzależnionego na „dno”. Odczuwalny przez chorego „głód” jest pewnego rodzaju napięciem, które poprzez grę jest rozładowywane.
Istnieje wiele klasyfikacji ludzi uprawiający hazard. Nina Ogińska-Bulik wymienia występowanie gracza rekreacyjnego, problemowego i patologicznego. Gracz problemowy to taki, u którego występują pierwsze negatywne skutki uprawiania hazardu, natomiast patologiczny jest równoznaczny z uzależnieniem.[10] Osobiście uważam, że wymieniony gracz problemowy i patologiczny to ta sama osoba, ponieważ występowanie negatywnych skutków uprawiania hazardu oznacza uzależnienie. Człowiek nieuzależniony nie dopuściłby do ich wystąpienia.
Livingston stworzył klasyfikację hazardzistów ze względu na czas gry oraz zasoby materialne:
-gracze okresowo zapalający się do hazardu,
-wypłacalni hazardziści,
-gracze stale grający,
-gracze niewypłacalni.[11]
Maron dokonał swej klasyfikacji ze względu na zmienne osobowościowe:
-subkulturowi,
-neurotyczni,
-impulsywni,
-psychopatyczni,
-objawowi.[12]
Custer wymienia 5 typów graczy:
-okazjonalni,
-antyspołeczni,
-hobbystyczni,
-ucieczkowi,
-kompulsywni.[13]
Griffiths natomiast stworzył klasyfikację graczy nastoletnich:
-król salonu,
-niepraktykujący,
-pogromca automatów,
-poszukiwacz akcji,
-artysta ucieczki.[14]
W moim przekonaniu patologiczny hazard niesie za sobą kolosalne, negatywne konsekwencje we wszystkich sferach życia oraz zdrowia.
„Osoba grająca w sposób nadmierny jest ogarnięta bardzo silnym pragnieniem grania. Im bardziej jej sytuacja życiowa ulega zniszczeni, tym bardziej próbuje ona desperacko ją naprawić(poprzez granie)(…).”[15]
Cierpieniu doświadczanemu przez osobę uzależnioną towarzysz także cierpienie osób bliskich. Jest ono równie silne dla obu przypadków. Dzieje się tak, ponieważ osoba bliska dostrzega rozmiar problemu, przyglądając się mu „trzeźwym umyłem”.
W tym miejscu należy przybliżyć termin współuzależnienie. Czym jest? Jak się objawia i kogo dotyka?
„Jeśli miłość oznacza dla nas cierpienie, kochamy za bardzo (…). Jeśli wciąż rozgrzeszamy go ze złych humorów, znieczulicy, przykrego usposobienia, wybuchów złości (…) kochamy za bardzo (…). Jeżeli związek z nim naraża na szwank naszą równowagę emocjonalną, a nawet nasze zdrowie i bezpieczeństwo, kochamy z pewnością za bardzo.”[16]
Współuzależnienie pojawiło się w lecznictwie odwykowym pod koniec lat siedemdziesiątych. Istnieje wiele definicji tego terminu. Każdy współuzależniony ujmuje problem z nieco innej strony, chociaż istnieje wiele podobieństw. Sądzę, że współuzależnienie jest w pewnym stopniu uzależnieniem od osoby uzależnionej, skorelowanym z etapem jej choroby. Gdy hazardzista jest „w ciągu” jego nastroje są „huśtawką emocjonalną”. Osoba współuzależniona zachowuje się podobnie. Miewa stany depresyjne, jest agresywna, gdy natomiast hazardzista ma chwilową abstynencję od gry jego zachowanie zmienia się o 180 stopni, co w przypadku osoby współuzależnionej jest identyczne. Współuzależnienie opisuje osobę żyjącą w bliskim związku emocjonalnym z osobą uzależnioną. Osoba współuzależniona obsesyjnie stara się kontrolować chorego, pozwalając jednocześnie na to by zachowanie uzależnionego miało negatywy wpływ na jej psychikę. Współuzależnieni odczuwają cierpienie zbliżone do cierpienia uzależnionego, lecz nie zdają sobie sprawy z własnych uczuć. Akceptują rzeczy, które tak naprawdę nie są do zaakceptowania. Jest to całkowite podporządkowanie własnego życia osobie chorej.
Melody Beattie w swej książce wymieniła charakterystyczne cechy osób współuzależnionych, które poniżej przytoczę, by podkreślić, że współuzależnienie jest równie groźne co uzależnienie.
Cechy współuzależnionych:
-poczucie odpowiedzialności za innych –za ich uczucia, myśli, wybory, chęci ,los,
-poczucie niepokoju , litości i wyrzutów sumienia,
-mówienie „tak” kiedy myślą „nie”,
-staranie się zadowolić inny zamiast siebie,
-odczuwanie smutku dlatego, że całe życie dają z siebie wszystko innym, a im nikt inny nic nie daje,
-poczucie pociągu do osób będących w potrzebie,
-poświęcanie się dla innych,
-winienie innych za swoją sytuację,
-poczucie niedocenienia i wykorzystywania,
-pochodzenie z dysfunkcyjnych rodzin,
-zaprzeczanie faktu swego pochodzenia,
-obwinianie się za wszystko,
-nie przyjmowanie pochwał ani komplementów,
-wpadanie w przygnębienie z powodu braków komplementów i pochwał,
-poczucie inności niż reszta świata,
-lęk przed odrzuceniem,
-branie wszystkiego na siebie,
-poczucie bycia ofiarą innych,
-niska samoocena,
-wymaganie od siebie perfekcji,
-branie na siebie obowiązków,
-duże poczucie winy,
-wstyd za siebie,
-czerpanie sztucznego poczucia wartości przez pomoc innym,
-pragnienie szczęścia,
-poczucie, że nigdy nie spotka ich nic dobrego,
-pragnienie miłości,
-wymazywanie ze swej podświadomości myśli i uczuć,
-bojaźń bycia tym, kim naprawdę jest,
-osoby sztywne i opanowane,
-przejmowanie się ludźmi i ich problemami,
-bezsenność,
-kontrola nad innymi,
-dziwienie się nad ciągłym brakiem sił,
-obawianie przed niekontrolowanym przebiegiem wydarzeń,
-nie zdawanie sobie sprawy z obawy nad utratą kontroli,
-wpadanie w gniew i frustrację,
-ignorowanie problemów lub udawanie, że ich nie ma,
-udawanie, że nie jest tak źle jak jest naprawdę,
-wynajdowanie sobie zajęć, aby nie mieć czasu na rozmyślanie,
-wpadanie w zakłopotanie,
-wpadanie w depresję lub choroby,
-branie środków uspokajających,
-pracoholizm,
-odczuwanie przymusu wydawania pieniędzy,
-przejadanie się,
-wiara w kłamstwa,
-poczucie „zwariowania”,
-niezadowolenie, nieszczęście i brak spokoju,
-szukania szczęścia w świecie zewnętrznym,
-trzymanie się kurczowo rzeczy, które ich zdaniem mogą dać im szczęście,
-nie kochanie samych siebie,
-częste szukanie miłości u osób nie zdolnych do kochania,.
-trwanie w nieudanych związkach,
-zrywanie nieudanych związków i tworzenie również nieudanych,
-nie mówienie tego co się myśli,
-nie myślenie tego co mówią,
-twierdzenie, że są wszystkiemu winni,
-twierdzenie , że niczemu nie są wini
-kłamanie, by uchronić ludzi których kochają,
-kłamanie, by się bronić,
-pozwalanie na ranienie siebie,
-niezrozumienie dla swojego cierpienia,
-nie ufność do siebie, swoich uczuć,
-brak wiary w swoje postanowienia,
-strata wiary w Boga,
-odczuwanie lęku, złości i bólu,
...
Emerald_Green