Twarogowski J. - Poczet wielkich geologów.pdf

(48780 KB) Pobierz
O k ła d k ę 1 k a rtę ty tu ło w ą p r o je k t o w a ł
M ATEU SZ G A W RYŚ
Ilu s tr o w a ł M A C IE J JEDRYSEK
w o p a r c iu
o
m a te r ia ły u d o s tę p n io n e
przez
M U Z E U M Z IE M I
WSTĘP
Żyjemy w dobie olbrzymiego postępu technicznego. Nasz kraj stoi u progu
eksplozji motoryzacji. Otacza nas wiele przedmiotów wyprodukowanych
z tworzyw sztucznych. Ale by osiągnąć jeszcze lepsze wyniki, aby mogła
rozwijać się chemia tworzyw sztucznych, motoryzacja, farmacja i wiele
innych gałęzi przemysłu, potrzebne są surowce. Niezbędna jest ropa nafto­
wa, węgiel kamienny i brunatny, siarka oraz rudy metali kolorowych.
Po to, by zabezpieczyć to zaplecze przemysłu, jakim jest baza surowcowa,
trzeba prowadzić ciągle nowe poszukiwania tycb cennych materiałów. Po­
szukiwania te mogą prowadzić ludzie, którzy zostali do tego odpowiednio
przygotowani.
Znalezienie bogactw ukrytych w ziemi umożliwia nauka zwana geologią.
Jest to nauka bardzo rozgałęziona, o kierunkach zarówno teoretycznych,
jak i praktycznych. Bo też geologia musi odpowiedzieć na wiele pytań.
Najbardziej widomą formą działalności geologów jest poszukiwanie su­
rowców mineralnych. Poszukiwania takie poprzedza długie i wnikliwe
analizowanie map i przekrojów geologicznych. Dopiero później stawia się
wieże wiertnicze, drąży ziemię, aby przekonać się, czy teoretyczne przewi­
dywania były prawdziwe. Drugim poważnym zadaniem dla geologów jest
stwierdzenie, czy wybrany kawałek gruntu nadaje się do postawienia na
nim budowli. Od dokładności wyników tych badań może zależeć często ży­
cie ludzkie.
Inna grupa geologów zajmuje się poszukiwaniem wody pod ziemią. Zagad­
nienie to ważne jest z kilku powodów. Powstaje wiele osiedli, które leżą
z daleka od rzek i zbiorników wodnych. Zaopatrzenie w wodę jest wtedy
problemem pierwszoplanowym. W takim przypadku trzeba szukać wody
pod ziemią. Czasami okazuje się, że osada leżąca nad rzeką musi ze względu
na zanieczyszczenie tej rzeki również czerpać wodę spod ziemi. Innym za­
gadnieniem jest zabezpieczenie kopalń przed zalewem wód podziemnych.
Również przy projektowaniu i budowie zbiorników wodnych niezbędna jest
pomoc zarówno hydrogeologów, jak i geologów inżynierskich.
Inną problematyką zajmują się geofizycy. Za pomocą skomplikowanych
przyrządów poszukują również złóż bogactw naturalnych, ponadto pracują
nad zagadnieniem trzęsień ziemi. Zastanawiają się, czy nie można by prze­
widzieć tego straszliwego kataklizmu. Wspólnie z konstruktorami starają
się stworzyć budowle, które mogłyby oprzeć się wstrząsom. Są wreszcie
mineralodzy, petrografowie, paleontolodzy, geolodzy czwartorzędu i wielu
innych specjalności. Wszyscy oni opierają się na wiedzy zdobytej w czasie
studiów. Na ich wiedzę złożyły się długie lata badań, odkryć, a często po­
myłek wielu pokoleń badaczy i naukowców. Bo geologia ma swą długą i bo­
gatą historię. Wprawdzie jako samodzielna dziedzina wiedzy geologia liczy
sobie około 200 lat, jednak poszczególnymi problemami geologicznymi zaj­
mowali się już filozofowie starożytnej Grecji, Rzymu, a później wybitne
umysły średniowiecza.
W Polsce geologia zaczęła rozwijać się dopiero w XVIII wieku. Rozwój ten
był bardzo dynamiczny i szybki. Ale historii geologii nie można rozpatry­
wać w oderwaniu od jej twórców. Na kartach tej książki pragniemy przed­
stawić filozofów, przyrodników, fizyków, astronomów i geologów, dzięki
którym geologia reprezentuje obecny poziom. Będą występować tu przed­
stawiciele wszystkich epok od starożytności aż do czasów dzisiejszych. Na
kartach tej książki nie znajdziemy jedynie nazwisk naukowców żyjących,
ponieważ nie można podsumowywać działalności ludzi, którzy mogą wiele
jeszcze zdziałać na polu naukowym.
CO TO J E S T
GEOLOGIA?
W mowie potocznej przez nazwę geologia rozumiemy nauki geologiczne.
Nazwa tej dziedziny wiedzy wywodzi się z języka greckiego od dwóch
słów: ge — ziemia oraz logos — słowo, nauka. Jest to zatem nauka o zie­
mi, zarówno o jej budowie, jak i historii. Obiektem zainteresowania geo­
logii jest głównie skorupa ziemska. Nauki geologiczne rozpatrują także
procesy geologiczne, to znaczy zespoły zjawisk, które wpłynęły na prze­
obrażenie skorupy ziemskiej. Geologia, jako termin naukowy, oznacza
jedną z dziedzin wchodzących w skład nauk geologicznych. Obok geologii
należą do nich: mineralogia, petrografia, geofizyka, geochemia, geomor­
fologia oraz paleontologia. Współczesne nauki geologiczne mają jedną
wspólną cechę charakterystyczną. Jest nią coraz większa specjalizacja.
Wszystkie dziedziny tu wymienione tak bardzo się rozrosły, że stały się
bądź stają odrębnymi dyscyplinami nauki. Każda z nich ma określony
zakres badań oraz dysponuje własnymi metodami badawczymi.
Współczesna geologia pozwala wyróżnić dwa główne działy. Są nimi geo­
logia podstawowa i geologia stosowana.
Zajmijmy się najpierw geologią podstawową. Dziedzina ta zebrała tak
wiele materiału, że w jej ramach przeprowadzono jeszcze dokładniejszy
podział. Pierwszą dyscypliną jest geologia dynamiczna. Zajmuje się ona
badaniem budowy skorupy ziemskiej. Związane to jest również z rozpa­
trywaniem procesów, którym ta skorupa podlega. Prace takie pozwalają
zrealizować geofizyczne metody badawcze. Zatem geologia dynamiczna
związana jest ściśle z geofizyką. Z kolei w badaniu składu chemicznego
i petrograficznego skorupy ziemskiej pomocna jest znajomość petrogra­
fii i geochemii.
Geologia dynamiczna bada procesy zarówno endogeniczne, które zwią­
zane są z czynnikami i siłami działającymi w głębi ziemi, jak i egzoge-
niczne, które działają na skorupę ziemską od zewnątrz. Bada zatem ta­
kie zjawiska, jak: trzęsienie ziemi, wulkanizm, plutonizm, metamorfizm,
ruchy skorupy ziemskiej, zarówno powolne — epejrogeniczne, jak
i gwałtowne, krótkotrwałe — orogeniczne. Również w ramach geologii
dynamicznej stworzono wiele teorii geotektonicznych, z których kilka
omówionych będzie na kartach tej książki. Wreszcie dla badania tych
wszystkich zjawisk i problemów geologia dynamiczna stworzyła wiele
map i przekrojów geologicznych.
Drugą dyscypliną geologii podstawowej jest geologia historyczna. Nauka
ta interesuje się historią Ziemi, a głównie skorupy naszej planety. Zada­
niem tej dyscypliny jest poznanie wszystkich przemian, jakim podlegała
ta skorupa na przestrzeni poszczególnych okresów geologicznych na róż­
nych obszarach. W skład tej dyscypliny wchodzą mniejsze jednostki.
Należą do nich: stratygrafia, która ustala kolejność zalegania warstw
skalnych, geochronologia, zajmująca się określaniem wieku względnego
skał, paleogeografia, która odtwarza rzeźbę powierzchni ziemi w po­
szczególnych okresach geologicznych, oraz paleoklimatologia, dzięki któ­
rej możemy poznać strefy klimatyczne różnych okresów. Geologia hi­
storyczna związana jest ściśle z geologią dynamiczną, paleontologią oraz
geochemią.
Trzecią dyscypliną geologii podstawowej jest geologia regionalna. Zaj­
muje się ona historią i budową geologiczną wydzielonego regionu geolo­
gicznego, opierając się na wynikach badań geologii dynamicznej i tekto­
niki. Dyscyplina ta rozróżnia jednostki geologiczne, które mają wspólne
cechy budowy, jak tarcze pTekambryjskie, obszary o budowie płytowej,
łańcuchy górskie oraz mniejsze regiony w obrębie danego kraju.
Drugim głównym działem geologii jest geologia stosowana. W jej obrębie
wyróżnia się także kilka dyscyplin. Dyscypliny te łączy wykorzystanie
wyników badań prowadzonych przez geologię podstawową do celów
praktycznych. Pierwszą taką dziedziną jest geologia surowcowa, inaczej
mówiąc złożowa. Bada ona złoża surowców mineralnych oraz ich wystę­
powanie i rozmieszczenie. Dzięki temu, że opiera się na wynikach badań

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin