Skra nr1 2014.pdf

(25505 KB) Pobierz
PISMIONO Ò KÙLTURZE
4.APRËLA 2014
MŁODÔ
GENERACËJÔ
TO BÙSZNÔ
GENERACËJÔ
Różne oblicza Śląska:
prof. Jan Miodek
Adam Staniek
Biésnik: kaszëbsczi „Wiedźmin”
Lacrosse: jindiańsczi spòrt
na Kaszëbach
----------------------------------------
- - - - - - - - - - - - - - - - Ò D A Ù TO R A - - - - - - - - - - - - - - - -
Mòjn mòjn!
Ótole jesmë më. Tuto nowùchné
pismiã to rëm, w jaczim jidze nalezc wiédze,
za jaczimë darmie szukac w jinszich pismionach.
Prze wszëtkò na gazéta je pisónô przez mlodëch ë do
mlodëch. „Skra” sã rodzy z zacekawieniégò swiatã,
z chãcë pòznôwaniô gò, z pòtrzébnoscë piãkna
ë stwarzaniô. Nasza kùltura to kùltura żëwô,
wiecznie mlodô. Chcemë pòkazowac ji nowé òbliczé
ë przëbaczac so ji zabëté skôrbë, chtërne lik są
czerpiskã jinspiracyj ë wiedzbë ò rëmie, w jaczim
żëjemë. Jednak zacekawienié swiatã zachãcô nas téż
do dalszi rézë. Nawiedzymë krôjnë ë lëdzy, ò jaczich
rzôdkò sã pisze. Chcemë pòkazac, eż swiat je barżi
farwisti, bòkadny ë szeroczi jak to sã móże zdac
ë mié plosczi jak niechtërny bë chcelë. Pòznómë
lëdzy żëjącëch w jinszich miészëznach, rozpòwiedzą
nóm ò swòji kùlturze, hôrce mësleniégò ale téż
ò klopòtach. Kaszëbi ë Pòmòrzanie nie są niżódnym
dzywnym wëjimkã na kôrce Eùropë. Pòdobné snica,
pragniączczi, aspiracëje ë tôkle mają téż drëzy lëdze
wkól nas - sygnie le sã përznã rozezdrzec. Wszëtka
wiedzba zgrôwô do jednégò: przińc nazôd do kòrzni,
wzyc co nôlepszé ë jic wprzódk. Szmërgnąc précz to,
co lëché; twòrzëc to, czegò jesz felëje.
Macéj Bańdur
--------------------------------------
czerpiskò
- kopalnia, źródło;
farwisti
- kolorowy;
miészëzna
- mniejszość;
rëm
- przestrzeń;
réza
- podróż;
tôczel
- problem, kłopot
PISMIONO Ò KÙLTURZE
ADRESA
e-mail:
inaegram@gmail.com
AÙTORZË
Macéj Bańdur
Gracjana Pòtrëkùs
Dôwid Miklosz
Adóm Hébel
Pioter Szatkòwsczi
GRAFICZNY PROJECHT
Gracjana Pòtrëkùs
Publikacje objęte są
prawem autorskim.
fot. Marta Sucherska
------------------------SPIS------------------------
Òd aùtora - - - - - --- -- -- -- -- ------------------- --- -- --- -- --- --- - 2
TÉMA TEGÒ NUMRA
Młodzi o Śląsku - wywiad z Adamem Stańkiem
------- --- --- -- --- -- --- ---
4
Chodzi o podwójną kompetencję językową - rozmowa z prof. Janem Miodkiem
-- - 8
KLËKA
Kashubian Griffins - kanadijsczi Kaszëbi w Gdóńskù
Gdóńsczi Mùzyczny Festiwal 2014
Kaszëbi téż są HAPPY
- -- -- -- -------------------- -- --- -- --- --- -- --
10
SPÒRT
Lacrosse - jindiańsczi spòrt na Kaszëbach
----------- --- --- -- --- -- --- --
12
ÙCZBA / NAUKA
Kaszëbsczi nié do pòczãtników / Kaszubski nie dla początkujących nr 1
- --- --- -
14
FILM
Miasto zatopionych bogów
wrażenia z premiery
------ -- --- --- -- --- -- ---
16
LEKTURË / RECENZËJE
Mój słowôrz
Marzeny Dembek
------------------ --- --- -- --- -- --- -- -
19
Wielka wyprawa księcia Racibora
Artura Szrejtera
------- -- --- -- --- --- --
20
Requiem dla ostatniego wikinga
Teresy Bojarskiej
------ -- --- --- -- --- -- -
22
Śpiewaj ogrody
Pawła Huellego
------------------- --- --- -- --- -- --- -
24
ÙTWÓRSTWÒ
Galerëjô - Marta Sucherska, Jolanta Szmelter
--------- -- --- -- --- --- -- --
25
Pòezëjô - Gracjana Pòtrëkùs, Macéj Bańdur, Pioter Szatkòwsczi
- --- -- --- -- ---
30
Nowé czasë
Mateùsz Titës Meyer (wëjimk)
------------- -- --- -- --- --- --
32
4-----------------------------------------------------------
MŁODZI O ŚLĄSKU
Ze świadomym młodym Ślązakiem, studentem
Uniwersytetu Gdańskiego, o Śląsku, śląskości
i Kaszubach.
Czy jesteś członkiem którejś z organizacji działających na rzecz Ślązaków?
Nie. Kilka razy nosiłem się z zamiarem dołączenia do jakiejś organizacji (dawniej ZLNŚ,
potem RAŚ i SONŚ*), ale uznałem, że i tak nie mam czasu na aktywne uczestnictwo w ich
działaniach. Nie widzę sensu w tym, żeby zapisywać się dla samej legitymacji. Zapiszę się,
gdy po studiach wrócę na Śląsk.
Powiedz mi, krąży w różnych kręgach (nawet profesorskich) opinia, że Ślązacy „chcą
tworzyć tożsamość narodową w oparciu o poczucie krzywdy”, której doznawali i do-
znają ze strony Warszawy. Ile jest w tym prawdy?
Poczucie krzywdy jest, niestety, silne u części Ślązaków, ale nie uznałbym go jednak za
decydujący czynnik w kwestii narodowości. Trzeba pamiętać, że własna, śląska opcja na-
rodowościowa nie jest ani jakimś nowym pomysłem, jakimś „robieniem na złość War-
szawie”, ani też (jak twierdziła swego czasu prof. Dorota Simonides) wyrazem sprzeciwu
wobec trudnej sytuacji ekonomicznej. Poczucie odrębności od Polaków, bo ono właśnie
jest dziś najczęściej kwestionowane, było obecne na Śląsku od wieków - przykładem jest
list Anzelma Eforyna do Erazma z Rotterdamu, w którym podpisuje się „Ślązak, nie Po-
lak”. Od czasów Wiosny Ludów, gdy kształtowało się nowoczesne pojęcie narodu, określe-
nie „narodowość śląska” pojawia się wielokrotnie, np. w odezwie Jana Gajdy z 1849 roku.
Śląska opcja narodowościowa nigdy nie była jedynym sposobem samoidentyfikacji Śląza-
ków, ale istniała i istnieje nadal. Dziś mamy do czynienia właściwie z odrodzeniem czy też
rozwojem tej opcji, a nie z jej powstawaniem. Inna sprawa, że przez długie lata temat ten
pozostawał z konieczności w ukryciu; dziś może to u niektórych wywoływać wrażenie, że
mamy do czynienia z nowym zjawiskiem, że cały czas „był spokój”, a nagle ktoś zaczyna
mącić. O powstaniach śląskich słyszało wielu, ale kto w Polsce wie o tym, że wydarzenia
te przypominały bardziej wojnę domową niż typowy zryw narodowowyzwoleńczy? Kto
w Polsce słyszał o dążeniach do utworzenia niepodległej Republiki Górnośląskiej po I
wojnie światowej? Kto wie, że organizacje niepodległościowe chciały uwzględnienia takiej
opcji w plebiscycie? Kto wreszcie zdaje sobie sprawę, że część Śląska (nie tylko tzw. Zaol-
zie) znajduje się w Republice Czeskiej? Śląska tożsamość nie jest i nigdy nie była tak jed-
nolita i jasno określona, jak chciałyby ją widzieć polskie władze i wielu zwykłych Polaków.
----
-------------------------------------------------------5
Katalog śląskich krzywd obejmuje bardzo różne kwestie, m.in. rugowanie języka śląskiego
w czasach PRL, represje po II wojnie światowej (np. obóz „Zgoda” w Świętochłowicach),
brak dbałości o śląskie zabytki, rabunkową eksploatację węgla pod Bytomiem, niedostrze-
ganie historycznej odmienności Śląska, wreszcie odrzucanie przez władze dialogu w kwe-
stii współczesnych śląskich aspiracji. Spore oburzenie wśród narodowo zorientowanych
Ślązaków wywołało np. niedawne orzeczenie Sądu Najwyższego w sprawie SONŚ.
Negatywnych emocji i doświadczeń zebrało się już bardzo wie-
le, ale podkreślam: nie one są powodem istnienia śląskiej opcji
narodowościowej. Mogą natomiast spowodować, że tożsamość
śląska będzie się rozwijać w opozycji do polskości - a na tym
stracą ostatecznie wszyscy.
Jestem ciekaw, jak się zapatrują na opcję narodową nie działacze, ale Ślązacy, którzy
na ogół nie zajmują się specjalnie sprawą swojej tożsamości. Jak to wygląda w Twoim
otoczeniu, wśród znajomych z Mikołowa, ze szkół, które kończyłeś, u krewnych? Nie
pytam po to, abyś musiał ich w jakimkolwiek stopniu deklarować, ciekawi mnie raczej
ich nastawienie do śląskich ruchów narodowych i w ogóle do śląskości, o której głośno
ostatnio w całej Polsce. Przypuszczam, że i Ślązacy częściej o niej mówią.
Trudno mi odpowiedzieć na to pytanie, bo ze znajomymi sprzed studiów w większości
nie mam już kontaktu. Wiem, że część z nich interesuje się śląskością, ale nie mieliśmy
okazji na ten temat porozmawiać. W związku ze studiami w Gdańsku z rodziną również
mam obecnie ograniczony kontakt . Jeśli już podczas spotkań rodzinnych podejmowa-
na jest śląska problematyka, dyskusja koncentruje się raczej na działaniach RAŚ, kwestii
autonomii, często także różnych przekłamaniach historycznych. Temat narodowości ślą-
skiej wypływa głównie wówczas, gdy ktoś z zewnątrz próbuje dyktować Ślązakom, za kogo
mają się uważać. Sytuacja taka towarzyszyła Spisowi Powszechnemu w 2011 roku, a także
skandalicznym słowom Jarosława Kaczyńskiego o „zakamuflowanej opcji niemieckiej”.
Swoją drogą, w ogólnopolskich mediach sens tej wypowiedzi został zupełnie wypaczony.
Twierdzono powszechnie, że Kaczyński odmawia Ślązakom polskości, podczas gdy fak-
tycznie on ją nam narzucał.
O ile wiem, część osób w moim najbliższym otoczeniu deklaruje narodowość śląską, część
jest wciąż sceptycznie nastawiona. W dyskusji nieprzerwanie przewijają się klasyczne
„argumenty” rodem z propagandy ostatnich kilkudziesięciu lat, oparte na odpowiednio
spreparowanej wizji historii. Przede wszystkim jednak zarówno na Śląsku, jak i poza nim,
wśród osób nieinteresujących się kwestiami tożsamości, dominuje pewien chaos pojęcio-
wy. Ludzie - także deklarujący się jako przeciwnicy uznania narodowości śląskiej! - po-
sługują się chętnie pojęciami typu „naród”, „narodowość”, „język”, „gwara” itp., ale rzadko
zastanawiają się nad ich znaczeniem. Często można jeszcze natrafić na utożsamianie na-
rodowości z obywatelstwem. Wypracowanie w tej sytuacji jakiejś pojęciowej bazy do dys-
kusji to dość żmudna praca, na którą, niestety, zwykle nie mam czasu. Trudno mi zatem
określić faktyczne postawy dominujące w moim otoczeniu.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin