Badania laboratoryjne.doc

SZPITAL UNIWERSYTECKI W KRAKOWIE

BADANIA LABORATORYJNE I USŁUGI ZAKŁADU DIAGNOSTYKI

Ul. Kopernika 15B, 31-501 Kraków,

Ul. Botaniczna 3, 31-503 Kraków,

2010

SPIS TREŚCI

I.              Informacje o Zakładzie Diagnostyki

II.              Gwarancje jakości wykonywanych badań laboratoryjnych

III.              Pobieranie i przyjmowanie materiału do badań

              III-1. Materiał do badań

              III-1-A. Surowica

              III-1-B. Krew pełna (morfologia, gazometria, OB)

              III-1-C. Osocze w badaniu układu krzepnięcia

              III-1-D. Mocz

              III-1-E. Kał

              III-1-F. Płyny z jam ciała

              III-1-G. Płyn mózgowo-rdzeniowy

              III-2. Zlecenie wykonania badania

IV.                    Badania pilne

V.              Kontakt z laboratorium

VI.         Transport

VII.                 Wykaz analiz, metodyka badań, wartości referencyjne i wartości alarmowe

              VII-1. Pracownia Badań Pilnych

              VII-2. Pracownia Biochemiczna

              VII-2A. Badania immunochemiczne

              VII-2B. Monitorowanie stężenia leków

              VII-2C. Białka specyficzne i elektroforezy

              VII-3. Pracownia Analiz Lekarskich

VIII.              Pracownia Serologii Transfuzjologicznej i Bank Krwi

IX.         Badania niestandardowe

X.               Zestawienie współczynników przeliczeniowych jednostek     tradycyjnych na jednostki układu SI

XI.               Pracownia Neurogenetyki

XII.               Diagnostyka Biochemiczna i Molekularna

I.              INFORMACJE O ZAKŁADZIE DIAGNOSTYKI SZPITALA UNIWERSYTECKIEGO W KRAKOWIE

Zakład Diagnostyki stanowi integralną część Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie. Oferuje ponad 300 badań laboratoryjnych wykonywanych w różnym materiale,  metodami zgodnymi ze standardami krajowymi i europejskimi. Wszystkie badania laboratoryjne poddawane są profesjonalnej kontroli jakości. Nadto organizacja pracy uwzględnia problemy zapewnienia jakości przedanalitycznej, a zwłaszcza ochronę materiału do badań przed działaniem czynników zmieniających jego własności. Częścią procedur zapewnienia jakości jest uczestnictwo w krajowych i międzynarodowych sprawdzianach biegłości laboratorium (Centralnego Ośrodka Badania Jakości w Diagnostyce Laboratoryjnej w Łodzi, Randox International Quality Assessment Scheme (RIQAS), Quality Control Service (QCS) Roche.

Zakład Diagnostyki spełnia wytyczne Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dn. 21.01.2009 w sprawie standardów jakości w medycznych laboratoriach diagnostycznych i mikrobiologicznych.

Zakład Diagnostyki bierze udział wspólnie z Klinikami Szpitala Uniwersyteckiego w programach badawczych realizowanych przez poszczególne jednostki.

Pamiętając, że znaczna ilość błędów rzutujących na wynik badania powstaje poza laboratorium, począwszy od nieprawidłowości dotyczących przygotowania pacjenta do badania, poprzez złe pobranie materiału do badań, niepoprawne opisanie próbki, a kończąc na problemach związanych z dostarczeniem próbki do laboratorium, każda analiza posiada procedury dotyczące prawidłowego pobierania i transportu materiału, której przestrzeganie jest podstawowym warunkiem zapewnienia wiarygodności diagnostycznej otrzymanego wyniku. Oferta naszego Zakładu zawiera zestaw badań odpowiadający nowoczesnym tendencjom diagnostyki laboratoryjnej.

Mam nadzieję, że niniejszy informator będzie pomocny w pracy lekarzy zlecających badania i przyczyni się do podniesienia standardu pracy wszystkich Jednostek Ochrony Zdrowia korzystających z naszych usług.

                                                      Dr  n. med. Barbara Maziarz

                                             Kierownik Zakładu Diagnostyki

                                   Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie

STRUKTURA ZAKŁADU DIAGNOSTYKI

TEL:  012-424-8361, 012-424-8362, 012-424-8364

Kierownik Zakładu Diagnostyki Szpitala Uniwersyteckiego

Dr n. med. Barbara Maziarz (tel. 012-424-83-61, 62)

ul.Kopernika 15 b

Wykaz pracowni:

II.              GWARANCJE  JAKOŚCI  WYKONYWANYCH  BADAŃ LABORATORYJNYCH

Badania laboratoryjne są jednym z najważniejszych źródeł informacji medycznej. Informacje te pozwalają na ocenę potencjalnego zagrożenia chorobą, aktualnego stanu upośledzenia funkcji narządów a także rozpoznania stanu bezpośredniego zagrożenia życia chorego. Znaczenie badań laboratoryjnych w praktyce lekarskiej wynika również z innych przesłanek, a w tym:

·    pobranie materiału potrzebnego do ich wykonania wiąże się z minimalnym tylko dyskomfortem i ryzykiem dla pacjenta

·    koszt badań jest niższy od kosztów większości procedur medycznych

·    wynik badania wyrażony wielkościami liczbowymi najczęściej pozwala na jednoznaczną interpretację otrzymanego wyniku

·    badania laboratoryjne mogą wykazywać cechy konstytucjonalne pacjenta usposabiające do określonych chorób w okresie zdrowia lub w okresach przedobjawowych.

Wynik prawidłowo przygotowanego i wykonanego badania laboratoryjnego jest więc w pracy lekarza informacją konieczną zarówno w prewencji, diagnostyce, jak i przy monitorowaniu przebiegu chorób.

Użyteczność badania laboratoryjnego wynika z jednej strony z poprawnego ich zlecania (właściwe badania w określonej sytuacji klinicznej), a z drugiej strony z jakości analitycznej uzyskanych wyników. Istotny jest  problem zapewnienia jakości analitycznej wykonywanych badań. Jego rozwiązanie wiąże się z przestrzeganiem zasad Dobrej Praktyki Laboratoryjnej (Good Laboratory Practice, GLP), stanowiących podstawę dla dopuszczenia wyników wykonywanych badań do użytku w diagnostyce medycznej.

Zakład Diagnostyki Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie jest jednostką, w której stosowane są zasady Dobrej Praktyki Laboratoryjnej polegające m.in. na przestrzeganiu procedur zapewnienia jakości wykonywanych badań.

Zapewnienie jakości próbek do badań ma na celu zapobieganie powstawaniu zmian wtórnych, mogących rzutować na uzyskiwane wyniki.

System organizacji pracy polegający na skróceniu lub nawet eliminacji czasu oczekiwania pobranej krwi na badanie oraz stosowanie materiałów jednorazowego użytku  o gwarantowanej wysokiej jakości zapewnia, że pobrana próbka krwi rzeczywiście odzwierciedla cechy badanego pacjenta.

Stosowane w Zakładzie procedury kontroli jakości gwarantują, że wynik wydawany użytkownikowi odpowiada jakościowo potrzebom diagnostyki klinicznej. Każdy wydawany wynik jest indywidualnie zatwierdzany (walidowany) przez uprawnionego do tego diagnostę laboratoryjnego. W Zakładzie realizowany jest pełen zakres wewnątrzlaboratoryjnej kontroli jakości badań. Wyodrębniona Pracownia Kontroli Jakości prowadzi bieżącą kontrolę precyzji i dokładności oznaczeń w oparciu o materiały kontrolne spełniające standardy europejskie. Zakład uczestniczy w czterech niezależnych systemach zewnątrzlaboratoryjnej kontroli jakości analitycznej uzyskując corocznie Zaświadczenia Uczestnictwa oraz Certyfikaty potwierdzające wysoką jakość uzyskiwanych wyników. Do programów tych należą:

·    Program Centralny i Powszechny Centralnego Ośrodka Badania Jakości w Diagnostyce Laboratoryjnej w Łodzi

·    Randox International Quality Assessment Scheme (RIQAS)

·    Quality Control Service Roche

·    Sysmex Internalional Quality Assurance System

W Zakładzie Diagnostyki szczególny nacisk kładzie się na przestrzeganie zasad bezpieczeństwa pacjenta i personelu. W szczególności wszystkie pobrania krwi na terenie Zakładu wykonywane są z użyciem bezpiecznego sprzętu jednorazowego użytku, krew jest transportowana i przechowywana w zamkniętych probówkach. Materiał biologiczny i sprzęt jednorazowy są po wykorzystaniu inaktywowane i utylizowane zgodnie z procedurami obowiązującymi w Szpitalu Uniwersyteckim.

Zakład gwarantuje bezpieczeństwo danych pacjenta, które udostępniane są jedynie lekarzowi zlecającemu lub osobom przez niego upoważnionym.

Reasumując, Zakład Diagnostyki Szpitala Uniwersyteckiego oferuje użytkownikom badania spełniające kryteria zapewnienia jakości w zakresie czynności przedanalitycznych i analitycznych. Gwarantuje to możność wykorzystania uzyskiwanych wyników zarówno w codziennej praktyce współpracujących klinik i przychodni jak i w badaniach naukowych.

III.              POBIERANIE I PRZYJMOWANIE MATERIAŁU DO BADAŃ

III-1.  MATERIAŁ DO BADAŃ

Do pobierania próbek krwi należy używać zestawów próżniowych jednorazowego użytku. Używanie zestawów próżniowych zapewnia właściwą jakość próbek oraz zmniejsza ryzyko kontaktu osób pobierających, transportujących oraz wykonujących analizy z materiałem potencjalnie zakaźnym.

Uwaga: Ponieważ najczęstszym błędem przedlaboratoryjnym jest błąd podmiany próbek, nalepki na probówkach przed pobraniem muszą zostać opatrzone danymi identyfikującymi pacjenta wymaganymi przez obowiązujące w Szpitalu Uniwersyteckim procedury. Pobierając materiał należy upewnić się co do tożsamości pacjenta!

Podpisywanie próbek w statywie, po ich wcześniejszym pobraniu od kilku pacjentów stanowi przyczynę błędów podmiany i jest niedopuszczalne!

Pobieranie krwi do strzykawek lekarskich przeznaczonych do iniekcji i  „przestrzykiwanie" do probówek lub innych pojemników uszkadza krwinki i może być przyczyną hemolizy. Nadto, niestandardowe probówki stwarzają ryzyko zanieczyszczenia pobranej próbki. Dlatego bezwzględnie należy stosować profesjonalne systemy do pobrań.

W systemie aspiracyjno-próżniowym firmy Sarstedt, obecnie używanym w Szpitalu Uniwersyteckim, probówki do pobierania krwi „na skrzep” mają korek biały (zawierają aktywator krzepnięcia), do pobierania krwi na morfologię (EDTA) – czerwony, a do badań koagulologicznych (cytrynian) – zielony. Kolorem pomarańczowym korka oznaczone są probówki heparynizowane (heparyna litowa), w tym specjalne strzykawki do pobrań gazometrycznych oznaczone Bloodgas. Kolorem żółtym oznaczone są probówki zawierające heparynę i hamujący glikolizę fluorek sodu (NaF). Probówki do badań OB (cytrynian w odpowiednich proporcjach) są oznaczone kolorem fioletowym korka.

Uwaga: Wyłącznie w surowicy wykonywane są następujące oznaczenia biochemiczne: miedź, fosfataza kwaśna, fosfataza sterczowa, lit, białko do elektroforezy.

Należy pamiętać o istnieniu czynników niezależnych od laboratorium, które w istotny sposób wpływają na wynik analizy.

Zestawienie niektórych czynników mających wpływ na wynik oznaczenia:

1.       Bilirubina              hemoliza, lipemia, cyklosporyna,

2.       Bilirubina bezpośrednia              hemoliza, lipemia,

3.       Kwas moczowy              niektóre leki, jak np. A-metyldopa, desferoxamina, leki zawierające Ca – np. Dexium, wpływ ma także dieta, a zwłaszcza związki purynowe,

4.       Fosfor nieorganiczny              hemoliza,

5.       Żelazo              hemoliza, niektóre leki, np. Deferoxamina –

6....