Fallaci Oriana - PENELOPA NA WOJNIE - KIK.rtf

Fallaci Oriana

PENELOPA NA WOJNIE

Rozmowa była zabawna.

—              Coś współczesnego i wzruszającego, Gió. Oczywiście, historia miłosna, ale coś więcej niż tylko miłość. W prze­ciwnym razie publiczność się nudzi. I pamiętaj, że boha­terką powinna być Włoszka, a bohaterem Amerykanin: znasz zasady koprodukcji. Dwa miesiące ci wystarczą, Gió?

—              Oczywiście, szefie.

Producent mówił, mówił, a ona zamiast go słuchać wpatrywała się w wahadłowy zegar wiszący na ścianie; w korytarzu, gdzie ją położyli spać, gdy Richard zajął jej łóżko, był także taki zegar wahadłowy i co kwadrans roz­brzmiewał melodią dzwonu z Westminster.

—              Powierzam ci niezwykłe zadanie, w gruncie rzeczy darowuję ci długie wakacje. Czy zdajesz sobie z tego spra­wę, Gió?

—              Oczywiście, szefie.

Dzwon nie był podobny do żadnego innego. W dzień sprawiał, że myślała o królewskich zaślubinach: gronosta­jowe płaszcze, złocone karoce, eskorta na koniach; król miał twarz Richarda. Ale w nocy, gdy ciemność i cisza spowijały ją jak całun, wówczas uderzenia zegara wywo­ływały udrękę strachu.

—              Oczywiście zasługujesz na to: ostatnio za dużo pra­cowałaś i potrzebujesz rozrywki, odmiany. Ale gdybym musiał w prezencie opłacać podróż do Nowego Jorku

wszystkim moim pracownikom, skończyłbym na bruku, rozumiesz mnie.

— Oczywiście, szefie.

Zegar, natrętny, gdy wybijał kwadrans, stawał się zło­wrogi, gdy wybijał drugi kwadrans, wręcz mrożący krew w żyłach, gdy ociągał się z wybiciem trzeciego, a potem czwartego, wtedy procesja widm zbliżała się ku niej, by za­trzymać się pod lampką w korytarzu, gdzie wszystkie wid­ma malały i rozpływały się w cieniu.

—              To wyjątek tylko dla ciebie. Czegóż bym dla ciebie nie zrobił, Gió!

—              Dziękuję, szefie.

Nieruchoma pod pościelą, drętwiała wpatrując się w lam­pkę, a cienie rysowały w mroku zarysy smoków, usta płaczących kobiet, postacie wciąż odmienne, które zmienia­ły kształty napawając ją przerażeniem. Potem przenikał ją zimny dreszcz i jej' wyobraźnia kierowała się do pokoju Richarda; była tam kanapa kryta brązowym pluszem, koł­dra z bielą koronek, półki z książkami szkolnymi, a nad komodą fotografie zmarłych, którzy ze srebrnych ramek spoglądali na żywych z wyrzutem, trochę jak ludzie, któ­rzy rzucają uroki.

—              Jeszcze jedna sprawa. Gomez, mój wspólnik w No­wym Jorku, będzie cię trochę męczył ciągle pytając, czy pracujesz, co robisz, czy znalazłaś temat. Nie przejmuj się nim. To ja rządzę i płacę. Po powrocie podrzucisz mi ze dwadzieścia stron i wspólnie je przedyskutujemy. Tym­czasem baw się, odpoczywaj.

—              Dziękuję, szefie.

Widma wychodziły z tamtych kątów: jakiś człowiek, ja­kiś inny, potem jeszcze inny, jakaś kobieta, jakaś inna, potem jeszcze inna, dziecko z wyrazem twarzy złośliwego karła nad koronkowym kołnierzem; a najbardziej natrętne widmo miało wąsy. Było natrętne, bo zanim zaczynało tańczyć wokół lampy, zatrzymywało się, by spojrzeć na nią, i powoli potrząsało głową. Musiała zamykać oczy, aby nie chcieć go dotknąć i iść za nim.

—              Jestem pewien, Gió, że wrócisz ze śliczną historią i zrobimy z niej przepiękny film.

—              Dziękuję, szefie.

Gdy widmo z wąsami znikało, znów otwierała oczy.

I              wtedy miała uczucie ulgi i pustki, którą należało wypeł­nić: myślami biegła do Richarda. Razem z nim wspinała się na drapacze chmur, gdzie anielskie trąby zapowiadały Sąd Ostateczny dla potępionych zebranych w dolinie Joza­fata. Potem drapacze chmur kruszyły się jak zamki z pia­sku i najbliższe uderzenie zegara zaskakiwało ją w tym przykrym zmieszaniu, natychmiast utopionym we śnie.

—              Do widzenia, Gió.

—              Do widzenia, szefie.

Śmieszne, a jednak niepokojące. Zazwyczaj nie oddawa­ła się fantazjowaniu, gdy rozmawiała ze starym o spra­wach zawodowych. Więc dlaczego to się zdarzyło? „No cóż, zdarzyło się” — pomyślała wzruszając ramionami. Potem zamknęła walizki, włożyła do schowka maszynę do pisa­nia, uczesała się, zrobiła makijaż i jakkolwiek była spóź­niona — Francesco drażnił ją nudnymi ponagleniami, by się pośpieszyła — to jednak zwlekała, aby — trochę roz­czarowana — obejrzeć się w lustrze. Ilekroć przechodziła obok lustra, nie mogła się oprzeć pragnieniu, aby spojrzeć na to, co ją najbardziej na świecie interesowało: na samą siebie. I za każdym razem była trochę rozczarowana, pra­wie tak, jakby ta dziewczyna w lustrze była inną osobą. Uważała na przykład, że ma mocny tułów, podczas gdy tamta postać była krucha, efebowata. Uważała, że ma nie­zwykłą twarz, twarde usta, wydatny nos, stanowcze oczy, a w istocie w lustrze widziała twarz zwyczajną, usta deli­katne, nos mały i oczy chwilami jakby przestraszone. I nie podobała się sobie. U dziewczyny w lustrze podobały jej się tylko włosy, bo były jasne i dzięki nim zapominała,

że pochodzi z kraju, gdzie kobiety mają włosy czarne jak jej matka, nic nie znaczą jak jej matka i płaczą jak Jej matka. Gdy jeszcze była dzieckiem, widziała pewnego ra­zu, jak matka płacze. Płacząc prasowała koszule, a łzy padały na żelazko i ulatniały się sycząc rozpalone; na że­lazku zostawały lekko matowe plamki, takie same, jakie utworzyłyby się z wody, a nie z łez. Ale potem i te plam­ki znikały, jakby ich ból nigdy , nie istniał; i wtedy przy­sięgła sobie, że nigdy nie będzie prasować koszul i nigdy nie będzie płakać. „Nigdy, Gió!” — powtórzyła głośno.

—              Co mówiłaś, Giovanna?

—              Powiedziałam: nigdy.

—              Co nigdy, Giovanna?

—              Nazywam się Gió, a nie Giovanna.

—              Tak, Giovanna.

—              Nigdy nie potrafisz nazywać mnie Gió?

—              Nie, Giovanna.

—              Rusz się, weź te walizki.

Francesco wstał, był serdecznie pobłażliwy. Uniósł po­dejrzliwie brwi.

—              Niekiedy wydaje mi się, że ty mnie nienawidzisz...

—              Nie nienawidzę cię. Tylko jestem zła, że nazywasz mnie Giovanną.

—              ...że mnie nie cierpisz.

—              Nie. Tylko drażni mnie, że widzisz we mnie kogo innego, niż jestem.

—              Jak ja cię mało obchodzę! Wyjeżdżasz i zamiast być smutna, tryskasz radością.

—              Francesco!

Ujęła jego nadgarstki, szerokie, obrośnięte jakby małpim włosem. Spojrzała w jego źrenice, posmutniałe za soczew­ką okularów. Roześmiała się myśląc, jaki on jest godny zazdrości, solidny jak drzewo o głębokich korzeniach, sil­ny jak mężczyzna, któremu przypadł wspaniały przywilej urodzić się mężczyzną. Uściskała go.

—              Jesteś mi drogi, Francesco, wiesz o tym. Podobasz mi się, Francesco, o tym także wiesz. I prędzej czy później, jeżeli będę miała ochotę, poślubię cię. Ale teraz wyjeżdżam.

I wyjeżdżam chętnie. Spróbuj to zrozumieć, Francesco.

—              Idziemy, Giovanna. Aby dojechać na lotnisko, potrze­bujemy pół godziny — odpowiedział poważnie Francesco. Potem podniósł walizki, jakby nic nie ważyły, umieścił je w samochodzie, usiadł za kierownicą, pojechali. Tego dnia Rzym był spalony słońcem, kopuły wydawały się w słoń­cu bardziej okrągłe niż zwykle, liście bardziej zielone, słodkość bardziej słodka. Ale ona wyjeżdżała bez żalu, bo przez dwadzieścia sześć lat karmiła się kopułami, zielenią i słodyczą, a teraz odczuwała głód drapaczy chmur, sza­rości, wojny.

—              Francesco, jak sądzisz, jaka jest Ameryka?

—              Taka jak w książkach i w kinie.

—              A ja nie. Ja sądzę, że Ameryka jest bardzo odmien­na od tego, co mówią książki i co się widzi w kinie. Nie wiem dlaczego, ale myślę o Ameryce z taką nadzieją, jak człowiek, który spodziewa się ujrzeć cud. Tę ziemię trzeba połknąć, oglądać oczyma Alicji z Krainy Czarów: tych lu­dzi, którzy latają jak jaskółki wśród drapaczy chmur, te domy, które muskają niebo, te mosty lekkie jak srebrne

igły««

—              Kto ci opowiadał te głupstwa?

—              Pewien Amerykanin, którego poznałam przed wielu laty. Dlaczego głupstwa? To może być prawda.

—              Słuchaj, Giovanna: każdy kraj jest piękny albo brzyd­ki zależnie od twego nastroju. Gdy jesteś szczęśliwa, także Abadan wydaje ci się dziełem sztuki. A gdy nie jesteś, to nawet Wenecja wydaje ci się pospolita. A poza tym pa­miętaj: Ameryka to właściwie nie jest kraj. To nastrój, to epoka. Więcej nawet — to wyraz pewnej epoki.

—              Francesco, jak sądzisz, jacy są Amerykanie w Amery­ce?

—              Tacy jak tutaj. I tacy jak my. Piękni i brzydcy; od­ważni i tchórzliwi. Wyrażając się naukowo moja teoria jest bardzo prosta: my jesteśmy narodem inteligentnym, kierowanym przez grupę ludzi przeciętnych, oni są naro­dem przeciętnym, kierowanym przez grupę ludzi inteli­gentnych.

—              Niech i tak będzie. Ale oni dobrze plącą za pomysły. Czy wiesz, ile zarabiałoby w Ameryce dwoje takich sce­narzystów jak my? Ni mniej, ni więcej tylko tyle, ile we Włoszech zarabia gwiazda filmowa. Włosi płacą dobrze za ciało, Amerykanie za pomysły.

—              Bo mają ich niewiele. Ceny na rynku zawsze rosną, gdy ilość produktów maleje. Oto jeszcze jedna niewielka różnica między nami a nimi: my jesteśmy narodem, który ma mało mięśni, a dużo pomysłów; oni są narodem, który ma mało pomysłów, a wiele mięśni.

—              Francesco! Czy masz coś przeciwko Ameryce? Francesco trwał chwilę pogrążony we własnych myślach,

jakby je chciał uporządkować. Zielone drzewa umykały wśród pyłu, z suchych pól dochodziło monotonne granie świerszczy; zapach ziemi, smutny widok bezpańskich psów, niskie winnice, ruiny, woń ubóstwa.

—              Widzisz, Giovanna: nawet jeżeli Ameryka jest wyra­zem epoki, to mnie wcale nie pociąga, bo sens tej epoki mnie nie interesuje, mimo że chodzi o tę epokę, w której się urodziłem i w której żyję. Jestem Europejczykiem, któ­ry nie woła o pomstę widząc sklepy z lodówkami umiesz­czone pod portykami Vignoli i Sansovina, ale który zawsze odczuwa potrzebę starożytnego dziedzictwa jako punktu odniesienia, jako wymogu uczuciowego i estetycznego, ja­ko ratunku. Rozumiesz? Antyk daje mi poczucie wieczno­ści i prawdy. Ameryka, ten symbol dnia dzisiejszego, daje mi coś wręcz przeciwnego i nie czuję potrzeby, aby wycho­dzić temu naprzeciw z otwartymi ramionami.

—              Mówisz tak, bo jej nie znasz.

—              Nawet nie odczuwam potrzeby poznania. Zapamiętaj sobie, iż o tym, co sprawia, że podróż jest ciekawa, decy­dują produkty danego kraju. Pamiętaj, że największym produktem eksportowym Ameryki są Amerykanie. A ja poznałem ich zbyt wielu, aby nie uważać ich za produkt pośledni. W tobie pozostało romantyczne pojęcie o Amery­kanach z czasów, kiedy przybyli do Europy jako wyzwoli­ciele. Będziesz musiała sama odkryć, że nie są lepsi od nas. Są tylko bogatsi, a to niewiele pomaga, by zmienić sąd

o              nich. Tak, tak. Kręcisz głową. Po sześciu dniach napi­szesz mi, że miałem rację. Zresztą, to nie moja wina, że pół godziny spędzone z chłopem z Agrigento wzbogaca mnie bardziej niż całe popołudnie z Irvingiem Shawem lub Joem di Maggio. To nie moja wina, że katedra w Re- ims podoba mi się bardziej niż pałac Narodów Zjednoczo­nych. Nie miałabyś ochoty zmienić tematu?

—              Słusznie. Niczego bardziej nie pragnę. Dlaczego ty zawsze musisz prowadzić ze mną poważne rozmowy? Ja lubię się śmiać, żartować. Piekło!

—              Już jestem w piekle, dziękuję. A propos: czy odszu­kasz może w Nowym Jorku tę wariatkę Martine?

—              Oczywiście. Wiesz dobrze, że to jest jedyna kobieta, z którą potrafię wytrzymać dłużej niż pół godziny.

—              Coraz gorzej.

—              Dlaczego? W swoim czasie Martine ci się podobała. Czy nie była twoją wielką namiętnością?

—              Jeszcze jeden powód, aby jej unikać.

—              Jaki ty jesteś konformista! Co mnie to może obcho­dzić, że brałeś Martine do łóżka?

—              No wiesz! Gdyby wszystkie były takie jak ty, to mógłbym schronić się w klasztorze trapistów.

—              Wolałbyś, abym była taka jak Martine?

—              Gdybyś była taka jak Martine, nie potrafiłbym cię kochać.

—              A jednak Martine jest ładniejsza ode mnie.

Francesco obrócił się nagle i jakby pieścił spojrzeniem

tę twarz gładką i złocistą, te zęby białe i silne, to szczupłe ciało pełne zdrowia.

—              Każdy centymetr twego ciała ma więcej seksu niż ca­ła Martine. Jesteś świeża jak młodziutka sałata. Martine wygląda przy tobie jak zwiędnięty liść. Jak długo jeszcze będziesz się tym argumentem posługiwać? Nawet stary jest w tobie zakochany, a ty go wykorzystujesz każąc się wysyłać do Ameryki.

—              Jesteś zdenerwowany, Francesco?

—              Nie jestem zdenerwowany. Jestem zaniepokojony, jakby ci się tam miało wydarzyć coś poważnego. Nie myślę

o              niebezpieczeństwie, że runiesz z Empire State Building, ani też, że wpadniesz pod jakiegoś cadillaca. Mam na myśli niebezpieczeństwo, którego nawet nie umiem określić. Jes­teś cyniczna, a równocześnie naiwna. Rozumiesz wszystko, a równocześnie nie rozumiesz niczego. Nieraz zadaję sobie pytanie, jak możesz wykonywać ten zawód mając tyle do­tkliwych luk. Do diabła! Sama stworzyłaś z siebie postać, która nie istnieje. To cię może tam drogo kosztować.

—              Słuchaj, Francesco. Niczego nie wymyśliłam. Zawsze sobie doskonale dawałam radę. Teraz wyjeżdżam nie pier­wszy raz. Wy, Włosi, zawsze czujecie potrzebę dramaty­zowania spraw.

—              Wy, Włosi! Tak jakbyś ty już była Amerykanką! Jak­by twój dom był już tam. Twój dom jest tu, gdzie się uro­dziłaś. Ale czego chcesz szukać w Ameryce?

—              Tematu do filmu, nie wiesz?

—              To nie chodzi o film. Nie chodzi także o domy, które sięgają nieba i o inne fantazje. Gdyby stary nie wysłał cię do Ameryki, to prędzej czy później sama byś tam po­jechała. Odkąd cię znam, tylko o tym mówisz; wydaje się, jakbyś tam miała umówione spotkanie. Gorzej: wyglądasz na Odysa, który podąża zburzyć mury Troi. Ale ty nie jesteś Odysem, jesteś Penelopą. Rozumiesz to czy nie? Po­winnaś tkać płótno, a nie iść na wojnę. Czy nie chcesz zrozumieć, że kobieta nie jest mężczyzną?

...