Kanał Elbląski.pdf

(10896 KB) Pobierz

odróż drogowym Szlakiem Kanału

Elbląskiego to przygoda: dla miło-

śników zabytków techniki, dla tych,

którzy kochają dziką, malowniczą

przyrodę, wreszcie dla tych, którzy chcą

poznać niezwykłą historię tych terenów,

której świadectwem są wspaniałe zamki,

pałace, kościoły i pamiętające zamierz-

chłe czasy miasta i osady.

Kraina Kanału Elbląskiego jest poło-

żona pomiędzy Ostródą, Iławą a Elblą-

giem i obejmuje swym zasięgiem zarów-

no wyżynne, polodowcowe krajobrazy,

gdzie wśród leśnych pagórków ukrywają

się czyste i dzikie jeziora, jak i przywodzą-

ce na myśl Holandię równiny. Skojarze-

nie z Niderlandami nie jest przypadkowe.

To właśnie goszczący tu setki lat temu

Holendrzy zamienili położone w depresji

tereny w żyzne pola uprawne, budując labi-

rynty rowów melioracyjnych. Do dziś, gdy

mijamy położone na szlaku Kanału Elblą-

skiego senne wsie i przysiółki, na każdym

kroku towarzyszy nam krajobraz nieskażo-

ny przemysłem ani nawet przemysłowym

rolnictwem.

Osią tego obszaru jest Kanał Elbląski,

od którego kraina wzięła swoją nazwę. To

on – ze swą wspaniałą hydrotechniczną in-

frastrukturą i malowniczym położeniem –

jest magnesem, który przyciąga turystów z całego świata. Każdy z nich znajdzie

tu coś dla siebie: wodniacy mogą wybrać się w rejs statkiem pasażerskim, łodzią

żaglową lub kajakiem; rowerzyści mają do dyspozycji ponad  km wyznako-

wanych szlaków, a osoby poszukujące ciszy, spokoju i wspaniałych warunków

do relaksu odnajdą je w licznych miejscowościach o uzdrowiskowym klimacie.

Drogowy Szlak Kanału Elbląskiego jest tak poprowadzony, by turysta mógł

kompleksowo i wygodnie poznać całe jego otoczenie. Drogi często odbijają od

koryta kanału na znaczną odległość, wiodąc przez miejscowości szczególnie cen-

ne dla historii i dziejów tej krainy. Proponowana, wyznakowana trasa w formie

pętli jest raczej luźną wskazówką do zwiedzania niż obligatoryjnym szlakiem.

Sieć krętych, malowniczo wijących się między jeziorami i morenowymi wzgó-

rzami dróg pozwala na dowolną konﬁgurację przebiegu podróży i dostosowanie

jej do własnych potrzeb, możliwości czasowych, indywidualnych zainteresowań

itp. By w pełni cieszyć się odkrywaniem Krainy Kanału Elbląskiego, warto przed

wyjazdem zaopatrzyć się w mapę. Podróż przebiegać będzie przez Pojezierze

Iławskie i Żuławy Wiślane: dwa zupełnie odrębne – patrząc na rzeźbę terenu czy

szatę roślinną – regiony geograﬁczne, co czyni ją jeszcze bardziej fascynującą.

Szerokiej drogi!

do odkrywania Szlaku

Kana u ElblÄskiego

Statek na pochylni

fot. arch. Starostwa Powiatowego

w Elblągu

Krótki rys geogra czno-

-historyczny

Widok na jezioro Jeziorak

fot. arch. Starostwo Powiatowe

w Iławie

Trasa przebiega przez tereny należące ad-

ministracyjnie do województwa warmiń-

sko-mazurskiego. Łączy dwie niezwykłe

krainy geograﬁczne: Pojezierze Iławskie

oraz Żuławy Wiślane.

Pojezierze Iławskie jest drugim co do

wielkości (po Mazurskim) pojezierzem

w Polsce. Od zachodu ogranicza je dolny bieg Wisły, od wschodu środkowy

bieg Pasłęki. Największym akwenem pojezierza jest Jeziorak – najdłuższe je-

zioro w Polsce. Aby podkreślić wyjątkowe walory przyrodnicze tych terenów

w  r. utworzony został Park Krajobrazowy Pojezierza Iławskiego. Obejmuje

on m.in. jezioro Jeziorak, rosnące po jego zachodniej stronie Lasy

Iławskie oraz słynące z wyjątkowej przejrzystości Jezioro Jasne.

Samo pojezierze jest – jak na standardy geologiczne – dość mło-

de: lądolód ukształtował je zaledwie kilkanaście tysięcy lat temu.

To dzięki niemu w polodowcowym krajobrazie możemy wyróżnić

malownicze pagórki moreny czołowej, morenę denną, rozległe pola

sandrowe i liczne zagłębienia po martwym lodzie, dziś wypełnione

wodami jezior. Różnice wysokości są znaczne; najwyższe punkty

przekraczają  m n.p.m.

Zupełnym przeciwieństwem Pojezierza Iławskiego są Żuławy.

Cała kraina jest bardzo wyraźnie wyodrębniona od sąsiadujących

z nią terenów: z płaskim krajobrazem deltowym silnie kontrastują

ostro zarysowane krawędzie otaczających ją wysoczyzn moreno-

wych. Aż  Żuław to depresje, czyli obszary położone poniżej

poziomu morza. Geologicznie Żuławy są najmłodszymi spośród

wszystkich polskich ziem. Jeszcze około  tys. lat temu tereny te

były bałtycką zatoką. Powstały w wyniku nanoszenia piachów,

mułów i iłów przez Wisłę, rozlewającą się tu w deltę. Proces odbie-

rania tych terenów morzu wciąż trwa, m.in. dzięki ludzkiej pracy.

Od XVI w. sprowadzeni na te ziemie Holendrzy zaczęli budować niezwykle

sprawny system melioracyjny, dzięki któremu zamieniali mokradła i bagniska

w pola uprawne. Dziś całe Żuławy przecina ponad  tys. km rowów odprowa-

dzających wodę.

Osoba planująca wyprawę drogowym Szlakiem Kanału Elbląskiego nie powinna

spodziewać się tu warunków pogodowych w zdecydowany sposób odbiegają-

cych od reszty kraju. W tej części Polski klimat kontynentalny ściera się z klima-

tem morskim, co może powodować mocniejsze wahania pogody, jednak turysta,

przyzwyczajony do zaskakującej polskiej aury, nie powinien tego odczuć. Tem-

peratury, opady czy liczba słonecznych dni w ciągu roku mieszczą się w średniej

krajowej. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec (średnia temperatura to ,ºC),

a najzimniejszym styczeń, ze średnią temperaturą -ºC. Wiatry wieją tu śred-

nio z prędkością – m/s z kierunków południowo-zachodniego i zachodniego.

Lokalna odrębność klimatyczna Żuław przejawia się w dużej wilgotności po-

wietrza i gruntu, związanej z wysokim poziomem wód gruntowych oraz lokal-

nym wpływem morza. Stąd tak częste występowanie w tym rejonie mgieł przy-

ziemnych, krótszy okres przymrozkowy i łagodniejsze zimy.

Teren, przez który przebiega szlak, jest dobrze skomunikowany z resztą kra-

ju. Jeśli chodzi o transport samochodowy, to oś zwiedzanego obszaru sta-

nowi droga krajowa nr , która prawie na całej

długości szlaku ma status drogi ekspresowej S

(od Elbląga do Miłomłyna). Biegnie przez niemal

całą Polskę, od morza aż do podnóża Tatr, dlate-

go łatwy dojazd mają zarówno turyści z pobli-

skiego Trójmiasta, jak i ci z południowej i połu-

dniowo-wschodniej Polski.

Z zachodu w opisywane rejony dociera droga

krajowa nr , przedłużenie biegnącej przez Po-

znań i Bydgoszcz drogi krajowej nr . To wygod-

na trasa, poprowadzona równoleżnikowo od wo-

jewództwa kujawsko-pomorskiego, przez war-

mińsko-mazurskie, aż do podlaskiego. Bez pro-

blemu dojadą nią do Ostródy turyści spędzający

czas na Mazurach.

Podróżujący mają do dyspozycji także połącze-

nia kolejowe. Bezpośrednie pociągi docierają do

Ostródy praktycznie z każdej części Polski. Miasto

ma połączenie m.in. z Warszawą, Wrocławiem, Poznaniem i Krakowem. Do Elblą-

ga dojedziemy z Warszawy, Katowic, Częstochowy oraz miast północnej Polski:

Gdańska, Koszalina i Szczecina. Miasto łączy też linia z Kaliningradem. Dobre po-

łączenie posiada również Iława, do której dotrzemy bez przesiadek z Wrocławia,

Poznania, Łodzi, Gdańska, Krakowa i Warszawy.

Przy drogach lokalnych wciąż można

spotkać malownicze krzyże i kapliczki

fot. Tomasz Maciejczyk

Szlak Kanału Elbląskiego wiedzie przez zakątki Polski nieskażone przemysłem

i ekstensywną działalnością człowieka. Dzikie lasy, jeziora w odległych od ludz-

kich siedzib dolinach, meandrujące pomiędzy nimi rzeki – to wszystko sprzyja

bytowaniu tu rzadkich gatunków roślin i zwierząt. Chcąc zachować to bogactwo

naturalne, powołano do istnienia liczne rezerwaty, park krajobrazowy oraz inne

formy ochrony przyrody.

Park Krajobrazowy Pojezierza Iławskiego (PKPI)

Położony w środkowej części Pojezierza Iławskiego park krajobrazowy zaj-

muje powierzchnię ponad  tys. ha, do której przylega  tys. ha otuliny.

Administracyjnie obejmuje fragmenty gmin: Iława (z miastem włącznie), Sta-

ry Dzierzgoń, Susz oraz Zalewo. Na terenie parku dominuje młody krajobraz

polodowcowy. Pagórki to pozostałości moreny czołowej i moreny dennej,

Rezerwat „Czerwica”

Obszar chroniony obejmuje półwysep oraz dwie wyspy na jeziorze Czerwica. Miejsce to do niedawna było znane z zamieszkującej je kolonii

kormoranów, które gniazdowały głównie na starym buku (dziś już powalonym). Niestety, w 2010 r. te wpisane do Polskiej Czerwonej Księgi

Zwierząt ptaki opuściły kolonię i do tej pory nie wróciły. Rezerwat zarośnięty jest starodrzewem sosny, dębu i buka.

Rezerwat „Jezioro Gaudy”

Utworzony dla ochrony jeziora Gaudy i przylegających doń od wschodu terenów bagiennych. To miejsce zamieszkiwane przez rzadkie w skali

europejskiej ptactwo, w tym bociany czarne, bieliki oraz orliki krzykliwe i grubodziobe. W sumie stwierdzono tu występowanie 124 gatun-

ków ptaków, spośród których aż 43 wpisano na listę

gatunków zagrożonych w skali Europy. Mokradła po-

rasta roślinność torfowiskowa oraz olsy.

Rezerwat „Jezioro Jasne”

Jego specy ką jest to, że łączy dwa mocno różniące

się od siebie ekosystemy: jezioro Luba, kipiące życiem

i otoczone torfowiskami, gdzie napotkamy np. rosicz-

kę okrągłolistną, z Jeziorem Jasnym – krystalicznie

czystym i ubogim we faunę i orę. Przed wojną jego

woda była tak biologicznie czysta, że wykorzystywa-

no ją do produkcji piwa.

Rezerwat „Jezioro Drużno”

Obejmuje jezioro Druzno oraz okalające je lasy i mo-

kradła. Są to tereny położone w górnym biegu Kanału

Elbląskiego, geogra cznie przynależące do Żuław

Elbląskich. Obszar rezerwatu pokrywa się z obsza-

rem Natura 2000, a jego głównym celem jest ochro-

na stanowisk lęgowych ptactwa wodnego. W nazwie

rezerwatu wykorzystano błędną onomastykę, stąd re-

zerwat „Jezioro Drużno” odnosi się do jeziora Druzno.

Obszar Chronionego Krajobrazu Kanału Elbląskiego

Ze względu na wyjątkowy charakter, właściwości

krajobrazowe, przyrodnicze i wykorzystane na ka-

nale zabytki techniki od roku 2011 cały jego bieg

funkcjonuje jako Obszar Chronionego Krajobrazu

Kanału Elbląskiego. Jego łączna powierzchnia wy-

nosi 30143,4 ha.

Jezioro Druzno

fot. Joanna Pruszyńska

Aleja Napoleona

fot. Joanna Pruszyńska

pomiędzy nimi kryją się liczne jeziora oraz rozległe pola sandrowe. PKPI obej-

muje najcenniejsze pod względem przyrodniczym obszary Pojezierza Iław-

skiego z dominującym jeziorem Jeziorak, a także  inne zbiorniki wodne.

Do najciekawszych z nich należy Jezioro Jasne. Jest wyjątkowo czyste – przej-

rzystość jego wód wynosi w niektórych miejscach nawet  m!

W parku występują rzadkie gatunki fauny i ﬂory. Okolice Jezioraka są

ostoją czapli, kormoranów, żurawi, bielików, rybołowów i kań rudych. Grą-

dy i bory mieszane zamieszkują sarny, jelenie, dziki i łosie. Zimą spotkać tu

można wilki.

Na terenie PKPI znajdziemy też pomniki przyrody. Do najciekawszych na-

leżą: Gruba Sosna o obwodzie  cm (na południe od Siemian, przy drodze

leśnej) oraz Aleja Napoleona, czyli szpaler starych sosen zdobiących drogę grun-

tową z Szymbarku do szosy Iława – Susz.

Dzisiejsza Kraina Kanału Elbląskiego to fascynujące historycznie tereny. W prze-

szłości region ten znany był jako Prusy Górne (niem. Oberland). Swą nazwę otrzy-

mał prawdopodobnie w opozycji do Prus Dolnych, czyli ziem pokrywających

się częściowo z terenami dzisiejszego obwodu kaliningradzkiego.

W pradawnych czasach obszar ten zamieszkiwany był przez pru-

skie plemiona Pomezan i Pogezan, czego świadectwem jest wid-

niejąca na starych mapach nazwa Hoggerlandia – kraina pogezań-

skiego księcia Hoggo. Prusowie budowali niewielkie osady i drew-

niane grody, często na wyspach i cyplach, czyli miejscach o natu-

ralnych walorach obronnych. Żyli z łowiectwa, zbieractwa oraz pry-

mitywnego rolnictwa. Mimo słabo rozwiniętej infrastruktury przez

ich tereny biegły ważne szlaki handlowe łączące wybrzeże Bałtyku

z południem Europy. To z ich powodu tymi spokojnymi i mało za-

ludnionymi terenami zaczęli interesować się ościenni książęta, któ-

rzy najazdy na pruskie ziemie uzasadniali koniecznością chrystia-

nizacji. Nieudane próby podboju Prus skłoniły księcia Konrada Mazowieckiego

do sprowadzenia tu w  r. rycerzy z Zakonu Szpitala Najświętszej Marii Pan-

ny Domu Niemieckiego w Jerozolimie. Choć plemiona pruskie zorganizowały

trzy powstania przeciwko Krzyżakom, ostatecznie przegrały z najeźdźcami. Ich

miejsce zajęli niemieckojęzyczni koloniści.

Zatargi między Krzyżakami, którzy na podbitych terenach utworzyli własne

państwo, a polskimi władcami z czasem zaczęły przybierać na sile. Kulminacyjnym

momentem w dwustronnych stosunkach była bitwa pod Grunwaldem w  r.,

po której zakon już nie odzyskał swej dawnej potęgi. Po wojnie trzynastoletniej,

zakończonej w  r., państwo krzyżackie podzielono na dwie części – zależne

od Polski Prusy Królewskie, w skład których weszły m.in. Żuławy Wiślane, oraz

Prusy Zakonne, do których przynależały Pojezierze Iławskie

i Ostróda. W roku , po sekularyzacji zakonu, na ich miejscu

utworzono wasalne wobec Polski Prusy Książęce.

Na początku XVII w. związały się one unią z Branden-

burgią, a w  r. uzyskały niezależność od Rzeczypospo-

litej za cenę porzucenia przez Brandenburgię sojuszu ze

Szwecją w czasie wojny polsko-szwedzkiej. W  r., po

koronacji elektora brandenburskiego Fryderyka III, zostaje

utworzone Królestwo Prus. Wchodzące w jego skład Prusy

Książęce i Brandenburgia były rozdzielone przez należące

do Polski Prusy Królewskie. Obszar ten niemal w całości zo-

stał wchłonięty w granice Królestwa Prus podczas I rozbio-

ru Polski w  r.

Na początku XIX w. tereny dzisiejszej Krainy Kanału Elblą-

skiego były świadkiem przemarszu armii Napoleona.  stycznia  r. pod

Morągiem doszło do bitwy między wojskami francuskimi i rosyjskimi. To ona

zapoczątkowała kampanię napoleońską w Prusach. W  r., po zakończe-

niu II wojny światowej Elbląg, Iławę, Ostródę oraz pobliskie tereny włączono

do Polski. Ludność niemiecka zostaje wysiedlona, a w jej miejsce, do zrujno-

wanych przez Rosjan miast i wsi, przybywają Polacy.

Materialną pamiątką panowania Krzyża-

ków są piękne świątynie (tu: kościół Prze-

mienienia Pańskiego w Iławie)…

fot. Tomasz Maciejczyk

…oraz średniowieczne zamki

(tu: ruiny siedziby kapituły

pomezańskiej w Szymbarku)

fot. Joanna Pruszyńska

Plik z chomika:

elasmir

Inne pliki z tego folderu:

Szczytno_Rozwija_zagle.pdf (19403 KB)
PrzewodnikpozabytkachSzczytna.pdf (19179 KB)
SzlakiemMazurskichPofajdokow.pdf (19055 KB)
Szczytno gmina.pdf (15359 KB)
Biskupiec przewodnik.pdf (21631 KB)

Kanał Elbląski.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: