Kawa.doc

KAWA – ZASTOSOWANIE, INFORMACJE

Kawa jest niedużym, wiecznie zielonym drzewem lub krzewem, o wysokości 3-6 m.. Liście są skórzaste, ciemnozielone. Kwitnienie zaczyna się w 3 roku życia roślin. Dojrzewanie owoców trwa 8-12 miesięcy. Owocem jest pestkowiec koloru czerwonego, czarnego, czarnoniebieskiego, rzadziej żółtego, wielkości wiśni, z dość soczystą, jadalną owocnią. W każdym owocu znajdują się dwie pestki owalne, spłaszczone z jednej strony (tzw. ziarna kawy). Rodzaj ten obejmuje 40-60 gatunków rosnących dziko głównie w tropikalnej Afryce, na Madagaskarze i wyspach Maskarenach. Znaczenie gospodarcze mają tylko niektóre gatunki. Około 90% globalnych dostarczają odmiany kawy arabskiej, około 10%- kawa liberyjska. Kawa arabska rośnie w południowo- zachodniej części Etiopii i w wielu krajach tropikalnych. Jej wysokość wynosi 5-8 m. Kawa liberyjska pochodzi z wybrzeży Oceanu Atlantyckiego w Afryce Zachodniej, z rejonów Liberii, Gwinei, Nigerii Konga i Angoli. Osiąga wysokość do 10 m. Owoce są podobne do owoców kawy arabskiej, ale są nieco większe. Aromat napoju jest nieco słabszy.
Nazwa kawy pochodzi od południowoetiopskiej prowincji Kaffy, gdzie dziś zachowały się naturalne leśne zarośla kawy arabskiej. Z Etiopii kawa dostała się w XIII- XIV w. Na Półwysep Arabski do Jemenu, który obecnie dostarcza najlepszej jakościowo kawy jemeńskiej (w tym znakomitej kawy zwanej mocca). Prawdopodobnie w Jemenie wynaleziono napój- kawę, która stała się napojem Beduinów i wędrowców z karawan, obecnie zaś napojem bardzo rozpowszechnionym na całym świecie szczególnie w Europie i Ameryce Pn. W 1658 r. Holendrzy zawieźli krzewy kawowe na Cejlon, w 1690 i 1699 r.- na Jawę skąd uprawa rozpowszechniła się na cały archipelag Sundajski. W Gujanie Francuskiej założono pierwszą plantację w 1719 r. skąd potajemnie wywieziono ją do Brazylii. Wiek XVIII upamiętnił się rozprzestrzenieniem się kawy w całej strefie tropikalnej. Europa dowiedziała się o kawie w 1592 r., gdy włoski lekarz i botanik Prosper d’Alpino, towarzyszący weneckiemu poselstwu do Egiptu, opisał napój kawę jako napój leczniczy.
Znaczenie gospodarcze i lecznicze. Nasiona kawy służą do sporządzaniu napoju i pozyskiwania kofeiny, której jest w jednym ziarnie znajduje się od 0,3-2,5%. W niektórych krajach tropikalnych napój przygotowuje się z podprażanych i zmielonych liści kawy. Wartość spożywcza kawy polega na jej charakterystycznych zaletach smakowych i właściwości przejściowego zwiększania wydajności pracy i aktywności twórczej. Słodki miąższ pestkowców kawy jest jadalny, a smakiem przypomina nieco owoce dzikiej róży, w Afryce służy do wytwarzania napojów alkoholowych. Odpady powstające przy pozyskiwaniu nasion (do 60%) stanowią nawóz bogaty w wapń, fosforany i kwas fosforowy. Lecznictwo ludowe w krajach tropikalnych zaleca nasiona kawy przy zatruciach opium, cholerze i innych chorobach. W medycynie stosuje się kofeinę najczęściej w postaci jej soli kompleksowej z benzoesanem sodu w razie przytłumienia ośrodkowego układu nerwowego, zatruć narkotykami, niewydolności układu sercowo- naczyniowego i skurczach naczyń mózgu (migreny). Kofeina wchodzi także w skład wielu preparatów leczniczych (np.: Askafenu, Kofetaminu).
Kofeiny nie wolno używać dzieciom, osobom w podeszłym wieku oraz w przypadkach zwiększonej pobudliwości, bezsenności, nadciśnienia, stwardnienia tętnic, organicznych schorzeń układu sercowo- naczyniowego, nieżytu żołądka i choroby wrzodowej żołądka.
Kawa nie znosi przymrozków ani dłuższego spadku temperatury poniżej 10-120C. Optymalna temperatura wzrostu wynosi 18-220C, optymalna suma opadów- 1400 mm. Najlepsze wyniki uzyskuje się na głębokich, luźnych glebach. Pierwszy plon uzyskuje się z krzewów 4-letnich, w pełnię owocowania kawa wchodzi w 5-6 roku. Owoce zbiera się ręcznie często kilkakrotnie przez kilka miesięcy. Po usunięciu miąższu nasiona suszy się w słońcu lub w suszarni w temperaturze 50-600C.