Marinus z Samarii, Żywot neoplatonika Proklosa.pdf

(4485 KB) Pobierz
Littera Antiqua
Fot. Katarzyna Kołakowska
Delfy ,
ISSN 2082-9264
www.litant.eu
nr 11 (2016)
Littera Antiqua
Littera Antiqua
Instytut Filologii Klasycznej
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Al. Racławickie 14
20-950 Lublin
tel. 81/445-43-59
Redaktor naczelny
dr Katarzyna Kołakowska
tel. 604-586-792
e-mail:
k.kolakowska@litant.eu
Zastępca redaktora naczelnego
dr Iwona Wieżel
tel. 697-282-221
e-mail:
i.wiezel@litant.eu
Sekretarz redakcji
dr Lesław Łesyk
tel. 510-643-272
e-mail:
l.lesyk@litant.eu
Redaktor językowy
dr Lech Giemza
e-mail:
l.giemza@litant.eu
Sylwia Wilczewska
e-mail:
s.wilczewska@litant.eu
Redaktor tematyczny
dr hab. Ewa Osek
e-mail:
e.osek@litant.eu
www.litant.eu
Littera Antiqua
ISBN 978-83-946220-1-5
„Littera Antiqua” 11 (2016)
E
WA
O
SEK
(Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II)
Żywot neoplatonika Proklosa
Wstęp, przekład, komentarz
WSTĘP
Żywot Marinusa
Marinus z Neapolu w Samarii jest znany przede wszystkim jako biograf neoplatonika
Proklosa żyjącego u schyłku antyku. Wiadomo jednak, że był autorem także innych
oryginalnych pism. Zachował się jego
Komentarz do Danych Euklidesa
(tekst grecki: Menge
233–57; przekład angielski: Taisbak 241–49). Tradycja rękopiśmienna przekazała fragmenty
komentarzy Marinusa do Arystotelesa: dwa ekscerpty z jego
Komentarza do Arystotelesa O
duszy
(CAG 15.535–36) oraz eklogę z tegoż
Komentarza do drugiej księgi Analityk
pierwszych Arystotelesa
(Paris. gr. 1917 160v = Gigon IV 188a44–188b1). Ponadto scholia
Komentarza
Teona z Aleksandrii (Par. gr. 2394 p. 842) zawierają dwa teksty Marinusa na
zapisane na marginesach manuskryptów
Almagestu
(Vat. gr. 1594 167v [IX wiek]) i
Małego
temat Drogi Mlecznej i księżyca pochodzące z jakichś jego dzieł astronomicznych (Saffrey
2001, xxix–xxxix; Oikonomides 1977, vi).
W
Proklosie czyli o szczęściu
(dalej cytowanym w skrócie
VP)
(VP 35 i 37), Marinus
stosuje fachową terminologię astronomiczną i popisuje się gruntowną znajomością
astronomii. Był więc ekspertem w dziedzinach geometrii euklidesowej, dialektyki i
astronomii. Jego student Damascjusz wspomina, że Marinus uczył go geometrii, arytmetyki i
innych nauk ścisłych (Damascjusz,
Historia filozofii
T iii Athanassiadi [pp. 338–39]).
183
www.litant.eu
Marinus z Samarii:
Littera Antiqua
ISBN 978-83-946220-1-5
„Littera Antiqua” 11 (2016)
Późniejszy autor Pseudo-Eliasz (alias Stefan z Aleksandrii żyjący w VII wieku
) przekazał
motto życiowe Marinusa: „Oby wszystkie dyscypliny naukowe dały się sprowadzić do
matematyki!‖ (CAG 18.1: 28.29; zob. Saffrey 2001, xxxix).
Poświadczone są także jego niezachowane komentarze do dwu dialogów Platona:
Fileba
i
Parmenidesa.
Obszerny
Komentarz do Fileba
miał powstać już po śmierci Proklosa
Atenach. Marinus zatem, napisawszy komentarz, dał go do przeczytania swemu dawnemu
studentowi i koledze po fachu, Izydorowi z Aleksandrii, który uznał treść pisma za niezgodną
z tym, czego nauczał Proklos. Marinus natychmiast spalił swój
Komentarz do Fileba
(FGrHist
1083 T 3a = Damascjusz,
Historia filozofii
fr. 38A Athanassiadi).
w 485 roku, kiedy Marinus przejął po zmarłym obowiązki rektora szkoły neoplatońskiej w
Podobny los spotkałby zapewne Marinusa
Komentarz do Parmenidesa,
gdyby nie
widzenie senne zakazujące niszczenia rękopisu. Otóż Marinus, napisawszy – zdaje się przed
Komentarzem do Fileba
– swój
Komentarz do Parmenidesa,
przesłał konspekt do recenzji
Parmenides
dotyczy nie bogów, lecz idei, i natychmiast wysłał do Marinusa list z wykazem
argumentów i
autorytetów przemawiających
za teologiczną interpretacją dialogu,
podejrzewając, że teza Marinusa była z gruntu perypatetycka, powielająca „błędy‖
temu samemu Izydorowi. Ten skrytykował postawioną przez Marinusa tezę, że platoński
Kastrycjusza Firmusa i Galena (FGrHist 1083 T 3b = Damascjusz,
Historia filozofii
fr. 97I–J
otwierał Proklosa
Komentarz do Parmenidesa
(ed. Steel), w którym ich wspólny nauczyciel
głosił pogląd dokładnie przeciwny temu, co twierdził Marinus.
Perypatetyckie inklinacje Marinusa były przeszkodą stojącą na drodze do
Athanassiadi). Można się domyślać, że sporządzony przez Izydora wykaz autorytetów
porozumienia z platonikami: Izydorem z Aleksandrii i Damascjuszem. Drugi z wymienionych
nauczyciela arystotelizmu o umysłowości zgoła przeciętnej, który swoje intelektualne braki
napisał
Historię filozofii (Żywot Izydora),
w której Marinus występuje w roli ograniczonego
nadrabia pracowitością (Damascjusz,
Historia filozofii
fr. 97C.F.I Athanassiadi). Ocena
Damascjusza jest, rzecz jasna, stronnicza i spaczona przez odwieczny konflikt platonizmu z
perypatetyzmem. W innym miejscu Damascjusz powołuje się na autorytet „Marinusa
filozofa‖ jako eksperta w dziedzinie dialektyki (Damascjusz,
Komentarz do Parmenidesa
4:
88 Westerink–Combès).
Wszystkie daty po Chrystusie podaję bez żadnej adnotacji, tj. A.D. czy n.e.
184
www.litant.eu
Littera Antiqua
ISBN 978-83-946220-1-5
„Littera Antiqua” 11 (2016)
Marinus urodził się ok. 440 roku, zmarł zaś między 490 a 495 rokiem. Zachowała się
glosa, wyrwana z
Historii filozofii
Damascjusza i z pewnością zniekształcona, na temat
miejsca jego pochodzenia:
Następca Proklosa, Marinus, rodem z Neapolu w Palestynie, miasta położonego niedaleko
góry zwanej Argarizos, gdzie znajduje się przenajświętsza świątynia Zeusa Najwyższego,
którą poświęcił Abram, przodek wszystkich Żydów, jak opowiadał sam Marinus. Mimo że był
Samarytaninem z pochodzenia, odstąpił od ojczystej wiary, czyli religii Abrahama, i przyjął
hellenizm. (FGrHist 1083 T 2 = Damascjusz,
Historia filozofii
fr. 97A Athanassiadi, tłum. E.
O.)
Wspomniane w tekście ojczyste miasto Marinusa: Neapol, dokładnie
Flavia Neapolis
Samaria,
1
faktycznie leżało w sąsiedztwie góry Gerizim, na której wznosiła się świątynia
Zeusa – jednak raczej Zeusa Olimpijskiego niż Najwyższego, Hypsistosa. Trudno uwierzyć,
że tę właśnie znaną Marinusowi świątynię konsekrował biblijny Abraham, ponieważ źródła
mówią, że wzniesiony przez Samarytan przybytek został zburzony przez Hyrkana I w 128
roku p.n.e. a odbudowany dopiero za cesarzy rzymskich w II wieku (Belayche 2001, 199–
209). Rozumiemy, że Marinus nawrócił się na politeistyczne pogaństwo – co było warunkiem
przyjęcia do szkoły Proklosa – lecz doprawdy trudno rozstrzygnąć, jaką religię miałby
judaizm, jak przekonywał Samuel Krauss (Krauss 1897).
wyznawać wcześniej: samarytańską, jak uważał Menehem Stern (GLAJJ 2 no. 548), czy
Bardzo interesujące są monety, które przedstawił A. N. Oikonomides w swoim
wprowadzeniu do wydania zachowanych pism Marinusa (Oikonomides 1977, vii–xi).
Większość z nich została wybita za panowania Filipa Araba (244–49), cesarza syryjskiego
pochodzenia, urodzonego w miejscowości później nazwanej Filipopolis od jego imienia.
Jedna z reprodukowanych monet przedstawia deifikowanego ojca Filipa, imieniem Marinus, z
wciąż widocznym napisem greckim žΔΩ ΜΑΡΙΝΩ – „boskiemu Marinusowi‖ (zob. fig. 1).
1
Miejscowość ta to dawne Sychem (po hebrajsku Szechem), rodzinne miasto św. Justyna Męczennika
(Urbano 2013, 298 nota 119).
185
www.litant.eu
Littera Antiqua

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin