Ocena i jej znaczenie dydaktyczno-wychowawcze w procesie ksztalcenia
1.
Poznanie własnych możliwości
– poddając się ocenianiu uczeń dowiaduje się, jaki ma zakres
wiedzy, jakie nabył umiejętności oraz co jeszcze musi zrobić, aby podnieść swój poziom wiedzy.Nauczyciel wystawiając ocenę informuje jakie miejsce w skali 1÷6 uczeń zajmuje pod względem posiadanych wiadomości i umiejętności. Informacja ta jest rzetelna przy stosowaniu komentarza do oceny cyfrowej oraz przy założeniu, że uczeń zna kryteria ocen na dany poziom.
2. Kształtowanie zainteresowań
– odpowiedni komentarz do oceny, zachęcający ucznia do pracy
w tym kierunku,może ukierunkować i rozwinąć zainteresowania związane z przedmiotem. Ocena może zniechęcić ucznia jak i pobudzić do nauki i doskonalenia swoich umiejętności.
3. Budowanie właściwej motywacji
– w szkole bardzo rzadko spotyka się ucznia, który chciałby
się regularnie i systematycznie uczyć. Rodzice nie rozwijają motywacji do pracy, a tym bardziej do nauki. W szkole jedynym
z czynników motywacyjnych może być ocenianie. Wystawienie i
skomentowanie oceny przyczynia się do wzbudzenia nadziei, że może być lepiej. Jeśli nauczyciel nie posiada autorytetu, nie cieszy się dobrą opinią wśród uczniów nie może pozytywnie wpływać na motywację uczniów do nauki.
4.Rozwój psychospołeczny
– ocena ma wpływ na określenie siebie w stosunku do innych uczniów. Może ona spowodować obniżanie się lub podnoszenie statusu ucznia w klasie w
zależności od poczucia sprawiedliwego oceniania. Takie poczucie może mu zapewnić właściwy komentarz nauczyciela, wyjaśniający ocenę oraz wskazujący drogę do jej poprawienia. Wyjaśnienie
przez nauczyciela zasadności wystawionej oceny ma wpływ na wszechstronny rozwój ucznia.
5. Nabywanie wiedzy
– stan wiedzy ucznia musi być co pewien czas sprawdzany i oceniany przez
nauczyciela, aby uczeń zdawał sobie sprawę z posiadanych wiadomości i umiejętności. Dlatego nie wystarczy jedynie wystawienie oceny w skali 1÷6, ale konieczny jest komentarz wyjaśniający, w czym uczeń ma poziom wystarczający, jakie ma braki oraz co powinien uzupełnić.
Ocena szkolna pełni określone funkcje w stosunku do nauczyciela, ucznia i społeczeństwa. W stosunku do nauczyciela dydaktyczną funkcję ujmuje się w literaturze stwierdzeniem- „ bada skuteczność pracy nauczyciela”. Na tle tej funkcji jawi się następna również istotna funkcja diagnozy pedagogicznej rozumiana jako:
- ustalenie efektów, wyników nauczania,
- wykrywanie braków, opóźnień, błędów w wiadomościach i umiejętnościach.
Racjonalna informacja diagnozująca daje możliwość dotarcia do przyczyn (np. słabych czy niewystarczających efektów) a także jest podstawą do oddziaływań terapeutycznych w zakresie usuwania opóźnień. Prognozujący aspekt oceny określa prawdopodobnie wyniki na przyszłość, które będą osiągane w procesie dydaktycznym przez konkretnego nauczyciela w danej grupie uczniowskiej.
W stosunku do ucznia ocena pełni również funkcję dydaktyczną, czyli ukazuje niedociągnięcia, braki i błędy w zakresie jego wiedzy, czy podstawowych umiejętności. Wobec ucznia ocena powinna pełnić funkcję wychowawczą tzn. pobudzać motywację do dalszej nauki, zachęcać do konkretnego wysiłku, dającego zadowolenie. Ta funkcja jest wielokrotnie niezrozumiała dla nauczycieli. Często zadają pytania : „jak to zrobić, żeby uczeń otrzymując każdą ocenę miał przekonanie, że „coś umie”, chociaż nie zawsze wystarczy to na ocenę pozytywną? „Dlatego niektórzy uczniowie mobilizują się przy ocenie niedostatecznej, a inni w takiej sytuacji nie podejmują trudu poprawienia stopnia”. Sensownych odpowiedzi na takie i podobne pytania można udzielić odwołując się do psychologii. Znajomość typu układu nerwowego u dziecka, i co za tym idzie jego cech temperamentalnych, daje nauczycielowi możliwość świadomych i odpowiedzialnych poczynań. Faktycznie można przyjąć, że uczniowie o silnym układzie nerwowym (tzn. cholerycy, sangwinicy, flegmatycy) potrafią mobilizować się przy otrzymaniu oceny niedostatecznej, są w stanie ją poprawić. Natomiast dzieci o słabym typie układu nerwowego (melancholicy) prezentują najczęściej inne reakcje. Szczególnie w sytuacji zagrożenia – tzn. jak jest więcej niż jedna ocena niedostateczna – czują się osaczeni, wycofują się z działania, nie wierzą w swoje siły i możliwości przezwyciężenia niepowodzeń. Szczególnie życzliwego traktowania i mobilizacji wymaga ta grupa wrażliwych dzieci. Liczne badania potwierdzają, że błędy nauczycieli popełnione w trakcie kontroli i oceny wyników nauczania są powodem wielu sytuacji nerwowych, frustracji, stresu czy nawet fobii szkolnej, w którym przede wszystkim ulegają dzieci o słabym typie u kładu nerwowego.
Nie należy tych stwierdzeń przyjmować jako zachęcenia nauczycieli do nie wystawiania ocen niedostatecznych w tej grupie uczniów – oni również muszą się nauczyć funkcjonowania w różnych, trudnych sytuacjach, muszą wypracować sobie odporność na niesprzyjające warunki. Natomiast jest to niewątpliwie zachęcenie do rozsądnego, sprawiedliwego i zawsze życzliwego postępowania z dzieckiem. Niepowodzenie w życiu jest rzeczą normalną, ale chodzi o to, by ukazywać sposoby osiągania powodzenia – tak właśnie należy rozumieć pracę nauczyciela w kategoriach realizacji wychowawczej funkcji oceny szkolnej. Warto pamiętać, że „niepowodzenie utrudnia dalszą pracę i czyni ją o wiele trudniejszą niż jest obiektywnie, powodzeniu towarzyszy zadowolenie, pewność siebie – a to sprzyja dalszym sukcesom”.
W najkrótszym nawet omówieniu funkcji oceny szkolnej nie można pominąć informacyjnej funkcji pełnionej wobec społeczeństwa. Wyraża ona opinię przydatności do pracy zawodowej.
Należy sądzić, że bez spełnienia wszystkich tych podstawowych funkcji, ocena nie tylko nie dostarcza rzetelnych informacji o procesie nauczania, ale jest wręcz czynnikiem destrukcyjnym w procesie dydaktyczno - wychowawczym.
Reasumując powyższe rozważania można wysunąć wniosek: jeżeli nauczyciel w swojej pracy dydaktyczno – wychowawczej pamięta o funkcji i kontroli oceny, wówczas dobrze ocenia:
- uruchamia refleksje nad tym, jak działam, co osiągam, co mogę
zmienić w swoim sposobie działania,
- dostarcza informacji zwrotnych (od innych ludzi i samego siebie)o tym, jak działam i co osiągam,
analizowany proces działania ucznia, jak i uzyskany przez niego efekt.
ira770