Ballard J G - OGRÓD CZASU.rtf

Ballard J G

OGRÓD CZASU

Miasto koncentracyjne

„Miasto koncentracyjne” zostało opublikowane w roku 1957, w roku pierwszego sputnika, u zarania Ery Kosmicznej. Pa­miętając dreszcz emocji, który wszyscy wówczas odczuli — znacznie silniejszy od wszystkiego, co czuliśmy później, nawet podczas lądowania Armstronga na Księżycu — musiało się to wydawać najmniej odpowiednią chwilą dla początkującego pisarza, żeby odwrócić się plecami do podróży międzyplane­tarnych i wyruszyć w zupełnie nowym kierunku, w głąb psy­chiki i czasu zamiast w głąb kosmosu. Ale od samego począt­ku — a było to zaledwie moje trzecie opowiadanie — byłem przekonany, że fantastyka naukowa, żeby przetrwać, musi

o              krok wyprzedzać rzeczywistość. Jeżeli dla reszty świata nastąpiła Era Kosmiczna, dla pisarza fantastyki naukowej była ona skończona. ,Miasto koncentracyjne" jest pierwszym opowiadaniem o tym, co nazwałem ,,kosmosem wewnętrznym”, a co jest obrazem supermiasta, będącego prawie dosłownie nieskończenie rozbudowanym mózgiem.

Rozmówki w południe na Milionowej Ulicy:

—              Nie, tu jest Zachodnia Milionowa. Pan musi iść na Wschodnią 9775335.

—              Dolar pięć za stopę sześcienną? Sprzedawać?

—              Musi pan dojechać Ekspresem Zachodnim do 495 Alei, przesiąść się na schody ruchome Cżerwonej Linii i po­jechać tysiąc poziomów w górę do placu Dworcowego.

Stamtąd pójdzie pan w kierunku południowym i to będzie między 568 Aleją i 422 Ulicą.

—              Zarwała się Dzielnica KEN! Blok pięćdziesiąt ulic na dwadzieścia zapadł się o trzydzieści poziomów.

—              Posłuchaj tylko: „Piromani organizują masową uciecz­kę z więzienia. Policja ogniowa otacza Dzielnicę BAY”.

—              To piękny licznik. Wykrywa już 0,005 procent tlenku. Kosztował mnie trzysta dolarów.

—              Widział pan te nowe windy sypialne? W dziewięć minut pokonują trzy tysiące poziomów!

—              Dziewięćdziesiąt centów zą stopę sześcienną? Ku­pować!

—              Więc twierdzisz, że pomysł przyszedł ci we śnie? — warknął głos. — Jesteś pewien, że nikt ci go nie pod­dał?

—              Nie — powiedział M. Bliski reflektor rzucał mu w twarz stożek brudnożółtego światła. Odwrócił wzrok od blasku i czekał, podczas gdy sierżant podszedł do biurka, zabębnił po nim palcami i znowu zwrócił się w jego stronę.

—              Mówiłeś o tym z kolegami?

—              Tylko o pierwszej teorii — wyjaśnił M. — O możli­wości latania.

—              Przecież powiedziałeś mi, że ta druga teoria jest waż­niejsza. Dlaczego zatrzymałeś ją dla siebie?

M. zawahał się. Gdzieś na zewnątrz ze szczękiem prze­jeżdżał po estakadzie tramwaj.

—              Obawiałem się, że nie zrozumieją, o co mi chodzi.

Sierżant roześmiał się.

—              Chcesz powiedzieć, że uznaliby cię za wariata?

M. poruszył się na taborecie. Siedzenie było tak niskie, że uda miał jak kawały rozpalonej gumy.. Po trzech godzi­nach krzyżowych pytań nie bardzo mógł się skupić.

—              Pomysł był dość abstrakcyjny. Brakowało słów, żeby go wyrazić.

Sierżant potrząsnął głową.

—              Cieszę się, że to mówisz. — Przysiadł na biurku, przyglądał się M. przez chwilę, a potem podszedł do niego.

—              Posłuchaj — powiedział konfidencjonalnie. — Robi się późno. Czy nadal twierdzisz, że obie teorie są słuszne?

M. spojrzał na niego.

—              A nie są? — spytał.

Sierżant odwrócił się do człowieka stojącego w cieniu przy oknie.

—              Tracimy tylko czas — warknął. — Przekażę go na psycho. Chyba widział pan dosyć, doktorze?

Lekarz spojrzał na swoje dłonie. Nie brał udziału w prze­słuchaniu, jakby znudzony metodami sierżanta.

—              Chciałbym się jeszcze czegoś dowiedzieć — powie­dział. — Proszę mnie z nim zostawić na pół godziny.

Po wyjściu sierżanta lekarz usiadł za biurkiem i wyglą­dał przez okno słuchając jednostajnego szumu powietrza w szybie wentylacyjnym, dobiegającego z ulicy. Tu i ówdzie paliły się jeszcze światła stropowe, a o dwieście jardów dalej samotny policjant patrolował żelazne przejście nad ulicą, dzwoniąc w ciemnościach butami.

M. siedział na taborecie z rękami między kolanami, usiłując odzyskać czucie w zdrętwiałych nogach.

Wreszcie lekarz spojrzał na protokół oskarżenia.

Nazwisko              Franz M.

Poziom 549-7705-45 KNI Powód aresztowania... Włóczęgostwo

—              Niech mi pan opowie ten sen — odezwał się wygi­nając w dłoniach stalową linijkę i spojrzał na M.

Wiek. Zawód Adres ,

20

Student

Zachodnia 783-cia m. 3599719,

—              Myślę, że pan słyszał już wszystko — powiedział M.

—              Chodzi o szczegóły.

M. poruszył się niespokojnie na taborecie.

—              Nie ma wiele do opowiadania, a to, co pamiętam, jest niezbyt jasne.

Lekarz ziewnął. M. odczekał chwilę i zaczął recytować to, co już powtarzał dwadzieścia razy.

—              Unosiłem się w powietrzu nad płaskim obszarem otwartej przestrzeni, jakby nad podłogą ogromnej areny. Ręce miałem rozpostarte i patrzyłem w dół, płynąłem...

—              Stop! — przerwał mu lekarz. — Czy jest pan pewien, że nie płynął pan w wodzie?

—              Nie — odparł M. — Jestem pewien, że nie. Wszędzie wokół mnie była wolna przestrzeń. To było najważniejsze. Nie było żadnych ścian. Nic tylko pustka. To wszystko, co pamiętam.

Lekarz przeciągnął palcem po skraju linijki.

—              Niech pan mówi dalej.

—              No i ten sen poddał mi myśl zbudowania latającej maszyny. Jeden ze znajomych pomógł mi ją zbudować.

Lekarz kiwnął głową. Nie patrząc sięgnął po protokół i zmiął go jednym ruchem dłoni.

—              Zastanów się, Franz — zaprotestował Gregson. Za­jęli miejsca w kolejce w stołówce wydziału chemii. — To jest sprzeczne z zasadami hydrodynamiki. Skąd weźmiesz siłę nośną?

—              Przypuśćmy, że miałbym sztywny płat jakiejś ma­terii — wyjaśniał Franz, podczas gdy przesuwali się wzdłuż lady. — Powiedzmy szerokości dziesięciu stóp, jak jeden z tych prefabrykowanych segmentów ścian, z uchwytami na spodniej powierzchni. I potem skoczyłbym z trybun na stadionie Coloseum. Co by się stało?

—              Przebiłbyś dziurę w podłodze.

              Nie, poważnie.

              Gdyby to było odpowiedniej wielkości i nie rozsy­pało się, zsunąłbyś się w dół, jak strzała z papieru.

—              Poszybowałbym — poprawił Franz. — Słusznie. Trzydzieści poziomów nad ich głowami przemknął ekspres międzymiastowy, wprawiając w drżenie stoliki i sztućce w stołówce. Franz zaczekał, aż doszli do stolika, i usiadł pierwszy, zapominając o jedzeniu.

—              A gdyby dołączyć napęd, na przykład wentylator na baterię albo taką rakietę jak w windach sypialnych? Z mocą wystarczającą do pokonania ciężaru ciała. Co wtedy?

Gregson wzruszył ramionami.

—              Gdybyś potrafił tym kierować, tobyś... — Zmarszczył czołó patrząc na Franza. — Jak to się nazywa? Mówiłeś nieraz.

—              Latanie.

—              W zasadzie, Matheson, urządzenie jest proste — powiedział Sanger, wykładowca fizyki, kiedy wchodzili do biblioteki nauk ścisłych. — Podstawowe zastosowanie prawa Venturiego. Ale po co to? Trapez spełniłby swoją rolę równie dobrze, a byłby'mniej niebezpieczny. Po pierwsze, zastanów się nad ogromną przestrzenią, jakiej by to wymagało. Nie sądzę, żeby komenda ruchu odniosła się do tego przychylnie.

—              Wiem, że to nie byłoby możliwe tutaj — przyznał Franz. — Ale na dużej otwartej przestrzeni powinno się sprawdzić.

—              Zgoda. Proponuję, żebyś czym prędzej porozumiał się z Ogrodem Strefowym na poziomie 347-25 — powiedział wykładowca ironicznie. — Jestem pewien, że przyjmą twój projekt z radością.

Franz uśmiechnął się grzecznie.

—              To mi nie wystarczy. Miałem na myśli zupełnie wolną przestrzeń. Jakby w trzech wymiarach.

Sanger spojrzał na niego ze zdziwieniem.

—              Wolna przestrzeń? Czy to nie sprzeczność w zało­żeniu? Cała przestrzeń jest zajęta i kosztuje po dolarze za stopę sześcienną. — Podrapał się w nos. — Czy zacząłeś już budować tę maszynę?

—              Jeszcze nie.

—              W takim razie radzę ci o tym zapomnieć. Pamiętaj, Matheson, zadaniem nauki jest konsolidacja istniejącej wie­dzy, systematyzacja i nowa interpretacja odkryć przeszłości, nie zaś pogoń za szalonymi mrzonkami.

Kiwnął głową i znikł wśród pokrytych kurzem półek. Gregson czekał na schodach.

—              No i jak? — spytał.

—              Zróbmy próbę dziś po południu — powiedział Franz. — Zerwiemy się z farmakologii. Znam ten skrypt Fleminga na pamięć. Poproszę doktora McGhee o dwie przepustki.

Wyszli z biblioteki i ruszyli wąską, ciemną uliczką na zapleczu wielkiego nowego gmachu laboratorium budo­wnictwa miejskiego. Przeszło siedemdziesiąt pięć procent studentów studiowało na wydziałach architektury i bu­downictwa, zaledwie dwa procent szło na nauki ścisłe. W re­zultacie biblioteki fizyki i chemii mieściły się w najstarszej części uniwersytetu, w dwóch skazanych na rozbiórkę ru­derach, w których dawniej mieścił się zlikwidowany obecnie wydział filozofii.

Z uliczki wyszli na plac uniwersytecki i zaczęli się wspinać po żelaznych schodach na następny poziom. W połowie drogi policjant ogniowy w białym kasku obszukał ich po­bieżnie detektorem i machnął im, żeby przechodzili.

—              Co powiedział Sanger? — spytał Gregson, kiedy wyszli na 637 Ulicę i zbliżali się do stacji wind podmiejskich.

—              On jest do niczego — odparł Franz. — W ogóle nie zrozumiał, co do niego mówię.

Gregson roześmiał się wstydliwie.

—              Ja też nie jestem pewien, czy rozumiem.

Franz kupił bilet w automacie i wszedł na podest. Winda dzwoniąc zbliżała się powoli.

—              Zaczekaj do popołudnia — krzyknął. — Zobaczysz coś niezwykłego.

Kierownik stadionu Coloseum postawił parafę na dwóch przepustkach.

—              Studenci, co? W porządku — wskazał kciukiem dłu­gą paczkę, którą nieśli Franz i Gregson.. — Co tam macie?

—              To jest przyrząd do mierzenia szybkości prądów po­wietrza — powiedział Franz.

Kierownik mruknął pod nosem i zwolnił kołowrót w wej­ściu.

Na środku pustej areny Franz rozwinął paczkę i złożyli model. Miał szerokie skrzydło z drutu i papieru w kształ­cie wachlarza, wąski kadłub z zastrzałami i wysoko zadarty ogon. i

Franz podniósł model i wypuścił go w powietrze. Prze­leciał dwadzieścia stóp i ślizgiem wylądował w drewnianych opiłkach.

—              Wygląda na to, że jest stabilny — powiedział Franz. — Najpierw go weźmiemy na hol.

Wyjął z kieszeni motek szpagatu i przywiązał koniec do dziobu modelu. Kiedy pobiegli, model uniósł się łagodnie w powietrze i leciał za nimi wokół areny stadionu na wyso­kości dziesięciu stóp.

—              Wypróbujmy teraz rakiety — powiedział Franz. Poprawił umocowanie skrzydeł i ogona i w uchwytach z dru­tu osadził nad skrzydłem trzy rakietki fajerwerkowe.

Stadion miał czterysta stóp długości i dwieście pięćdzie­siąt stóp wysokości. Zanieśli model na koniec areny i Franz odpalił rakietki.

Strzelił płomień i model zaczął nabierać prędkości, już był na wysokości dwóch stóp, ciągnąc za sobą jasny ogon kolorowego dymu, kiwając się łagodnie z boku na bok. Nagle ogon zajął się płomieniem. Model poszedł ostro w górę, pod sam sufit, stracił pęd w ostatniej chwili omal nie ude­rzając w jedną z lamp, i zarył w trociny.

Podbiegli do niego i zadeptali resztki ognia.

—              Franz! — krzyczał Gregson. — To nieprawdopo­dobne! To naprawdę działa.

Franz kopnął rozbity kadłub.

—              Jasne, że działa — powiedział niecierpliwie. — Ale, jak powiedział Sanger, co komu z tego?

—              A co ma być? To lata. Jeszcze ci mało?

—              Nie. Chcę mieć taki duży, żeby uniósł mnie.

—              Franz, opanuj się. Bądź rozsądny. Gdzie mógłbyś na tym latać?

:— Nie wiem — powiedział Franz ze złością. — Ale musi być gdzieś takie miejsce!

Kierownik stadionu z dwoma pomocnikami biegli w ich stronę uzbrojeni w gaśnice.

—              Schowałeś zapałki? — spytał Franz pośpiesznie. — Zlinczują nas, jeżeli wezmą nas za piromanów.

W trzy dni później Franz wybrał się windą 150 poziomów w górę na 677-98, gdzie mieściło się Okręgowe Biuro Nie­ruchomości.

—              Wielkie roboty prowadzone są w sąsiednim sektorze między 493 a 554 Ulicą — poinformował go urzędnik. — Nie wiem, czy to pana urządza. Sześćdziesiąt przepznic na dwadzieścia na piętnaście poziomów.

—              Nie ma nic większego? — spytał Franz.

Urzędnik spojrzał na niego.

—              Większego? Nie. Czego pan szuka? Chce się pan na­bawić agorafobii?

Franz wyprostował mapy rozłożone na kontuarze.

—              Chciałbym znaleźć miejsce mniej więcej ciągłych wy­burzeń. Długości dwustu do trzystu przecznic.

Urzędnik potrząsnął głową i wrócił do swoich papierów.

—              Nie chodził pan do szkoły budowlanej? — spytał pogardliwie. — Miasto tego nie wytrzyma. Sto przecznic to jest maksimum.

Franz podziękował mu i wyszedł.

Ekspres Południowy dowiózł go na miejsce robót w ciągu dwóch godzin. Wysiadł tam, gdzie zaczynał się objazd, i prze­szedł pieszo trzysta jardów do końca poziomu.

Ulica, brudna, ale ruchliwa arteria pełna sklepów odzie­żowych i małych przedsiębiorstw, biegnąca przez wielki, grubości dziesięciu mil Sześcian Przemysłowy B.I.R., koń­czyła się nagle plątaniną poszarpanych prętów zbrojenio­wych i betonu. Nad skrajem zbudowano stalową poręcz i Franz spojrzał spoza niej w głąb jamy długiej na trzy mile, szerokiej na milę i głębokiej na tysiąc dwieście stóp, którą tysiące inżynierów i robotników wygryzło w tkance Miasta.

Osiemset stóp pod nim nieskończone szeregi ciężarówek i wagonów wywoziły gruz, i chmury pyłu kłębiły się w ośle­piającym blasku łukowych lamp z sufitu. Na jego oczach łańcuch wybuchów odciął ścianę po lewej stronie i cały fronton osunął się powoli na dno, odsłaniając idealny prze­krój przez ...