Strelau J. - Inteligencja człowieka.pdf

(42440 KB) Pobierz
<l
~. /
7
:.
(
>
.)
Jan Strelau·
Inteligencja
człowiek.a
Wydanie drugie poprawione
'W)rdawnictwo
„Żak"
Warszawa 1997
Spis
treści
OO AUTORA
......
„ ...
„ „ „ „ „ .... .
.
.
.
..
...
..
.
.
.
.
.
..
„ „ „ „ ...
.
.... „ . „
..
„
.
.....
7
WSTĘP
. „ . „
„
„ ..... „
„ .
.
.
„ „
.
.
...
„ „
...
.
.
.
... „ . „ ..
.
„ „ .
. „ „ .
.
....... „ . „ .....
11
1.
CO TO JEST
INTELIGENCJA?
..................................... 14
STRUKTURALNE
TEORIE
INTELIGENCJI
„
............•
2.
23
Hierarchiczne
teorie inteligencji
„
........... „ „ ... „ ... „
... „ ..
„
....
26
T
eorie
oparte
na
koncepcji czynników
równorzędnych
..... 32
Zalety
i
wady strukturalnych teorii
inteligencj
i
..............
„.
37
3. ROZWOJOWE
TEORIE
INTELIGENCJI
40
Model rozwojowy w teoriach czynnikowych
.... .....
„
•
•.
.
......
40
. „ ...•••...
„
...
„ .
Teoria
rozwoju inteligencji
według
Piageta .......
„
...
.
„
•• „ „
.•
47
4.
TEORIA
OZIAŁĄNIA
JAKO
PODSTAWA
KONCEPCJI
ZDOLNOŚCI U
MYSŁOWYCH
...
„ „ ..
„
Zdolności
...
54
56
59
jako
wyni
k
działania
„
.
.
.
. „ .
„ ...
.
.
„
.
... „ ......
„
„
„
.
.
.
..
Doświadczenie społeczno-historyczne
jako
źródło
....... „
......
„
zdolności
specyficznie
ludzkich
.„
.
......
„
...
„.
„ ....
Krytycznie
o teoriach
zdolności Tiepłowa
i
Leontiewa ...
„
62
5.
INTELIGENCJA
-
Z
PUNKTU
W1DZENIA
TEORII
IN
F0Ri\1AC)I
...............................
„
..
.
.
........
.•.•
.
.
69
Różnice
indyw
idualne
w
zdolności
przetwarzania
informacji
a
psychomeuyczne
zdolności
umysłowe
„.
„
......
70
Triarchiczna
teoria
inteligencji
człowieka
......
„
..
..
„ ....
„
.....•
74
gjk'./P
np
11
>.
FIZJOLOGICZNE PODSTAWY INTELIGENCJI.. .... 80
Inrcligencja
a spontaniczna
czynność
bioelektryczna
1nózgu
............................
..... ...........
...................................
81
Potencjały
wyvvołane
a
inteligencja
.„ ....................
„ •• „ ....
„
85
1
l.
ROLA WYCHOWAN
DETERMINow
lA
I
K~Z.TAŁCENIA
W
INTELIGENCJI
-~~IV
ROZNIC
w
7.
CZY
INTELIGENCJĘ MOŻNA MIERZYĆ?
.................
95
S
kała Incełigencji
Bineta-Simona
jako
miara
wieku
umysłowego
....................
„
.
.•.. „ „ ... „ ...............
..
.......
97
Iloraz.
inteligencji
w
uj~ciu
tradycyjnym
„ .......
.
..................
99
Dewiacyjny iloraz
inteligencji
. „
.............
„ „
. „ ...
„ . „ ..........
l 03
Czym jest
iloraz
inteligencji? .....
„ ....
.
„ . „ ... „ ... „ „ .. „ ...•...
„.
105
z .
12
WY
rozw_ój
inteligencji?········
erermrnu;e
...
Imeligen ·
.
·····················
c;a a uczenie
się...
···· ·····
····
.„ ··
·· ......
...
200
wiązek międ
, ·
el.
·····················
...
„ .....
..
.
.
...........
204
Z}
int
igencją
a
·
.
.
05
Czy
kom
.
··········
·······
.
pensacYJne programy
Wi.rch
········:·······················
191
p
J'Wa)ą
na
rozwói'
.
1·
..
„'
owania
Cz
wv
. '
inre
igencp?
······
Y
,
kształcenie współd
·
.
···
..
„ ·
··
·• ··
··
···
···
·•
··
..
193
w
ł
8.
TESTY STOSOWANE
DO
POMIARU INTELIGENCJI.. .....
„
V
.
.
...•.•.•.
.
.•..•.••....•
.
.
l 1
O
BITNE
ZDOLNOś
UMYSŁOWE
-
DW
CI
I
UPOSLEDZENIE
iągnięciami
szkolnymi
..
2
I
O
Ogólne zasady konstrukcji restów
................
„ .....•........•..
111
Indywidualne testy inceligencji ....
„ .................
„ ..
„ ...........
11
7
Grupowe
testy
inteligencji
....
„ ........ „ ...... „ .......
.
.. „ ....
„ .
•
•
.
133
Charakr
k
.
A
BIEGUNY INTELI
k
.
eryscy
a ilorazu in
relige
..
GENC]I
..
216
~z>"":eJ
rozkladu
norm<llne o n91 na
podstawie
ybHne zdoJ
'
·
g
··
····· ···
„
nosc1
umysłowe:
mo·1·
···:··:······················· 217
urzecz"'-visrn. .
z iwosc1
V
'l
,·
1en1e
......
.
pos
edzenie
um
t
······· ···
··
·····...
ilorazu
inreli
_>~s
owe
jako kategoria
··························
222
genc11
.................
.
i
·-L
ll.Jl
9.
KONTRO\VERSJE
WOKÓŁ
TESTÓW
INTELIGENCJI
.............
„
.
.
„ ..
„
•..
„
..........
„
...•..
„
•........
....
146
~,~
Czy pomiar
inteligencji
na podstawie
cesrów
jest trafny?
...
147
Konse.k-.vencje
społeczne
testowego pomiaru inteligencji
„ „
152
~-
I
·······
········
··························
235
I
O.
CZY
RÓŻNICE
W INTELIGENCJI
SĄ
-~
,.
DZIEDZICZNE?
..
„ „ .....
.
..
.
.
.
„
..
„ ..... „ ... „ . „ . „ .....
„
....
„
165
,;
I
Interakcja genotypu
i
środowiska
w
determinowaniu
różnic
w
inteligencji
....
......................
„
....
„ .....
„
..
.
.
......
.
..
„
166
Na jakiej podstawie wnioskujemy o
roli
czynnika
genetycznego
. „
.....
„ „
....
.
.
„ ••.
„ . „ ..... „
...........
„ ............ „ .....
171
Próba
ilościowego określenia udziału
genotypu
w
różnicowaniu
inteligencji ...........
„ .....•..••.
•
..
.••....•..... „ ..•
176
Dziedziczność
i
środowisko
jako
równie
ważne
źródła
różnic
indywidualnych
w
inteligencji ..................
„ ..........
180
f
J
:::
Il
l.
,
.\
Ją
e-
c-
=J
l
7
-I
I
i
i
·I
i
1
Od
autora
I.•
·~
"
·~i
.Nie
ulega
wątpliwości, że zdolności umysłowe,
zwane
in-
teligencją,
stanowią jedną
z najcenniejszych, a
może
najcen-
niejszą wartość człowieka.
Już
obserwacja codzienna przeko-
nuje nas o tym,
że
pod
względem możliwości
intelektualnych
nie
jesteśmy
sobie równi.
Różnice
indywidualne pod tym
względem występują
ponad
wszelką wątpliwość
i
mieszczą się
w granicach wyznaczonych przez
wartości
tak
drastycznie
różne,
jak
wybitne
zdolności
umysłowe
na jednym
biegunie,
a
upośledzenie umysłowe
na drugim.
Występowanie
tych
różnic
powoduje m.in.,
że niechętnie
poddajemy nasze
moż­
liwości
intelektualne
ocenie.
Inteligencja stanowi jeden z czynników
współdererminu­
jących
osiągnięcia życiowe człowieka. Dostęp
do
szkoły
śre­
dniej, a tym
bardziej
na
wyższą uczelnię,
podobnie
jak
peł­
nienie
określonych
funkcji
społecznych
i
zawodovrych,
wymaga m.in. odpowiedniego poziomu
zdolności
wniosko-
wania
i
rozumowania, tj. inteligencji.
Równość
ludzi
wobec
prawa
kłóci
się więc poniekąd
z
różnicami
między
ludźmi
w psychicznych
możliwościach
korzystania z
tego
prawa.
Głównie
ten fakt powoduje,
iż
badania nad
inteligencją
stanowią
nie tylko przedmiot
żywego
zainteresowania sze-
rokiej
społeczności,
ale
również są
przez
tę
społeczność
oce-
niane; oceny
te
dotyczą
przede wszystkim konsekwencji
7
społecznych
wynikających
2
badań
l1ad
inteligencją
i
jej
po-
mLarem.
Decydując się
na
pisanie
książki
o
inteligencji
ałowieka,
i ro
ołównie
2
myślą
o C2ytelniku,
który
nie jest
psycholo-
oiem~ stanątem
wobec
2adania
trudnego
'Z
kilku
powodów.
0
Po piervvs2e, polska
literatura
psychologicma
jest nie2wy-
kle uboga,
jeżel i
chod2i o
problematykę
inteligencji, a iscnie-
j;ące
nieliczne
publikacje nie
uw2ględniają
naj nowS'Zych
badań
w
cym
zakresie.
D
latego
ceż pisząc cę
książkę, myślałem rakże
o studentach
psychologii,
a
częściowo
i
pedagogiki
,
dla
których
wied2a o
inteligencji
wydaje
się
n
iezbędna.
Po
drugie,
objętość, jaką
charaktery2ują
się
książki
serii
„
Om eoa"
)
spowodowała
)
że
z omawiania
szeregu
inreresują-
b
cych
iagadnień
musiałem zrezygnować.
Tak
na
pr2ykład
brak
w
książce
rozdziału
o ewolucji
inteligencji.
Zam ierzałem
rów-
nież
skoncentrować
się
na
takich
pytaniach, jak: czy
inreli-
oencja
to
zjawisko
typowe
wyłączni
e
dla
ludzi?
na
czym
po-
~ga
inteligencja S'Ztuczna?
jakie
są
granice rozwoju
zdolnoś~i
intelektualnych
człowieka?
jak
pogodzić
fakt
vvystępowania
różn
ic
indywidualnych w
inteligencji
z
fllozoficzno-społecz-
11~ proble~aryką równości
i
wartości crłowieka?
Roi.ważenie
wszystkich cych
pro blemów
okazało się niemożliwe.
Doko-
na-tern wyboru
zagadnień,
które
wydały.
mi
się najważn
iejsze,
choć
ocenCl taka jest
siłą
rzeczy subiektywna.
Po uzecie,
trud ność
p!sania
o
inteligencji
człowieka,
szcze-
gólnie 2 przeznaczeniem·
dla niespecjalistów
w cym 2akrcsie,
polega
na
cym,
iż
autor
wyp
owiadający
się
na ten temac ma
świadomość:,
ie
nie
może
uniknąć
oceny
społecznej.
To,
czy
symparyzuje
się
na
przykład
ze
stanowiskiem,
że różni~ mię­
d1.y
\udimi
w
po2iomie
inceiigencji
są
gtównie zdeterminowa-
ne dziedzicznie czy ie
są
wynikiem
oddziaływania środowiska
społecmego,
czy
uważa się,
ie moim\
je
mien.yć
lub nie, czy
przyjmuje
się,
że
inceligencja
w
ogóle istnieje
jako 2jawisko
psychiczne,
czy
też że
jest
ro
poj
ęcie
puste
-
ws2yscko co
może
mieć
wpływ
na
kS'Zcałcowanie si
ę
poglądów
w
kwestiach wy-
kraczających
poza
problemacykę psychologiczną. Poglądy
te
-jak
wyżej
nadmieniłem
-
nie
są obojętne
dla konsekwencji
s
połecznych
wynikających
z
tego,
że
ludzie
różnią się
pod
względem możliwości
umysłowych.
Przekazując
Cqtelnikowi
wiedzę p
sycho
logicw
ą
na temat
inteligencji,
scarałem
się być
obiektywny,
co nie znaczy
neu-
cralny. Postawa ceoreryczna badacu
w
stosunku do
zjawisk,
któ rymi interesuje
się
i które
stanowią
przedmiot jego
docie-
kań
,
każe
spostrzegać
je
i
i
nterpretować
w
sposób
sp6jny
~cą
postawą.
Na ile ca spój n
ość zos
tała
zachowana w
rej
książce,
oceni sam Czytelnik.
Książkę
O
inteligencji
człowieka
pisałem dziesięć
br
cemu.
Ostatnia dekada to
głównie
na
Zachodzie
koncynuacja bada11
nad
i
nrel
igeacją,
s2cz.ególnie
nad
jej
biologicwymi
podsca-
wami,
a
także
nad
t'ZW.
chronometrycznym
i
ws kaźnikam i
inteligencji. W
'Zasadzie
sprowad2ają się
one do pomiaru
czasu
reakcji w uakcie
wykonywania
różnego
rodzaju prostych 2a-
da{1 poznawczych. Ten trend
badań
wi ąie si ę
z
traktowaniem
inteligencji
w
kategoriach procesów przetwarzania
informa-
cji. W zakresie teorii inceligencji
szczegól
ną pop
ularność
zdo-
była
w ostatnich larach koncepcja inteligencji
R.J.
Srernberga,
z
Uniwersyrern
w Yale (zob.
rozdz.
5),
a
w
dzied2i nie
diagno-
zy inteligencji
królują
nadal od
dawna renomowane
cesty,
wśród
których
szczególną
po
pularn ość zdobyły
wszelkie
odmiany
resców
inteligencji Wechslera. Spory
nad
wpływem
cz.ynników
genetycznych
i
środowiskowych
na
kszrnłcowan
ie
różnic
indywidualnych
w
inteligencji
i
nad konsekwencjami
społeczn ymi
wynikającymi
'Z
rescowego pomiaru inteligencji,
przytłumione
w larach
osiein
dziesiąrych,
odżyły
ponownie
na
począ
tku
cej dekady. Dzisiejszy stan
.badań
nad
intel igencją
nie
różn
i
się
istotnie od tego, do którego
odwoływałem
się
I
I
l
\
I
l

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin