Postawy Polaków wobec kar fizycznych a ich stosowanie w praktyce rodzicielskiej.pdf

(467 KB) Pobierz
Postawy Polaków
wobec kar fizycznych a ich stosowanie
w praktyce rodzicielskiej
1
Katarzyna Makaruk
Fundacja Dzieci Niczyje
W artykule przedstawiono wyniki badania „The Problem of Child Abuse” na temat postaw Polaków
wobec kar fizycznych, stosunku do ich prawnego zakazu oraz ich stosowania w praktyce rodziciel-
skiej. Chociaż zwiększa się odsetek osób, które nie akceptują kar fizycznych, nadal ponad połowa
badanych Polaków jest zdania, że stosowanie takich kar może być usprawiedliwione. Sześćdziesiąt
procent respondentów uważa za słuszne prawne zakazanie ich stosowania. Największy sprzeciw
budzą surowe kary, takie jak bicie dziecka w twarz, bicie dziecka pasem i silne bicie ręką. Niespełna
co trzeci respondent uznaje, że karcenie klapsem powinno być zabronione. W analizach wykazano
dodatnią zależność między akceptacją przemocy fizycznej a prawnym przyzwoleniem na jej stoso-
wanie. Aprobata kar cielesnych w dużej mierze przekłada się na praktykę rodzicielską – większość
zwolenników tego rodzaju zachowań stosuje przemoc w stosunku do dzieci. Najczęściej wykorzy-
stywane przez Polaków kary to podnoszenie głosu oraz karcenie klapsem.
Słowa kluczowe:
kary fizyczne, prawny zakaz stosowania kar fizycznych, metody wychowawcze
K
1.
Wstęp
i objawiają się w dorosłym życiu krzywdzonego
w dzieciństwie człowieka (Halemba, Izdebska,
2009; FDN, 2010b).
Według definicji Komitetu Praw Dziecka
kara fizyczna to „każde karanie, w którym zo-
stała użyta siła fizyczna i które było zamierzone,
by spowodować pewien stopień bólu i dolegli-
wości, bez względu na to, jak byłoby ono lek-
kie2”. Rada Europy określa kary fizyczne jako
ary cielesne mogą wyrządzić dziecku
krzywdę nie tylko przez sprawianie mu
bólu fizycznego, ale także upokorzenie,
powtarzające się poczucia strachu i lęku w relacji
z opiekunem czy zaburzenie poczucia bezpie-
czeństwa, co z kolei może niekorzystnie wpływać
na rozwój, funkcjonowanie psychiczne i emocjo-
nalne dziecka. Negatywne konsekwencje do-
świadczania kar fizycznych są często długotrwałe
1.
Badania opisane w artykule zostały przeprowadzone w ramach projektu
Dzieciństwo bez krzywdzenia – ku lepszemu systemowi ochro-
ny dzieci w Europie Środkowo-Wschodniej (Childhood Without Abuse: Toward a better child protection system in Central and Eastern Europe).
2.
Komitet Praw Dziecka ONZ: Ogólny Komentarz Nr 8, 2006, paragraf 11.
40
www.dzieckokrzywdzone.fdn.pl
K
ATARZYNA
M
AKARUK
„jakiekolwiek działanie podjęte w celu ukarania
dziecka, które, gdyby było skierowane przeciw-
ko dorosłemu, stanowiłoby bezprawną napaść”.
Powyższe definicje kar cielesnych wskazują na
intencjonalne zadawanie dziecku bólu mające na
celu korektę jego zachowania. Mogą one przyj-
mować różne formy, takie jak: bicie ręką, bicie
przy użyciu narzędzia, kopanie, potrząsanie,
rzucanie, drapanie, szczypanie, gryzienie, cią-
ganie za włosy, ciąganie za ucho, zmuszanie do
stania w niewygodnych pozycjach, powodowa-
nie oparzeń czy zmuszanie do połykania (Rada
Europy, 2008).
Od 1 sierpnia 2010 roku w Polsce obowiązuje
prawny zakaz stosowania kar cielesnych wobec
dzieci. Do kodeksu rodzinnego i opiekuńczego
po art. 96 został dodany art. 96.1 o brzmieniu
„Osobom wykonującym władzę rodzicielską oraz
sprawującym opiekę lub pieczę nad małoletnim
zakazuje się stosowania kar cielesnych3”.
Fundacja Dzieci Niczyje od wielu lat bada
zarówno postawy, jak i doświadczenia Polaków
związane ze stosowaniem kar fizycznych, dzięki
czemu możliwe jest nie tylko porównanie wyni-
ków i śledzenie dynamiki problemu, ale również
określanie zależności między przyzwoleniem na
stosowanie karcenia fizycznego a wykorzystywa-
niem go w praktyce rodzicielskiej.
Celem artykułu jest zaprezentowanie zarówno
postaw, jak i doświadczeń Polaków związanych ze
stosowaniem kar cielesnych w stosunku do dzieci,
a w szczególności:
• ocena zmian dynamiki problemu stosowania
kar fizycznych,
• poznanie postaw Polaków względem stosowa-
nia kar fizycznych jako metody wychowawczej,
• poznanie stosunku Polaków do prawnego za-
kazu stosowania kar fizycznych,
• poznanie doświadczeń Polaków związanych
ze stosowaniem kar fizycznych w wychowa-
niu dzieci,
• określenie zależności między postawami wo-
bec stosowania kar fizycznych a doświadcze-
niami związanymi ze stosowaniem kar fizycz-
nych w wychowaniu dzieci,
• określenie zależności między stosunkiem do
prawnego zakazu stosowania kar fizycznych
a doświadczeniami związanymi ze stosowa-
niem kar fizycznych w wychowaniu dzieci,
• określenie zależności między postawami wzglę­
dem stosowania kar fizycznych a stosunkiem
do prawnego zakazu ich stosowania.
badania
2.
Metodologia
W artykule prezentowane są wyniki badania
przeprowadzonego na zlecenie Fundacji Dzieci
Niczyje w maju i czerwcu 2013 roku na ogólno-
polskiej losowej próbie osób (N=1000), repre-
zentatywnej dla dorosłej populacji Polaków.
Badanie zostało zrealizowane przez agencję
badawczą Gfk Polonia metodą CAPI (metodą
wywiadów bezpośrednich ze wspomaganiem
komputerowym) w ramach badania Omnibus.
W badanej próbie znalazło się 48% kobiet i 52%
mężczyzn,  61%  rodziców  oraz  39%  osób  nie-
posiadających dzieci. Celem dostosowania pró-
by  do  struktury  populacji  zastosowano  wagi
analityczne.
Pytania wykorzystane do zawartych w ar-
tykule analiz odnoszą się do oceny dynamiki
zjawiska, przyzwolenia na stosowanie kar fi-
zycznych wobec dzieci, stosunku do prawnego
zakazu stosowania kar fizycznych oraz doświad-
czeń badanych związanych ze stosowaniem róż-
nych  form  karania  fizycznego.  Pytania doty-
czące stosowania kar cielesnych zostały zadane
tylko osobom posiadającym dzieci.
Dodatkowo w artykule wykorzystano wyni-
ki badań zrealizowanych za pomocą takiej samej
metodologii badawczej, na podstawie identycz-
nego kwestionariusza w 2010 roku (FDN, 2010a)
oraz wyniki badań zrealizowanych w 2005 oraz
3.
Ustawa z dnia 10 czerwca 2010 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz niektórych innych ustaw.
Dziecko krzywdzone. Teoria, badania, praktyka Vol. 12 Nr 4 (2013)
41
POSTAWY POLAKÓW WOBEC KAR FIZYCZNYCH…
w  2009  roku,  kiedy  to  badano  przyzwolenie
na  stosowanie  kar  fizycznych  wobec  dzieci
(Sajkowska, 2005; FDN, 2009).
Prezentowane wyniki badan zostały przeana-
lizowane pod względem zmiennych, takich jak
płeć, wiek respondentów oraz posiadanie dzieci.
Tabela 1.
Metodologia badań zrealizowanych w 2005, 2009, 2010 oraz 2013 roku
Rok badania
Wielkość próby
Populacja
Technika
Rodzaj próby
Dobór respondentów
2005
N=955
18+
Wywiad
face­to­face
Losowa
Brak danych
2009
N=1000
15+
CAPI
Losowa
Brak danych
2010
N=1000
15+
CAPI
Losowa
Siatka Kisha
2013
N=1000
15+
CAPI
Losowa
Losowanie z bazy
PESEL
badania
Źródło: Opracowanie własne.
3.
Wyniki
3. 1.
Społeczne postrzeganie problemu krzywdzenia dzieci
W badaniu zrealizowanym w 2013 roku wykazano
tendencję do coraz mniej pozytywnej oceny zmian
zachodzących w ostatnich 10 latach w odniesieniu
do stosowania kar fizycznych wobec dzieci (wy-
kres 1). Odsetek osób będących zdania, że pro-
blem kar cielesnych nasilił się, wzrósł o 4 punkty
procentowe (z 18 do 22%), a tych, którzy uważają,
że częstotliwość występowania tego rodzaju metod
wychowawczych nie uległa zmianie o 5 punktów
procentowych (z 31 do 36%). Analogicznie zmniej-
szył się odsetek osób twierdzących, że ten rodzaj
kar stosowany jest coraz rzadziej (z 44 do 36%).
Wykres 1.
Ocena dynamiki problemu stosowania kar fizycznych w 2010 oraz w 2013 roku, N=1000
Q1: Jak ocenia Pan(i) zmiany zachodzące w ostatnich 10 latach w odniesieniu do następujących zachowań
rodziców wobec dzieci?
18%
31%
44%
8%
2010
22%
2013
0%
10%
20%
30%
36%
36%
6%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Występuje coraz częściej
Występuje z tą samą częstotliwością
Występuje coraz rzadziej
Trudno powiedzieć
Źródło: Opracowanie własne.
42
www.dzieckokrzywdzone.fdn.pl
K
ATARZYNA
M
AKARUK
Opinie respondentów na temat dopuszczal-
ności karania fizycznego dzieci są podzielone.
Chociaż widoczny jest wzrost odsetka osób
wyrażających dezaprobatę wobec tego rodzaju
metod wychowawczych (z 35% w 2005 do 47%
w 2013 roku), to nadal połowa respondentów
akceptuje karanie fizyczne – 41% uważa, że są
sytuacje, w których stosowanie kar fizycznych
jest usprawiedliwione, a 9%, że karanie fizyczne
może być stosowane, jeśli będzie skuteczne (wy-
kres 2). Od 2005 roku można zauważyć powolny
spadek zdecydowanych zwolenników karania
cielesnego (z 13% w 2005 do 9% w 2013 roku),
z wyjątkiem roku 2010, kiedy nastąpił chwilowy
wzrost liczby osób o takich poglądach. Mogło
to być skutkiem wprowadzenie w sierpniu 2010
roku w Polsce zakazu prawnego karania fizycz-
nego i towarzyszącej temu wydarzeniu debaty
publicznej. Zwolennikami karania są nieco czę-
ściej osoby posiadające dzieci (10%) niż osoby
bezdzietne (8%). Jego przeciwnicy to natomiast
częściej osoby młodsze – w grupie 18­29­latków
taki pogląd reprezentuje 57% respondentów.
Mimo zmniejszenia się odsetka osób akceptu-
jących karanie fizyczne dzieci, badanie zrealizo-
wane na zlecenie Rzecznika Praw Dziecka w 2013
roku (Jarosz, 2013) pokazuje, że nadal prawie co
trzecia osoba (29%) wierzy w jego skuteczność.
Co więcej, odsetek respondentów prezentujących
ten pogląd wzrasta.
badania
Wykres 2.
Przyzwolenie na stosowanie kar fizycznych wobec dzieci w 2005, 2009, 2010 oraz 2013 roku,
N=1000
Q2. Czy Pana/Pani zdaniem bicie dziecka „za karę” jest metodą wychowawczą, która:
13%
50%
35%
2%
2005
2009
11%
49%
38%
2%
2010
16%
47%
34%
2%
9%
2013
0%
10%
20%
41%
47%
3%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Może być stosowana, jeśli rodzic
uzna, że będzie to skuteczne
Nie powinna być stosowana,
ale są sytuacje, w których jest to
usprawiedliwione
Nigdy nie powinna być stosowana
Trudno powiedzieć
Źródło: Opracowanie własne.
Respondenci zostali zapytani, czy uważają za
słuszny prawny zakaz karania cielesnego dzieci.
Badanie pokazało rosnące poparcie dla tego roz-
wiązania – opowiedziało się za nim 60% responden-
tów, podczas gdy trzy lata wcześniej (w 2010 roku)
odsetek osób reprezentujących taki pogląd był
o 7 punktów procentowych mniejszy (wykres 3).
Aprobatę dla zakazu bicia dzieci istotnie częściej
wyrażają kobiety niż mężczyźni (65
vs
55%).
Odsetek osób popierających zakaz jest istotnie
wyższy wśród młodszych osób, 78% – w grupie
15­17­latków oraz 69% w grupie 18­29­latków.
Dziecko krzywdzone. Teoria, badania, praktyka Vol. 12 Nr 4 (2013)
43
POSTAWY POLAKÓW WOBEC KAR FIZYCZNYCH…
Zmiana w stosunku Polaków do prawnego za-
kazu stosowania kar fizycznych widoczna jest
także w przypadku radykalnych przeciwników
takich regulacji – w 2010 roku należał do nich co
9 respondent (11%), natomiast w 2013 roku praw-
nemu zakazowi bicia dzieci zdecydowanie sprze-
ciwia się co 20 badany (5%). Prawnego zakazu
wykorzystywania kar cielesnych nieco częściej
nie aprobują rodzice niż osoby bezdzietne (35
vs
29%). Co ciekawe, według badania realizowanego
na zlecenie Rzecznika Praw Dziecka w 2013 roku
(Jarosz, 2013) tylko 45% dorosłych Polaków uwa-
ża, że wprowadzenie całkowitego zakazu bicia
dzieci jest słuszne i może przynieść pozytywne
skutki. Warto przywołać w tym miejscu wyniki
tego  samego  badania,  w  którym  wykazano,  że
ponad  co  trzeci  Polak  (35%)  nie  jest  świadomy
wprowadzonego w 2010 roku prawnego zakazu
wykorzystywania kar cielesnych w wychowywa-
niu dzieci (Jarosz, 2013).
Wykres 3.
Stosunek do prawnego zakazania stosowania kar fizycznych w 2010 oraz 2013 roku, N=1000
Q3. Czy Pana/Pani zdaniem stosowanie kar fizycznych przez rodziców powinno być prawnie zakazane?
badania
2010
11%
30%
32%
21%
6%
5%
2013
0%
10%
28%
36%
24%
7%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Zdecydowanie nie
Raczej nie
Raczej tak
Zdecydowanie tak
Trudno powiedzieć
Źródło: Opracowanie własne.
W porównaniu do 2010 roku możemy zaob-
serwować wzrost odsetka zwolenników praw-
nego zakazu wszystkich badanych form karania
fizycznego (wykres 4). Zdecydowana większość
badanych opowiada się za prawnym zakazem
bicia dziecka w twarz (77%), bicia dziecka pasem
lub innym przedmiotem (75%) oraz silnego bicie
dziecka ręką (72%). Częściej zwolenniczkami zaka-
zu prawnego tego rodzaju kar fizycznych są kobie-
ty. Inaczej prezentuje się stosunek respondentów
do zakazu dawania dzieciom klapsów. Niespełna
co trzecia osoba (32%) przychyla się do prawne-
go zakazu wymierzania tego rodzaju kar. Należy
zauważyć, że Polacy popierają chętniej zakaz tych
kar fizycznych, które stosują rzadziej (tabela 2).
Co ciekawe na opinie na temat karcenia klap-
sem nie wpływa płeć ani wiek respondentów. Brak
zależności miedzy płcią a stosunkiem do dawania
klapsa potwierdzają także wyniki innych badań
CBOS (CBOS, 2012).
44
www.dzieckokrzywdzone.fdn.pl

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin