dowódca 3 kompani szkolnej OSP
p.o. por. Maria OGRODOWCZYK
PLAN – KONSPEKT
do przeprowadzenia zajęć z kształcenia obywatelskiego
z 1 i 2 plutonem 3 kompanii szkolnej OSP w dniu 15.01.2014 r.
I. TEMAT : Podstawowe regulacje prawne dotyczące międzynarodowego prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych.
II. CELE ZAJĘĆ:
− zapoznać z regulacjami prawnymi dotyczącymi międzynarodowego prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych;
− zapoznać z stosowaniem ograniczeń wynikających z międzynarodowego prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych;
− uczyć wymienić podstawowe dokumenty międzynarodowego prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych;
− uczyć stosować ograniczenia wynikające z międzynarodowego prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych.
III. FORMA: zajęcia teoretyczne.
IV. CZAS: ….minut
V. MIEJSCE: rejon pododdziału
VI. ZAGADNIENIA:
1. Podstawowe dokumenty międzynarodowego prawa humanitarnego.
2. Regulacje międzynarodowego prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych w stosunku do żołnierzy.
3. Podstawowe zasady i reguły prowadzenia walki zbrojnej.
VII. WSKAZÓWKI ORGANIZACYJNO-METODYCZNE:
1. ORGANIZACYJNE:
− 3 dni przed zajęciami zatwierdzić plan - konspekt;
2. METODYCZNE:
− dopilnować zachowania porządku i dyscypliny szkoleniowej w czasie zajęć,
− przestrzegać zasad nauczania zgodnie z instrukcją o działalności szkoleniowo- metodycznej,
− wykład prowadzić przy pomocy prezentacji multimedialnej oraz plansz poglądowych;
− po przeprowadzeniu każdego zagadnienia sprawdzić stopień jego opanowania za pomocą pytań śródlekcyjnych.
− dokonać podsumowania i oceny zajęć,
VIII. LITERATURA:
− M. Gąska, A. Ciupiński „Międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych”, Warszawa 200r.;
− F. de Mulinen „Podręcznik prawa wojennego dla sił zbrojnych”, Bellona 2003;
− R. Binkowski, P. Żarkowski „Podręcznik do nauki prawa wojennego w siłach zbrojnych”, Warszawa 2006;
− P. Żarkowski, R. Pęksa „Materiały do nauczania międzynarodowego prawa konfliktów zbrojnych dla podoficerów i szeregowych”, Warszawa 1998 r.;
− Program szkolenia podstawowego SZ RP -Szkol. 814/ 2009;
− Instrukcja o działalności szkoleniowo- metodycznej- Szkol. 816/2009
X. ORGANIZACJA ZAJĘĆ:
Kategorycznie zabraniam:
− oddalać się z miejsca zajęć bez wiedzy zgody prowadzącego zajęcia
XII. INNE;
Nie dotyczy.
XIII. WPROWADZENIE W SYTUACJĘ TAKTYCZNĄ:
XIV. PRZEBIEG ZAJĘĆ:
CZĘŚĆ WSTĘPNA (….minut)
· przyjęcie meldunku,
· sprawdzenie obecności,
· podanie tematu, celu zajęć i zagadnień.
CZĘŚĆ GŁÓWNA: (…minut)
ZAGADNIENIE 1(…min)
Podstawowe dokumenty międzynarodowego prawa humanitarnego.
- MPHKZ to gałąź prawa międzynarodowego którego celem jest ochrona ofiar konfliktu zbrojnego oraz ograniczenie metod i środków walki w celu uniknięcia zbędnych cierpień i nadmiernych szkód,
- według MKCK definiowane jako międzynarodowe normy traktatowe lub zwyczajowe, które służą rozwiązywaniu problemów humanitarnych bezpośrednio wynikających z międzynarodowych lub niemiędzynarodowych konfliktów zbrojnych i które ograniczają prawo stron konfliktu do stosowania metod i środków walki według własnego uznania oraz chronią osoby i mienie które są lub mogą być zagrożone przez konflikt,
- dokonuje się podziału MPHKZ na prawo genewskie (ochrona ofiar konfliktu zbrojnego) i prawo haskie (ograniczenie metod i środków walki)
- jest ściśle powiązane z międzynarodowym prawem praw człowieka i międzynarodowym prawem karnym, nie ma natomiast żadnego związku z międzynarodowym prawem dotyczącym legalności użycia siły,
- źródłami MPHKZ, tak jak i całego prawa międzynarodowego są zwyczaj i umowy międzynarodowe,
- w odniesieniu do MPHKZ możemy się także spotkać z taką terminologią jak: prawo wojenne (ius in bello), międzynarodowe prawa humanitarne, prawo konfliktów zbrojnych,
- zasady MPHKZ:
· Rozróżniania – należy zawsze dokonywać rozróżnienia pomiędzy ludnością cywilną i kombatantami oraz między obiektami cywilnymi a celami wojskowymi; działania zbrojne wolno kierować jedynie przeciwko celom wojskowym
· Humanitaryzmu- humanitarne traktowanie dla ofiar konfliktu i osób wyłączonych z walki
· Konieczności wojskowej- zezwala na ograniczenie bądź zniesienie statusu ochronnego oraz zastosowanie środków które nie są wprost zakazane przez prawo międzynarodowe jeśli jest to konieczne dla wykonania zadania
· Proporcjonalności- nie należy używać siły większej niż konieczna do wykonania zadania a niezamierzone straty wśród osób cywilnych i szkody w mieniu nie mogą być nadmierne w stosunku do oczekiwanej korzyści wojskowej
· Unikania nadmiernych cierpień i zbędnych szkód
- prawo humanitarne ma zastosowanie w przypadku konfliktów:
* międzynarodowych -walka pomiędzy siłami zbrojnymi co najmniej dwóch państw; stosujemy KG i I PD,
* niemiędzynarodowych -walka na terytorium państwa między regularnymi siłami zbrojnymi a uzbrojonymi grupami lub pomiędzy uzbrojonymi grupami, które się nawzajem zwalczają; stosujemy 3 art. wspólny dla KG i II PD; 3 artykuł wspólny nazywany jest „traktatem w miniaturze” gdyż zawiera on minimalny standard norm humanitarnych
* wewnętrznych umiędzynarodowionych- konflikt nie wykracza poza obszar jednego państwa ale nie jest wewnętrzny, ponieważ angażuje siły zbrojne czy grupy z wielu różnych państw i zwykle ma wymiar ważny dla całej społeczności międzynarodowej,
- nie dotyczy natomiast sytuacji wewnętrznych zamieszek i napięć w danym państwie (występują wtedy gdy w wyniku aktów przemocy dochodzi do poważnego naruszenia porządku publicznego, jednak w mniejszej skali niż podczas konfliktu zbrojnego np. rozruchy, walki przeciwko władzom lub walki pomiędzy poszczególnymi frakcjami),
- MPHKZ nie wymienia innych konfliktów, nie posługuje się innym nazewnictwem, obecnie popularnym takim jak np. konflikt asymetryczny, wojna z terroryzmem, operacje pokojowe, misje stabilizacyjne, operacje militarne inne niż wojna itd.,
- zakres obowiązywania MPHKZ:
· w czasie: od momentu rozpoczęcia konfliktu do jego zakończenia, tj. wraz z momentem faktycznego rozpoczęcia działań zbrojnych; nie jest wymagana żadna formalna deklaracja / wypowiedzenie wojny ani uznawanie stanu wojny przez strony, liczy się sytuacja faktyczna a nie prawna,
· co do zdarzeń: konflikty międzynarodowe / wewnętrzne / wewnętrzne umiędzynarodowione; nie obowiązuje w przypadku wewnętrznych zamieszek,
· co do podmiotów: państwa- strony traktatów, państwa nie będące stronami, które akceptują normy prawa humanitarnego i je stosują, wszystkie państwa w zakresie norm ius cogens i prawa zwyczajowego
- głównym celem MPHKZ jest łagodzenie okrucieństw wojny, dlatego też zawiera wiele norm ius cogens czyli norm bezwzględnie obowiązujących no które mają wyższość w stosunku do każdego porządku wewnętrznego i które nie mogą być uchylone żadna umowa międzynarodową (tzw.normy ius cogens) takie jak np. zakaz zbrodni przeciwko ludzkości, zbrodni wojennych, ludobójstwa, zabijania jeńców wojennych, handlu niewolnikami;
- podstawowe normy MPHKZ można streścić następująco:
· Wojna jest stosunkiem pomiędzy państwami a nie między ludnością tych państw,
· Strony walczące nie mają nieograniczonego prawa wyboru środków szkodzenia nieprzyjacielowi
· Zasadniczym celem wojny jest pokonanie przeciwnika i wszelkie środki walki powinny być proporcjonalne do tego celu aby unikać nadmiernych zbędnych cierpień i szkód materialnych,
· Działania wojenne mogą być prowadzone tylko przeciwko siłom zbrojnym przeciwnika i jego obiektom wojskowym; ludność cywilna, ich mienie i dobra kultury nie mogą być celem ataku,
· Nie wolno zabijać żołnierzy przeciwnika którzy się poddają, przysługuje im status jeńca wojennego
· Nie wolno zwalczać osób wyłączonych z walki, należy im zapewnić podstawową ochronę życia i zdrowia i opiekę medyczną
· Każda osoba podejrzana o popełnienie przestępstwa powinna korzystać z podstawowych gwarancji procesowych,
Osoby naruszające normy humanitarne ponoszą za to odpowiedzialność karną
ZAGADNIENIE 2(….min)
Regulacje międzynarodowego prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych w stosunku do żołnierzy.
-uświadomić żołnierzom, że państwo na skutek ratyfikacji konwencji zobowiązuje się że będzie ścigać i karać osoby winne naruszen tych konwencji a w razie jeśli nie będzie w stanie same tego zrobić, przekaże sprawcę innemu państwu w celu osądzenia (tzw. zasada „albo wydasz albo ścigasz”); innymi słowy oznacza to, że sprawcy ciężkich naruszeń muszą być ścigani zawsze i wszędzie
- prawo karne danego państwa jest stosowane tylko w przypadku przestępstw popełnionych na jego terytorium lub przez jego własnych obywateli, natomiast MPHKZ idzie dalej domagając się od państw poszukiwania oraz karania każdego sprawcy bez względu na jego obywatelstwo i miejsce popełnienia przestępstwa, czyli obowiązuje zasada powszechnego ścigania ,
- uświadomić słuchaczom, że na skutek ratyfikacji przez Polskę konwencji z zakresu MPHKZ, konwencje te stały się częścią prawa wewnętrznego, mają taką rangę jak ustawy i muszą być przestrzegane tak jak wszelkie inne polskie przepisy, np. kodeks ruchu drogowego
- wskazać na najcięższe naruszenia MPHKZ określane jako zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzkości- ich definicje znajdziemy w statucie Międzynarodowego Trybunału Karnego :
· zbrodnia wojenna: ciężkie naruszenie prawa lub zwyczaju międzynarodowego; rozumiana jako atak przeciwko osobom i obiektom wyłączonym z walki polegający na: zamierzonym zabójstwie, dokonywaniu tortur, okrutnym traktowaniu w tym dokonywaniu eksperymentów medycznych, umyślnym sprawianiu wielkich cierpień albo ciężkich uszkodzeń ciała, dokonywaniu bezprawnie poważnych zniszczeń mienia, zmuszanie do służby w nieprzyjacielskich siłach zbrojnych, umyślne pozbawianie prawa do rzetelnego procesu, bezprawnych deportacjach i przesiedleniach, braniu zakładników,
· zbrodnia przeciwko ludzkości: czyny popełniane w ramach masowego lub systematycznego , swiadomego ataku skierowanego przeciwko ludności cywilnej, takie jak: zabójstwo, eksterminacja, niewolnictwo, deportacje lub przymusowe przesiedlenia, uwięzienie, tortury, zgwałcenie, niewolnictwo seksualne, przymusowa prostytucja, sterylizacja i inne formy przemocy seksualnej, prześladowanie z powodów politycznych, rasowych, etnicznych, religijnych, apartheid, wymuszone zaginięcia osób
· ludobójstwo :czyny dokonywane z zamiarem zniszczenia danej grupy ludności takie jak: zabójstwo, spowodowanie poważnego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia psychicznego, rozmyślne stwarzanie warunków życia obliczonych na wyniszczenie osób, stosowanie środków mających na celu wstrzymanie urodzin w obrębie danej grupy, przymusowe przekazywanie dzieci członków tej grupy do innej grupy.
- podkreślić, że także ciężkie złamanie zwyczaju międzynarodowego (np. ludobójstwo) jest ścigane,
- wskazać jakie organy zajmują się ściganiem:
· międzynarodowe trybunały tymczasowe: Międzynarodowy Trybunał Karny dla b. Jugosławii (1993), Międzynarodowy Trybunał Karny dla Rwandy (1994), Specjalny Trybunał dla Libanu (2007), Specjalny Trybunał dla Sierra Leone (2002) ,
· trybunał międzynarodowy o stałym charakterze : Międzynarodowy Trybunał Karny (1998) – sądzi osoby fizyczne, najwyższą dopuszczalną karą jest dożywocie, prymat ma jurysdykcja krajowa; ściga niezależnie od miejsca popełnienia przestępstwa, charakteru konfliktu i narodowości sprawcy; stroną statutu MTK nie są m.in. USA, Rosja czy Chiny.
- regulacja zawarta w Statucie MTK- art.33: „Popełnienie przez sprawcę zbrodni podlegającej jurysdykcji Trybunału na skutek wykonania polecenia rządu albo przełożonego wojskowego lub cywilnego nie zwalnia go od odpowiedzialności karnej, chyba że:
(a) na sprawcy ciążył prawny obowiązek wykonania polecenia rządu lub przełożonego;
(b)...
lewaPnaP