Koneczny Feliks - Polska w kulturze powszechnej Cz.I.pdf

(24001 KB) Pobierz
POLSKA W KULTURZE
POWSZECHNEJ
DZIEŁO Z BIO R O W E PO D REDAKCYĄ
F E L IK SA K O N E C Z N E G O
CZĘŚĆ I. OGÓLNA
W KRAKOWIE
K R A K O W SK A EK SPO ZY TU R A B IU R A PA T R O N A T U DLA SPÓ Ł EK OSZCZĘD. I POŻYCZEK,
K R A K Ó W , R Y N E K G Ł Ó W N Y 6. II P .
I918,
1
TREŚĆ TOMU I.
CZĘŚĆ OGÓLNA.
Franciszek S tefczyk : Słowo w s t ę p n e ..................................
Stanisław Kutrzeba: Swoistość polskiej kultury i jej sto­
sunek do Z a c h o d u ................................................................1 — 3 1
V
Przejęcia obce wobec całokształtu kultury — Kultura mate-
ryalna a duchowa — Wspólna europejska podstawa chrześcijańska
I. W p i e r w s z y c h wi e k a c h p a ń s t w o w e g o byt u. Ko­
ści ół : Wpływy Czech, Włoch, Francyi, Flandryi silniejsze, niż
Niemiec — Bezpośrednie oparcie o Rzym — U misyonarzy nie
istnieje kwestya n a r o d o w a .............................................................
P a ń s t w o : Sprawa zależności od Niemiec — W Polsce wię­
cej Niemców świeckich, niż duchownych — Niemieckie ożenki
Piastów — Wzory urządzeń dworu Karolingów za pośrednictwem
Cześkiem — Brak feudalizmu — Państwowość oparta na pierwiast­
kach rodzimych . . . .................................................................
II. W p ó z n i e j s z e m ś r e d n i o w i e c z u (W iek XIII —
XV) — Osadnictwo niemieckie, nowa struktura gospodarcza wsi
polskiej i niemieckie urządzenia miejskie — Co najmniej
9/10
lu­
dności nie wykazuje jednak poza ustrojem agrarnym żadnych
większych zapożyczań z obcej kultury — Kościołowi wpływy nie­
mieckie charakteru nie nadały — Parafie i nowe zakony — Filo­
zofia scholastyczna — Obyczaj zwierzchnich warstw — Szlachta
i h e r b y ..............................................................................................
III. W s t u l e c i a c h r e n e s a n s u i b a r o k u — Bezpłodność
kulturalna reformacyi w Polsce, a wielka twórczość renesansu —
Włosi w 'Polsce od czasów Łokietka — Polacy we Włoszech —
Książka włoska i łacińska — Od monumentalnych budowli do
układu ogrodów — Renesans przekształcił sposób współżycia lu­
dzi — Wpływ humanizmu na pojęcia polityczne — Polski amal­
gamat pierwiastków humanistycznych — Wiek XVII. rdzennie pol­
ski — Jedyne ślady niemieckiej kultury: niemczyzna w wojskach
2
1
4
7
10
VI
zaciężnych i procesy czarownic — Przecenienie własnej kultury,
................................. ....
. . . .
a
zlekceważenie materyalnej
IV.
Od d r u g i e j p o ł o wy XVIII. s t u l e c i a — Słabe
blaski myśli niemieckiej nawet w okresie saskim; nieco kamerali­
styki i kilku pracowników naukowych — Słabe związki z Włochami —
Angielskie wpływy— Stosunki z Francyą od wieku XVI — Amal­
gamat polityczny angielsko-fraecuski — Montesquieu, Rousseau,
krytyka francuska, obyczaj — Wpływy francuskie i po rozbiorach
silniejsze od niemieckich — materyalna kultura jednak raczej nie­
miecka — Żadne wpływy nie zmieniły istoty kultury polskiej . .
Z a k o ń c z e n i e — Wpływy obce na kulturę rolną, prze­
mysłową, handlową — Pierwiastki decydujące o zachowaniu się
wobec świata i jego zagadnień — Polska czerpała ze źródeł wspól­
nych wszystkim narodom — Wpływy obyczajowe francuskie i wło-
skie — Jednolity typ polskiej d u s z y .......................................... .
W ładysław Konopczyński: Obrona kultury zachodniej
16>
od­
24-
30»
32—51
Surowe sądy o samych sobie; najbardziej pessymistyczny Zy­
gmunta Krasińskiego — Wobec kultury zachodniej staliśmy się
nie jakiemś »przedmurzem«, lecz żywymi, pełnoprawnymi członkami
i współpracownikami — Przy normalnem współzawodnictwie poko-
jowem odnosi przewagę kultura wyższa, przy orężnem niższa może
zadać gwałt wyższej........................... ............................................ 32"
P r o p a g o wa n i e wol noś ci p o l i t y c z n e j — Wszelkie
podkopywanie siły naszej na kresach było osłabianiem kultury za­
chodniej — Charakter odporny starć z Moskwą........................... 35
O b r o n a c h r z e ś c i j a ń s t w a : Kilka »przedmurz« (nawet
kozackie!) — Od Lignicy 1241 r. — Posiłki Jagiełły, Zawisza Czarny,
Warneńczyk — Z Tatarami dwóchsetletnia ubijatyka — Nigdy
Polska nie zachęcała Turków do napastowania innych ludów chrze­
ścijańskich (jak Francya lub Moskwa) — Cecora i Chocim . . .
37
Władysław IV — Zaniechanie historycznej misyi bałkańskiej
ściąga klęski na Polskę — Ratunkiem od najeźdźców »potopu«
przymierze z hanem i sułtanem — Niebawem Turcya rzuca się na
Polskę — Utrata Podola i Ukrainy — Walki Sobieskiego — Pier­
•
wotny antyaustryacki program Jana III., a odsiecz wiedeńska —
»Wielki plan« Sullego i Henryka IV — Tylko jedna Polska prze­
jęła się ideą Rzpltej Chrześcijańskiej — Głosy poetów współcze­
snych — Pokój karłowicki i kwestya wschodnia — Nastanie sto­
sunku przyjaznego z T u r c y ą .............................................................
42
Sąd potomnych o czynie Sobieskiego — 85 lat wojennych
w wieku
XVII.,
a
zoryentalizowanie Polski
3
VII
Stanisław Kutrzeba: Społeczno-państwowe idee Polski
52—74
Swoiste cechy tych idei i skarby ukryte w państwowości
polskiej
....................... ...................................................................... 52
1
. I d e a wo l n o ś c i i p r a w s p o ł e c z e ń s t w a — Średnio­
wieczne idee stanowe — Tylko Anglia i Polska ustrzegły wolno­
ści obywatelskie — Nieprzerwalność rozwoju sejmu i samorządu —
Rozszerzanie praw obywatelskich bez rewolucyi — Regulamin pol­
ski sejmowy 1791 r. nie powstydzi się wobec dzisiejszych — Dzia­
łanie tradycyi parlamentarnej w dziejach porozbiorowych . . .
53
Stosunki ludności włościańskiej — Reformy absolutyzmu dla
zysków, a reformy z przekonania w Polsce za Stanisława Augusta —
Manifest połaniecki Kościuszki dorównuje reformom austryackim,
a przewyższa pruskie — Stałe dążenia reformatorskie w Polsce
porozbiorowej, a stały opór państw zaborczych
. ......................... 58
2. I de a uni i. — Konsolidacya państwowa w Polsce wcze­
śniejsza, niż we Francyi, a dobrowolna— Państwo litewskie odrę­
bne, lecz urządzone z własnej woli na wzór polski — Unia lubelska
z inicyatywy szlachty litewskiej — Wolni z wolnymi, równi z ró­
L
wnymi — Do unii nie było żadnych wzorów; formy nowe dla
myśli, w Polsce z ro d z o n y c h ............................................................. 61
3. P r o m i e n i o w a n i e i dei i p o j ę ć p r a w n y c h — Nie-
tylko na wschód, również na zachód i północ — Koleje prawa
polskiego na Litwie — Reforma agrarna na Litwie XVI. w. (»po-
miara wołoczna« Chwalczewskiego) jedną z największych reform
agrarnych w E u r o p i e .......................................................................67
Wpływ na Moskwę — »Zapis« Wasyla Szujskiego — Dogo-
wor królewicza Władysława — Trzeci statut litewski, a »ułożenie«
Aleksieja Michałowicza — Przybieranie herbów polskich — Sejmiki
szlachty w ustawie gubernialnej Katarzyny II — Wpływy na re­
formę włościańską i na pierwiastki konstytucyonalizmu w Rosyi . 70
Bolesław Lim anowski: Udział Polaków w walkach wolno­
ściowych w dobie p o r o z b i o r o w e j.................................. 7 5 —89
Upadek Rzpltej powszechną klęską Europy — Insurrekcya
1794 r. uwalnia Francyę od nacisku koalicyi — Wieść o bitwie
racławickiej pociąga Węgrów i Czechów — Ile. wolność włoska
winna Polakom — Sława księcia Józefa — Pochody wojsk napo-
leońskich a r e f o r m y ........................................................................... 75
Polenlieder 1831 r. — W Polsce rozstrzygała się powszechna
sprawa wolności — Powstanie 1831 r. ocaliło Belgię — La Voix
du Peuple — loachim Lelewel i brat jego Jan Paweł (osuszenie
pojezierza berneńskiego) — Wielka Emigracya, »dusza narodu«
79
Za waszą i naszą wolność — Węglarze — Rok 1833: Zawisza
4
Y in
i Wołłowicz — Wyprawa do Sabaudyi 1834 r. — Zasada narodo­
wości w »Młodej Europie« — Manifest Towarzystwa Demokraty­
cznego 1836 r. ~ Spisek 1846 r. — Sądy cudzoziemców o zna­
czeniu emigracyi p o ls k ie j..................................................................
Udział Polski w »wiośnie ludów« 1848 r. — Polacy najwcze­
śniejszymi szermierzami narodowości — Manifest Kongresu słowiań­
skiego — Inicyatywa polska co do zasady iederacyjnej — Wpływ
powitania 1863 r. na poczucie narodowe innych ludów . . . .
W a cła w Sobieski: Kościuszko w
Ameryce. Zjednoczenie ide­
ałów Polski i A m e r y k i ................................................. 90
81
85
-103
Program Wielkiej rewolucyi francuskiej oparty w znacznej
części na amerykańskiej — Republikanizm, elekcyjność, federacyj-
ność, najstarsze w Polsce — Analogia ustroju Polski a Stanów
Zjednoczonych — Walka z wszelkim absolutyzmem — Wpływ
R o u sseau ..............................................................................................
90
Jakób Otis, »wielki podpalacz« — Ujemne opinie o Polscę:
Dickinson i Burkę — »Najczystszy ze synów wolności« — Ko­
ściuszko przylgnął do Yankesów, Pułaski bardziej do stronnictwa
południowego — Jefferson — »W naturze wszyscy równi jesteśmy« —
Milicya, nie a rm ia ................................................................................
95
Pierwszy i największy polski emigrant — Uosobienie zje­
dnoczenia ideałów Polski i Ameryki — Katkowski, Zieliński, Pu­
łaski — »Jestem republikanin« — Organizator kawaleryi amery­
kańskiej ..............................................................................................
101
Feliks
Koneczny:
W p ły w y
polskie w zachodniej Słowiań-
azczyźnie (prócz lite r a c k ic h ) ......................................104
U w agi ws t ę p n e : Rozległość polskiej praktyki życia pu­
r
blicznego — Doktrynerstwo polityczne nie leży w naturze pol­
skiej — Panslawizm, neoslawizm, słowianofilstwo polskie — »Świat
Słowiański« — Bibliografia Kołodziejczyka — Polacy p r a c o w a l i
na niwie słowiańskiej, nim inni pobratymcy zdążyli ją odkryć —
Sprawa słowiańska nie. polega na powinowactwie krwi — Czy
kultura polska stanowi czynnik społeczny dla pobratymców . .
I. D r o g o w s k a z y p o l s k o ś c i w S ł o w i a ń s z c z y i n i e —
Rysunek Grottgera >Slavia< — Toast Matejki »na cześć przyszłego
króla słowiańskiej Polski« — Pieśń »Jeszcze Polska nie zginęła«
zamieniona na hymny narodowe Słowaków, Czechów, Chorwatów,
Łużyczan — Szczególna wspólność pieśni z Czechami
. . . .
II. Na Ł u ż y c a c h — Czy to reszta zakończenia, czy począ­
tki nowego świtu — Historycy Połabia, Bogusławscy Edward
i Wilhelm — Ernest Muka — Kucharski a Zejler — Alfons Par­
czewski — Piecza kapłanów łużyckich około obieżysasów . . .
5
-152
104
107
111

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin