Arystoteles Poetyka.pdf

(3106 KB) Pobierz
ARYSTOTELES
POETYKA
Przełożył,
wstępem i komentarzem opatrzył
Henryk Podbielski
Wydawnictwo Naukowe PWN
Warszawa 2004
POETYKA
IIEPI nOIHTIKHZ
POETICA
WSTĘP1
1. Stan zachowania i charakter dzieła
P ow szechnie się przyjm uje, że traktat
O sztuce poetyckiej,
taki, ja k go przekazały
rękopisy średniow ieczne, nie je st dziełem kom pletnym . N a liście dzieł A rystotelesa,
zam ieszczonej przez D iogenesa L a e rtio sa 2,
Poetyka
je s t w ym ieniona tuż po
pism ach retorycznych, ja k o
Traktat o sztuce poetyckiej
w dw u księgach. Istnienie
drugiej księgi sugerują też pośrednio średniow ieczni kom entatorzy pism A rys­
totelesa. W ilhelm z M oerbeke, autor dokonanego ok. 1278 r. przekładu
Poetyki
na
ję z y k łaciński, m ów i w yraźnie o pierw szej jej księdze, zakładając
implicite
istnienie d ru g ie j3. Podobnie w cześniejszy kom entator
Etyki,
E ustratios (XI w.),
cytując uw agi A rystotelesa na tem at „M argitesa” 4, zaznacza, że je s t o tym m ow a
w księdze I
Poetyki.
P oza św iadectw am i zew nętrznym i, sugerującym i istnienie księgi II, o niekom ­
pletności zachow anego tekstu św iadczy przede w szystkim brak za p o w ied zian y ch 5
rozw ażań na tem at kom edii, które rów now ażyłyby w ykład o tragedii. W
Polityce
67
zaś odsyła A rystoteles sw ych słuchaczy do
Poetyki,
gdzie m iał szerzej w yjaśnić
problem
katharsis.
T akiego w yjaśnienia niestety w zachow anym tekście nie
znajdujem y. N ie znajdujem y w nim rów nież om ów ienia problem u „śm ieszności”,
na jak ie pow ołuje się A rystoteles dw ukrotnie w
Retoryce1.
T ekst
Poetyki
kończy
się przy tym typow ą form ułą podsum ow ującą tylko ostatni człon w ypow iedzi
i stanow iącą zazw yczaj m om ent dla dalszych rozw ażań. Jeden z rękopisów
(Riccardianus
46, X IV w.), reprezentujący niezależną i w czesną tradycję, zaw iera
1 Szersze wprowadzenie w zagadnienie
P o e ty k i
Arystotelesa, zwłaszcza pominięty w tym Wstępie
problem „oczyszczenia” (
k a th a r s is
) i recepcji dzieła w czasach nowożytnych, opracowałem w przygo­
towanym dla Biblioteki Narodowej wydaniu tego utworu (zob. Arystoteles,
P o e ty k a
, przełożył
i opracował H. Podbielski, BN, seria II, nr 209, s. III - CV).
2
Ż y w o ty i p o g lą d y sły n n y c h f ilo z o f ó w
, opracowała I. Krońska, BKF, Warszawa 1968, s. 255 - 274.
' Zob. W. de Moerbeke,
P rim u s A r is to te lis d e a r te p o e tic a lib e r,
w:
A r is to te le s L a tin u s
, XXIII,
Brugges - Paris 1953.
4 Por.
P o e t.
1448 b 30.
5 Tamże, 1449 b 21.
6
P o lit..
1341 b 38.
7 Por. Ret. 1371 b 36, 1419 b 6.
306
Wstęp Tłumacza
naw et w form ule kończącej księgę I zapow iedź om ów ienia jam b u i kom edii. Jeśli
naw et słow a te są średniow iecznym apokryfem , św iadczą, że od daw na dostrzegano
niekom pletność tego traktatu. K sięga II
Poetyki
m usiała jed n ak zaginąć dość
w cześnie. N ie posiadał jej ju ż zapew ne dokonany w V I w. n.e. przekład syryjski,
którego dość w ierną k opią je st tłum aczenie arabskie, dokonane ok. połow y
X w ieku przez A bul-B aśar M atta i zachow ane w całości w rękopisie z X w ie k u 8.
T rak tat o sztuce poetyckiej należał w starożytności do najm niej znanych dzieł
Stagiryty. N ie znam y żadnego starożytnego kom entarza na je g o tem at. N ie je st
rów nież bezpośrednio cytow any przez żadnego pisarza antycznego aż po IV w.
n .e .9 P ew ne poglądy A rystotelesa, zw łaszcza n a tem at genezy tragedii i kom edii
greckiej, były przekazyw ane przez gram atyków na podstaw ie teorii tragedii
perypatetyckiej 101 Sam tekst
Poetyki
natom iast na długo popadł w zapom nienie.
.
N iezbyt liczne są rów nież średniow ieczne rękopisy tego dziełka. T ylko dw a z nich
przedstaw iają przy tym niezależną tradycję: rękopis paryski (
Parisinus
z X lub X I
w ., zaw ierający rów nież tekst
Retoryki
, zarejestrow any w B ibliothèque N ationale
w P aryżu p o d nr 1741 i oznaczony p rzez w ydaw ców ja k o A ) i
Riccardianus
46
z X IV w ., oznaczony ja k o B, który zdradza spore pokrew ieństw o ze w spom nianą
w ersją arab sk ą n .
K ulturze europejskiej
Poetyka
została szerzej udostępniona dopiero z chw ilą
w ydrukow ania jej łacińskiego przekładu, dokonanego przez G iorgio V alla w roku
1498, i pierw szego w ydania w języ k u greckim w zbiorze
Rhetores Graeci
(A ldus,
W enecja 1508). E dycja ta, oparta na jednej z nie najlepszych kopii kodeksu
paryskiego, służyła jak o podstaw a dla w ielu kolejnych w ydań
Poetyki
przez ponad
trzy w ieki, dopóki V ahlen nie w ykazał w yższości najstarszego rękopisu paryskiego
(A) i nie w ykorzystał go w sw ych trzech kolejnych w ydaniach
Poetyki
(L ipsk
1867, 1874, 1885). W roku 1934 edycje V ahlena zostały zastąpione przez
opatrzone obszernym kom entarzem filozoficznym w ydanie
Poetyki
A lfreda G ude-
m ana, który przy ustaleniu tekstu w ykorzystał ju ż rękopis arabski w łacińskim
przekład zie T kascha oraz reprezentujący, niezależną, starszą tradycję rękopis
Riccardianus
46 (B). Podkreślając zasługi filologii niem ieckiej, nie w olno pom inąć
klasycznych w ydań
Poetyki
Ingram a B yw atera (O xford 1896, IV ed. 1909),
poprzedzonego doskonałą rozpraw ą na tem at teorii literackiej A rystotelesa w ydania
B u tc h e ra 12, w łoskiego w ydania A. R ostagniego (Turyn 1927), francuskiego
w ydania, opracow anego w serii B elles L ettres przez H ardy’ego (Paryż 1932, 7 ed.
8 Rękopis ten odkryto w Paryżu dopiero w 1871 roku. Na język łaciński przełożył go najpierw
D.S. Margoliouth, Oksford 1911, a następnie J. Tkasch, Wiedeń 1928 - 1932.
9 Najwcześniejszym świadectwem jest cytat z
P o e t.
1449 b 6 w mowie Temistiusza z Paflagonii
(ok. 318-388),
O r a l
XXVII (337 b).
1 Za pośrednictwem Neoptolemosa z Paros (III w. p.n.e.) z pewnymi poglądami Arystotelesa na
0
temat sztuki poetyckiej zapoznał się również Horacy. Jego
A r s p o e tic a
nie zdradza jednak bezpośredniej
znajomości
P o e ty k i
Arystotelesa.
1 Por. Aristote,
P o é tiq u e
, texte établi et traduit par J. Hardy, Belles Lettres, Paris 1977, s. 26 - 27.
1
1 S.H. Butcher,
A r is to tle 's T h e o ry o f P o e tr y a n d A r t
, London 1898.
2
307

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin