Materiały do znajomości pszczół rejonu wileńszczyzny (1934).pdf

(6037 KB) Pobierz
PRACE
TOWARZYSTWA
nauk
PRZYJACIÓŁ
NAUK
W WI L NI E .
T o m VIII.
T o m e VIII.
Wydział
Classe
matematycznych
i przyrodniczych.
TRAVAUX DE LA SOCJETE DES SCIENCES ET DES LETTRES DE WILNO.
des s c i e n c e s
m a t h e m a t i q u e s et n a t u r e l l e s .
Prace
Z akładu Zoologicznego
.Nb 2 7
Travaux de 1'Institut de Zoologie
d e I’Un iv e rsitd d e
Wilno.
U n i w e r s y t e t u S t. B a to re g o w W iln ie.
WITOLD
ADOLPH.
Materjały
do
znajom ości fauny pszczół W ileńszczyzny.
Beitrag zur Kenntniss der Bienenfauna von N ord-Ost-Polen.
(Ztisam m enfassung p . 38).
WILNO
1934
W y d a n o z zasiłk u F u n d u s z u K ultury N a ro d o w e j.
Z a k ła d y G ra fic z n e .Z N IC Z * , W iln o .
i
PHŃSTWOWE
M
OZEUM t O H I S K I t t
j
8 1O
U
°
OT E K A |
.
http://rcin.org.pl
FAM 5TW 0W E
MUZEUM ZOOLOC CZ(«£
k
BIBLJO TEKA
p. I
l O i .
In w . N r.— —
------
WITOLD
ADOLPH.
Materjały do znajom ości fauny pszczół W ileńszczyzny.
Beitrag zur Kenntniss der B ienenfaunavonN ord-O st-Polen.
( K om u nikat z g ło s z o n y przez czł. J. Prtiffera
na p o sie d z e n iu w dniu
17.XI.1933 r.).
Pod względem apidologicznym Wileńszczyzna nie była dotąd
systematycznie badana; parę wzmianek podaje E i c h w a l d w swej
„Zoologia specialis", Wilno 1830. T. II. Paragr. 146; wymienia miano­
wicie:
Bombus terrestris
F a b r . ,
B. lapidarius
F a b r . ,
B. ruderatus
F a b r ,
B. pratorum
F a b r . ,
Eucera longicornis
L a t r . ,
Hylaeus
annulatus
F a b r . i
H. albipes
F a b r . — z zaznaczeniem „Hab. in
Lithuania". Pierwsze poważniejsze przyczynki do znajomości fauny
Apidae
tej dzielnicy Polski stanowią prace S t r a n d ’a ( " 18) i B i -
s c h o f f ’a (" 2 5 ). Uwzględniają one materjały, zebrane przez Niem­
ców w czasie okupacji wojennej na ziemiach dzisiejszej Litwy, Łotwy
i częściowo Polski. Miejscowości, wymienione w pracy B i s c h o f f a ,
leżą przeważnie poza obrębem Wileńszczyzny (Suwalszczyzna i P usz­
cza Białowieska); dla kilku tylko gatunków podane są Wojnicze koło
Krewa, Mińsk, oraz dla 38 gatunków „Dolny bei Wilno" — właściwie
wieś Dolna, przedmieście Wilna. Przy gatunkach stąd podanych prze­
ważnie brak dokładniejszych dat. Pozatem 30 gatunków, zebranych
przez H o r n ’a w Ignalinie, wymienia S t r a n d (" 1 8 ).
Publikując poniżej zamieszczone materjały, opierałem się głównie
na zbiorach, zgromadzonych przeze mnie w ciągu kilku ostatnich lat;
ponadto uwzględniłem zbiory Zakładu Zoologji U. S. B., zebrane przy­
godnie przez pracowników Zakładu, a pochodzące z najbliższych oko­
lic Wilna, Landwarowa, Trok, Pohulanki i Nowicz (powiat święciański),
Bieniakoń, Petelczyc i Poczobutów (okolice Grodna), Rudnik, Żega-
ryna i Starych Macel (Puszcza Rudnicka). Bogatszy materjał zebrany
był w Trokach przez p. Kossowską - Woydyłłową podczas badań
Zespołu Trockiego w lipcu i sierpniu 1928 r.
http://rcin.org.pl
— 2 —
Badania moje prowadziłem przez lipiec i sierpień roku 1927,
1929 i 1930 na terenie miejscowości Korzyść (20 kim. na płdn. od
Wilna); przez kwiecień, maj i czerwiec roku 1930 i 1932 w najbliż­
szych okolicach Wilna (Zakręt, Karolinki, Wilcza Łapa, Leśniki, Buchta,
Ponary, Sałaty, Waka Kowieńska, Antowil, Werki, Kalwarja, Pośpieszka,
Jerozolimka); przez lipiec i sierpień roku 1932 w okolicach Sużan
(50 kim. na północny w schód od Wilna) na terenie zaścianku Bie-
liszki i Szeszulgiszki — oraz na wycieczkach w miejscowościach
Pikieliszki (20 kim. na północ od Wilna), Tuszczewle 40 kim. w kie­
runku na Podbrodzie), Bielkowo (około Smorgoń) i Ołona (około.
Rudziszek). Stosunkowo najlepiej opracowana jest wiosenna fauna
okolic Wilna oraz letnia Korzyści, Bieliszek i Trok.
Większość pszczół - samotnic pojawia się sezonowo i występuje
nieraz tylko przez krótki okres czasu. Ta okoliczność, jak również
i rozmaitość wchodzących w grę środowisk, pozostająca w związku
z ukształtowaniem terenu i warunkami glebowo - florystycznemi na
Wileńszczyźnie, utrudnia danie pełnego obrazu fauny pszczół, uwzględ­
niającego ekologiczne stosunki. W tym celu konieczne są dalsze
system atyczne badania. Wielkie zróżniczkowanie ekologiczne pszczół
w zależności od warunków klimatycznych, wymagań gniazdowania
(charakteru gleby), występowania często określonych tylko roślin
kwiatowych powoduje, że kwestje występowania wogóle i sprawa
gatunków t. zw. rzadkich wymagają tu specjalnego podejścia.
Liczba zanotowanych przeze mnie gatunków (181) oczywiście
nie wyczerpuje przypuszczalnego składu tutejszej fauny. N aogół jest
ona uboga w porównaniu do Niemiec i nawet zachodnich dzielnic
Polski (Torka " 1 3 dla Poznańskiego ocenia ją na 370 gatunków), nie
mówiąc o południowych kresach, gdzie liczba stwierdzonych gatunków
stale wzrasta dzięki badaniom N o s k i e w i c z a ; sądzę jednak, że
m ożna się liczyć z podniesieniem tej liczby do jakich 250. Przy
urozmaiconej konfiguracji terenu oraz przejściowym faunistycznie cha­
rakterze obszaru nie są jednak wykluczone niespodzianki w postaci
występowania form o bardzo swoistych wymaganiach oraz interesują­
cych zespołów. Jako ogólną cechę miejscowej fauny pszczół p o d ­
kreślić należy stosunkow o małą liczebność naw et najbardziej p o s p o ­
litych gatunków; większość posiadam tylko w nielicznych stosunkowo
egzemplarzach.
Okoliczności powyższe zdecydowały o przyczynkowym charak­
terze pracy niniejszej tembardziej, że przy niedostatecznem jeszcze
opracowaniu Wileńszczyzny i sąsiednie obszary nie są w lepszej sy tu­
acji. W szczególności daje się odczuwać brak opracowań Polski środ­
http://rcin.org.pl
—
3
—
kowej (zapoczątkowane ostatnio przez D r o g o s z e w s k i e g o "32) oraz
terenów Litwy i Łotwy, przy porównaniu z któremi uwypukliłby się
dopiero należycie charakter Wileńszczyzny. Możliwość poważniejszych
prób jej charakterystyki faunistycznej w zakresie
Apidae
należy jeszcze
do przyszłości.
W ciągu lat 1929— 1931 korzystałem z zasiłku Komisji Fizjogra­
ficznej Polskiej Akademji Umiejętności. Poczuwam się do miłego o b o ­
wiązku wyrazić mą serdeczną wdzięczność p. dr. J. N o s k i e w i c z o w i
we Lwowie za Jego uprzejmą pomoc przy pokonywaniu trudności
z zakresu piśmiennictwa i oznaczania, za udostępnienie mi materjału
porównawczego, sprawdzenie wątpliwych oznaczeń i liczne rady,
z których korzystałem podczas opracowywania zbiorów.
1. T e r e n .
K o r z y ś ć . Miejscowość dość płaska i mało urozmaicona pod
względem terenowym; gleby piaszczyste, gdzie niegdzie z domieszką
gliny i kamienistych żwirów; niewielkie, lecz cieniste i wilgotne
kompleksy leśne; dość duże, mokre łąki nad rzeczką Czernicą.
Uprawne pola, poprzerzynane licznemi zagonami ugorów, zaroślami
olszyny i sosnowemi zagajnikami. Roślinność dość uboga.
W rezultacie poszukiwań, prowadzonych w ciągu 3 lat w tych
samych miesiącach, zdołałem zgromadzić 77 gatunków. Jednem z naj­
bardziej wdzięcznych środowisk były stare, drewniane zabudowania
o zmurszałych .częściowo ścianach, oraz zarośnięty chwastami ogród
o p o łud nio w o-w scho dniej wystawie. Liczne trzmiele
(B. hortorum L.,
B. terrestris
L.,
B. lapidarius
L.,
B. equestris
F.,
B. silvarum
L.,
B. agrorum
F. i
B. hypnorum
L., oraz daleko mniej liczny
B. soro-
ensis
F.) odwiedzały kwiaty
Lamium album, L. maculatum
i
L. ample-
xicaule;
pojedyńczo spotykałem
P sithyrus campestris
P a n z. Około
zmurszałych belkowań budynków kilkakrotnie obserwowałem latające
fZylocopa valga
G e r s t . , chwytane na
Lamium.
W ścianach gnieździ
się masowo
Osmia rufa
L. w towarzystwie
Odynerus
S p., przy sło­
mianych strzechach parokrotnie zauważyłem
Halictoides inermis
N y 1.
oraz
Eriades truncorum
L. i
E. nigricornis
N y l . Na ścianach obok
licznych złotek
(Chrysididae)
łowiłem
Stelis phąeoptera
K i -S
breviu-
',
scula
Ny l . Gęste baldachy
Umbelliferae
odwiedzane były m. in. przez
Prosopis communis
N y 1.,
P. pictipes
N y 1.,
P. difform is
E v e r s m . ,
Andrena coitana
K.; na obfitych kępach
Leonurus cardiaca
zbierał
pyłek i nektar
Rhophites quinquespinosus
S p i n . , który, jak się zdaje,
ogranicza się tylko do tej rośliny; od czasu do czasu obserwowałem
pojedyńcze
Anthidium manicatum
L., zbierające zresztą i z kwiatów
http://rcin.org.pl

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin